Επιστήμη των Πολιτών: Οι πολίτες παίρνουν την επιστήμη στα χέρια τους
Μέχρι πρότινος η επιστήμη ήταν καθαρά υπόθεση των ερευνητών στα ειδικά διαμορφωμένα εργαστήρια. Πλέον όμως κάτι έχει αλλάξει. Η επιστήμη γίνεται πιο “εξωστρεφής” και οι πολίτες που ενδιαφέρονται για ένα συγκεκριμένο επιστημονικό πεδίο αναλαμβάνουν δράση και τροφοδοτούν τους ειδικούς επιστήμονες με το υλικό που έχουν οι ίδιοι συλλέξει, μέσω εφαρμογών στα κινητά τους τηλέφωνα ή μέσω της παρατήρησης και καταγραφής.
Η Eπιστήμη των Πολιτών είναι μια επιστημονική έρευνα που διενεργείται εξολοκλήρου ή εν μέρει από ερασιτέχνες ή μη επαγγελματίες επιστήμονες. Πρόκειται ουσιαστικά για ενεργή συμμετοχή του κοινού στην επιστημονική έρευνα. Οι πολίτες καταγράφουν δεδομένα, φωτογραφίζουν ή χρησιμοποιούν εξειδικευμένες εφαρμογές ειδικά σχεδιασμένες για την καταγραφή πολύτιμών για την έρευνα δεδομένων και με αυτόν τον τρόπο συμβάλλουν ενεργά στην προώθηση της επιστήμης και της γνώσης.
Πρόκειται για μια δυναμική ερευνητική μέθοδο που έχει μεγάλα οφέλη για την εκπαίδευση, για τη δημόσια κατανόηση της επιστήμης, και μπορεί ακόμα και να ασκήσει επιρροή στη χάραξη στρατηγικής, να γίνει αφορμή για σημαντικές συζητήσεις και τελικά να συμβάλει στην καλλιέργεια μιας πιο στενής σχέσης ανάμεσα στην επιστήμη και την κοινωνία.
Σε τι είδους έρευνες συμβάλει η Επιστήμη των Πολιτών;
Σύμφωνα με μια ενδιαφέρουσα έρευνα που πραγματοποιήθηκε από το Κοινό Κέντρο Ερευνών (Joint Research Centre) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής από τις 13 Ιουλίου έως και τις 4 Σεπτεμβρίου 2015, μελετήθηκαν 121 έργα της Επιστήμης των Πολιτών σε διεθνές επίπεδο, κατόπιν σχετικής ανοικτής πρόσκλησης σε Ενώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών, σε τμήματα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και σε σχετικούς οργανισμούς. Από τα έργα που υπέβαλαν τις απαντήσεις τους και μελετήθηκαν, το 84% αφορούσε την περιβαλλοντική έρευνα, γεγονός που δεν προκαλεί εντύπωση, καθότι η συμμετοχή των πολιτών σε αυτόν τον τομέα είναι ήδη καλά εδραιωμένη. Το 23% των έργων αφορούσε τις Γεωεπιστήμες, οι κοινωνικές επιστήμες είχαν ποσοστό 10%, και η επιστήμη του Διαστήματος ποσοστό 6%. Φυσικά, θα πρέπει να σημειωθεί ότι ένα έργο μπορεί να κάλυπτε περισσότερα επιστημονικά πεδία, εξού και τα σχετικά ποσοστά.
Ανοικτή Επιστήμη- Ανοικτή Συμμετοχή
Σήμερα, ο κύκλος της έρευνας και κυκλοφορίας της γνώσης ενσωματώνει τις διαδικασίες σύλληψης και κυοφορίας της ιδέας, χρηματοδότησης, συλλογής δεδομένων, πειραματισμού και ανάλυσης, δημοσίευσης των δεδομένων, διάχυσης, προβολής και το πρόσθετο βήμα της αξιολόγησης του αντικτύπου. Σε όλα τα στάδιά του, χαρακτηρίζεται από ανοικτότητα, η οποία συνοψίζεται στον όρο Ανοικτή Επιστήμη (Open Science). Μέσω της αξιοποίησης της τεχνολογίας, η Ανοικτή Επιστήμη καθιστά την έρευνα περισσότερο ανοικτή, διεθνή, δημιουργική, διεπιστημονική και συνεργατική, ενώ ταυτόχρονα την φέρει εγγύτερα προς την κοινωνία. Σε μακροπρόθεσμο επίπεδο, ενισχύει την ποιότητα της επιστήμης και τον αντίκτυπό της στην οικονομία και την κοινωνία.
Η ανοικτότητα διατρέχει όλες τις πτυχές του οικοσυστήματος της Ανοικτής Επιστήμης. Μια από τις πτυχές αυτές είναι και η Ανοικτή Συμμετοχή η οποία ενεργοποιεί τους πολίτες να συμμετάσχουν σε όλο τον κύκλο της επιστημονικής παραγωγής, από τη θέσπιση προτεραιοτήτων, στη χρηματοδότηση, στον διαμοιρασμό και τη διάχυση, στον εμπλουτισμό της επιστημονικής τεκμηρίωσης από κοινότητες ενδιαφερομένων πολιτών. Χαρακτηριστική περίπτωση, φυσικά, Ανοικτής Συμμετοχής είναι η Επιστήμη των Πολιτών.
Διαβάστε περισσότερα εδώ στο σχετικό αφιέρωμα που δημοσιεύθηκε στο τεύχος 104 του περιοδικού «Καινοτομία, Έρευνα & Τεχνολογία».
January 20, 2017
