blog.openaccess.gr

Ο Ιούλιος μήνας σημαντικής κινητικότητας στο χώρο της ανοικτότητας και του ψηφιακού περιεχομένου

Αρκετές εξελίξεις διαδραματίστηκαν τον μήνα που μας πέρασε σε ευρωπαϊκό επίπεδο αναφορικά με τα Πνευματικά Δικαιώματα και την ανοικτή πρόσβαση στη επιστημονική γνώση και τον πολιτισμό. Ακολουθεί μία σύντομη επισκόπηση των κύριων εξελίξεων:

• Με μότο, «ο πολιτισμός μπορεί να αλλάξει ζωές», η Europeana δημοσίευσε τη Στρατηγική της 2014-2020. Στη στρατηγική, η Europeana θέτει 3 προτεραιότητες για την περαιτέρω ανάπτυξή της: τη βελτίωση των μεταδεδομένων που συλλέγει, το άνοιγμα των μεταδεδομένων για περαιτέρω αξιοποίηση και τη δημιουργία αξίας για όλους τους εμπλεκόμενους: τους φορείς, τους χρήστες, τις δημιουργικές βιομηχανίες, τους προγραμματιστές. Επίσης, διατυπώνει τα σχέδιά της για την μετατροπή της από πύλη σε πλατφόρμα, σε μία ενιαία, δηλαδή, υποδομή περιεχομένου και υπηρεσιών πάνω στην οποία άλλοι μπορούν να δημιουργήσουν προϊόντα προστιθέμενης αξίας.

• Η Europeana επίσης αφιέρωσε τον μήνα Ιούλιο στον Δημόσιο Τομέα, πραγματοποιώντας μία σειρά από δράσεις και αφιερώματα στο blog της, με σκοπό να ευαισθητοποιήσει τους πολιτιστικούς φορείς στην κατεύθυνση της σωστής σήμανσης του περιεχομένου τους το οποίο ανήκει στο Δημόσιο Τομέα με τη χρήση του Public Domain Mark. Αξίζει να δει κανείς την παρουσίαση που έκανε ο καθ. James Boyle στο Βασιλικό Μουσείο της Ολλανδίας αναφορικά με τη σημασία των μουσείων, των βιβλιοθηκών και των αρχείων ως θεματοφυλάκων του Δημοσίου Τομέα.

Οι περισσότερες εξελίξεις όμως, προέρχονται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή:

• Στις 2 Ιουλίου, η Επιτροπή δημοσίευσε την Ανακοίνωση «Προς μία Ακμάζουσα Οικονομία Βασιζόμενη στα Δεδομένα» η οποία εντάσσεται σε ένα ευρύτερο πλαίσιο ανάληψης δράσης από την Επιτροπή για τη δημιουργία ενός ρυθμιστικού πλαισίου και ευνοϊκών συνθηκών ώστε η Ευρώπη να μπορέσει να ενισχύσει την καινοτομία που βασίζεται στην παραγωγή αξίας από την αξιοποίηση των μεγάλων συνόλων δεδομένων και της υπολογιστικής νέφους. Η ανακοίνωση «σκιαγραφεί τα χαρακτηριστικά της μελλοντικής οικονομίας που βασίζεται στα δεδομένα και παραθέτει ορισμένα επιχειρησιακά συμπεράσματα για τη στήριξη και την επιτάχυνση της μετάβασης προς την εν λόγω οικονομία.» Η ανακοίνωση προδιαγράφει ένα πακέτο μέτρων για την ενίσχυση της οικονομίας που βασίζεται στα δεδομένα όπως την ενίσχυση των δεξιοτήτων των επαγγελματιών του χώρου, των συμπράξεων μεταξύ δημοσίου και ιδιωτικού τομέα και των πολιτικών των ανοικτών δεδομένων.

• Στο πλαίσιο των τελευταίων, η Επιτροπή δημοσίευσε Οδηγίες αναφορικά με τις προτεινόμενες άδειες χρήσης, τα σύνολα δεδομένων και τις χρεώσεις για την περαιτέρω χρήση κειμένων και δεδομένων που ανήκουν στο Δημόσιο Τομέα. Οι Οδηγίες συστήνουν καθαρά τη χρήση των πλέον ανοικτών αδειών Creative Commons Universal Public Domain Dedication (CC0) και Creative Commons Αναφορά στο Δημιουργό (CCBY) για την ανοικτή διάθεση των δεδομένων που ανήκουν στο δημόσιο τομέα.

• Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε, ακόμη, την Ανακοίνωση «Προς μία ενιαία αντιμετώπιση της Πολιτιστικής Κληρονομιάς στην Ευρώπη» η οποία υπογραμμίζει τη σημασία της πολιτιστικής κληρονομιάς για την ανάπτυξη της κοινωνικής συνοχής στην Ευρώπη μέσω της αξιοποίησής της στην εκπαίδευση αλλά και ως μοχλού οικονομικής ανάπτυξης, ιδίως για τις περιφέρειες και ως πόλου έλξης τουριστών. Η ανακοίνωση χαρτογραφεί τα χρηματοδοτικά εργαλεία και τις προτεραιότητες που η Επιτροπή θέτει για την ενίσχυση της ανάπτυξης στον χώρο του πολιτισμού, για τη βελτίωση των δεξιοτήτων των εργαζομένων σε αυτή και την ανάπτυξη νέων υπηρεσιών για τους πολίτες. Δυστυχώς, περιορισμένη αναφορά γίνεται στις ευκαιρίες που προκύπτουν από τη μαζική ψηφιοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς, την ενίσχυση της Europeana και τους τρόπους αντιμετώπισης των εμποδίων που εγείρονται από τους περιορισμούς που εγείρει το ισχύον καθεστώς των πνευματικών δικαιωμάτων για την πρόσβαση ιδίως στο πολιτιστικό περιεχόμενο του 20^ου αιώνα.

• Από το Δεκέμβριο έως το Μάρτιο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διεξήγαγε μία ανοικτή διαβούλευση αναφορικά με την προοπτική της αναθεώρησης του θεσμικού πλαισίου που αφορά τα Πνευματικά Δικαιώματα στην Ευρώπη. Για τη διαβούλευση γράψαμε ένα σχετικό blog post. Πρόσφατα δημοσιεύθηκε η εκατοντασέλιδη αναφορά των απαντήσεων της διαβούλευσης. Η διαβούλευση άλλωστε συγκέντρωσε 9.500 απαντήσεις και πάνω από 11.000 μηνύματα μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου από πολιτιστικούς φορείς, εκδότες, πολίτες, οργανισμούς συλλογικής διαχείρισης πνευματικών δικαιωμάτων, οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, κ.λ.π.. Η διαβούλευση αφορούσε ζητήματα όπως η εδαφικότητα στην πρόσβαση σε περιεχόμενο, η εναρμόνιση των δικαιωμάτων αλλά και των εξαιρέσεων στο copyright, κ.λ.π..

• Η Ευρωπαία Επίτροπος υπεύθυνη για την Ψηφιακή Ατζέντα Nellie Kroes, από τη μεριά της, καθώς οδεύει προς το τέλος της θητείας της στην Επιτροπή, έχει εντείνει την ανοικτή υποστήριξή της  στην αναμόρφωση του θεσμικού πλαισίου που αφορά τα πνευματικά δικαιώματα στην Ευρώπη,  υποστηρίζοντας ότι αυτό είναι αναχρονιστικό και ότι ούτε ανταποκρίνεται στις ευκαιρίες που εγείρει η ψηφιακή εποχή, ούτε παρέχει ένα δίκαιο σύστημα αποζημίωσης των δημιουργών.

• Η Επιτροπή πραγματοποιεί, τέλος, ανοικτή διαβούλευση με θέμα «Επιστήμη 2.0: Η Επιστήμη σε Μετάβαση». Η διαβούλευση αναγνωρίζει ότι η επιστήμη βρίσκεται σε μία διαδικασία συστημικής αλλαγής αναφορικά με τον τρόπο που διεξάγεται, οργανώνεται και τον τρόπο με τον οποίο τα αποτελέσματά της διαχέονται και αξιοποιούνται, και καλεί τους εμπλεκόμενους φορείς, κυρίως πανεπιστήμια, ερευνητικούς φορείς, χρηματοδότες, φορείς χάραξης έρευνας, βιβλιοθήκες, εκδότες, επιχειρήσεις) να υποδείξουν ενδεχόμενους τομείς στους οποίους η Επιτροπή χρειάζεται να παρέμβει.  Στο ενδιαφέρον κείμενο που συνοδεύει τη διαβούλευση παρουσιάζονται τα χαρακτηριστικά του αναδυόμενου τοπίου στην έρευνα, όπως η χρήση επιστημονικών blogs μέσω των οποίων ανακοινώνονται τα ευρήματα ερευνών σε πρώιμο στάδιο και μέσω των οποίων επιχειρείται η εκδημοκρατικοποίηση της έρευνας, η συμμετοχική και γεωγραφικά απομακρυσμένη διεξαγωγή της έρευνας που πραγματοποιείται στο παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον, η ανάδειξη της σημασίας και των δυνατοτήτων που προκύπτουν από τις τεχνικές εξόρυξης γνώσης από μεγάλα σύνολα δεδομένων και κειμένων, η ανάδειξη της σημασίας της ανοικτής πρόσβασης στις επιστημονικές εκδόσεις και η διαφαινόμενη ανάγκη για εναλλακτικά συστήματα αξιολόγησης των ερευνητών και του αντικτύπου της έρευνάς τους, πέρα από τις παραδοσιακές επιστημονικές αναφορές στις δημοσιεύσεις τους.

Leave a Comment July 24, 2014

Ανοικτή Πρόσβαση σε χιλιάδες ελληνικές διατριβές: www.didaktorika.gr απο το ΕΚΤ

Οι διδακτορικές διατριβές των Ελλήνων επιστημόνων, ένα πολύτιμο αρχείο και μια σημαντική πηγή γνώσης, βρίσκονται συγκεντρωμένες σε έναν ανανεωμένο δικτυακό τόπο (http://www.didaktorika.gr), με νέες δυνατότητες αναζήτησης, πλοήγησης και πρόσβασης στο πλήρες περιεχόμενο. Πρόκειται για την ηλεκτρονική “στέγη” του Εθνικού Αρχείου Διδακτορικών Διατριβών (ΕΑΔΔ), του οποίου την ευθύνη συγκρότησης και διατήρησης έχει το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης (ΕΚΤ).

Στο αποθετήριο του ΕΑΔΔ περιλαμβάνονται περισσότερες από 29.000 βιβλιογραφικές εγγραφές διατριβών, συστηματικά τεκμηριωμένες (με στοιχεία όπως τίτλος, περίληψη, συγγραφέας, επιστημονικό πεδίο, εκπαιδευτικό ίδρυμα, μέλη επιτροπής, έτος απονομής του διδακτορικού τίτλου, λέξεις-κλειδιά, χώρα, γλώσσα). Οι χρήστες μπορούν να αναζητήσουν το υλικό που τους ενδιαφέρει, χρησιμοποιώντας πολλαπλά φίλτρα, και να πλοηγηθούν με εύκολο τρόπο στα επιμέρους πεδία: επιστημονικό πεδίο, ίδρυμα, συγγραφέας, χώρα, γλώσσα, ημερομηνία.

Το Εθνικό Αρχείο Διδακτορικών Διατριβών (ΕΑΔΔ), μια υπηρεσία του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης (ΕΚΤ), συγκεντρώνει τις διδακτορικές διατριβές που έχουν εκπονηθεί στα ελληνικά πανεπιστήμια από Έλληνες και ξένους διδάκτορες, και σε πανεπιστήμια του εξωτερικού από Έλληνες διδάκτορες (αναγνωρισμένες από το ΔΟΑΤΑΠ). Περισσότερες λεπτομέρειες για τις υπηρεσίες του ΕΑΔΔ μπορείτε να βρείτε στο σχετικό δημοσίευμα του openaccess.gr.

Leave a Comment April 12, 2013

Οι κυβερνήσεις στρέφονται στις άδειες Creative Commons για ανοικτό εκπαιδευτικό περιεχόμενο

Τα ακριβά διδακτικά βιβλία σύντομα θα αποτελούν παρελθόν καθώς το εκπαιδευτικό περιεχόμενο που διατίθεται ανοικτά μέσα από άδειες Creative Commons κερδίζει ολοένα υποστηρικτές τόσο σε επίπεδο οργανισμών όσο και σε επίπεδο εθνικών κυβερνήσεων, υποστηρίζει ένα ενδιαφέρον δημοσίευμα του  U.S. News World Report.

Στο ξεκίνημα τους, μία δεκαετία πριν, οι άδειες Creative Commons υιοθετήθηκαν από την κοινότητα των καλλιτεχνών και της λογοτεχνίας και το λογότυπο τους άρχισε να εμφανίζεται σε χιλιάδες blogs και webpages ανά τον κόσμο. Οι άδειες Creative Commons αφορούν δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας και επιτρέπουν στους δημιουργούς να οριοθετούν με ευέλικτο τρόπο τους όρους χρήσης των έργων τους. Χρησιμοποιώντας τις άδειες, ο δημιουργός χωρίς να παραιτείται από όλα τα δικαιώματα του επί του έργου του,  αποκτά τη δύναμη να ελέγχει πώς χρησιμοποιείται το έργο του από τρίτους. Μέχρι το 2005, ο μη κερδοσκοπικός οργανισμός Creative Commons υπολογίζει ότι 20 εκατομμύρια έργα χρησιμοποίησαν τις άδειες Creative Commons, και μέχρι το 2009 o αριθμός αυτός ανήλθε ραγδαία στα 350 εκατομμύρια. Σήμερα, οι υποστηρικτές του Creative Commons θέτουν την επέκταση των αδειών χρήσης Creative Commons σε εκπαιδευτικό υλικό ως έναν από τους βασικούς στόχους τους.

Σε συνέντευξη του, ο διευθυντής του Global learning for Creative Commons, Cable Green, αναφέρει το χαρακτηριστικό παράδειγμα της πολιτείας της Ουάσιγκτον που δαπανά κάθε χρόνο 130 εκατ. δολάρια για τα σχολικά βιβλία, τα οποία είναι διαθέσιμα μόνο σε έντυπη μορφή και πολλές φορές είναι αναχρονιστικά. Προτείνει ως εναλλακτική λύση τη διάθεση του εκπαιδευτικού αυτού περιεχομένου με άδειες Creative Commons, λύση οικονομικά πιο συμφέρουσα που ωστόσο δεν θίγει τη βιομηχανία των εκδόσεων.

Τα τελευταία χρόνια αυξάνονται οι πρωτοβουλίες για ανοικτό εκπαιδευτικό υλικό που διατίθεται με άδειες Creative Commons. Οι πρωτοβουλίες αυτές  υποστηρίζονται τόσο από πολιτείες όσο και πανεπιστήμια αλλά ταυτόχρονα και από εθνικές κυβερνήσεις – από την Νότια Αφρική έως την Πολωνία. Ίσως η πιο σημαντική κίνηση προς αυτή την κατεύθυνση ήταν η ανακοίνωση της κυβέρνησης  Ομπάμα για τη χορήγηση ποσού ύψους 500 εκατομμυρίων δολαρίων μέσα από το Υπουργείο εργασίας προκειμένου τα ιδρύματα και πανεπιστήμια της χώρας να αδειοδοτήσουν εκπαιδευτικό περιεχόμενο κάτω από Creative Commons Attribution licenses με στόχο τη διεξαγωγή προγραμμάτων επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης ανά τη χώρα. Δέκα χρόνια μετά, ο οργανισμός Creative Commons πρόκειται να δοκιμαστεί σε εθνική κλίμακα, γεγονός που ανοίγει τον δρόμο και για άλλες εθνικές κυβερνήσεις να ακολουθήσουν.

Ταυτόχρονα, αρκετοί εκδότες διδακτικών βιβλίων έχουν ήδη αρχίσει να εκφράζουν το ενδιαφέρον τους για το Ανοικτό Εκπαιδευτικό Περιεχόμενο (OER – Open Educational Resources). Χαρακτηριστικά, τον Νοέμβριο 2012, ο εκδοτικός οίκος Pearson έθεσε σε λειτουργία το Project Blue Sky, μία κεντρική δικτυακή τοποθεσία που ευρετηριάζει και επιτρέπει αναζήτηση σε εκπαιδευτικό ανοικτό περιεχόμενο. Ωστόσο, η επιτυχημένη διάθεση ανοικτών εκπαιδευτικών πηγών εξαρτάται από την επίτευξη διαλειτουργικότητας τόσο σε τεχνικό, όσο και σε νομικό επίπεδο.  Περισσότερες και αναλυτικές πληροφορίες και στοιχεία μπορείτε να βρείτε στο πλήρες κείμενο του δημοσιεύματος.

Leave a Comment February 11, 2013