Η ελεύθερη πρόσβαση σε επιστημονικές δημοσιεύσεις και δεδομένα συμβάλλει καθοριστικά στην επιστημονική επικοινωνία και αποτελεί βασικό προσανατολισμό των ευρωπαϊκών πολιτικών για την έρευνα. Με στόχο την ενίσχυση της προσπάθειας αυτής, το ευρωπαϊκό έργο OPERAS –D (Design) στο οποίο το ΕΚΤ συμμετέχει ως βασικός εταίρος- επιδιώκει την ανάπτυξη, σε επιχειρησιακό και τεχνικό επίπεδο, μιας ευρωπαϊκής υποδομής, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στις Κοινωνικές και Ανθρωπιστικές Επιστήμες (ΑΚΕ).
Σημαντικό βήμα στην ανάπτυξη της ευρωπαϊκής υποδομής αποτελεί η μελέτη της υφιστάμενης κατάστασης, των ευρωπαϊκών και διεθνών εξελίξεων στο πεδίο της επιστημονικής επικοινωνίας και των κυριότερων προκλήσεων στη διαδικασία μετάβασης στο παράδειγμα της Ανοικτής Πρόσβασης. Τα παραπάνω αναλύονται στην έκθεση που δημοσίευσε το OPERAS-D, το συντονισμό της οποίας είχε το ΕΚΤ. Η έκθεση περιγράφει το τοπίο των ακαδημαϊκών εκδόσεων στις ΑΚΕ, αναδεικνύει εκδοτικά μοντέλα ανοικτής πρόσβασης στην Ευρώπη και εκτός με έμφαση στην επιχειρησιακή τους διάσταση, στους συμμετέχοντες και στην ανάδειξη καλών πρακτικών.
Η ανάλυση επιβεβαίωσε τον πολυκερματισμό και την ποικιλομορφία των πρωτοβουλιών, καθώς περιλαμβάνουν από πανεπιστημιακές εκδόσεις μέχρι μικρότερες εκδοτικές προσπάθειες που προσφέρουν διαφορετικές υπηρεσίες και βασίζονται σε διαφορετικές πηγές χρηματοδότησης. Στο τομέα των ΑΚΕ ειδικότερα, η απουσία συντονισμού και κοινών προτύπων δημιουργούν πρόσθετα εμπόδια στην μετάβαση των ΑΚΕ στην Ανοικτή Επιστήμη, παρά την ύπαρξη σημαντικών και καινοτόμων πρωτοβουλιών. Παράλληλα, οι πρόσφατες ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες όπως το Ευρωπαϊκό Νέφος για την Ανοικτή Επιστήμη και η Ευρωπαϊκή Πλατφόρμα Ανοικτής Πρόσβασης μπορούν να αποτελέσουν ένα πρώτο βήμα για την ανάπτυξη μιας ευρωπαϊκής υποδομής για τη διάχυση των ερευνητικών αποτελεσμάτων.
Στο πλαίσιο αυτό, το δίκτυο OPERAS (open access in the European research area through scholarly communication)–μέλη του οποίου υλοποιούν το έργο OPERAS-D- αναπτύσσει λύσεις για ζητήματα διασυνδεσιμότητας και διαλειτουργικότητας των υφιστάμενων υποδομών. Παράλληλα, εφαρμόζει νέες προσεγγίσεις και εργαλεία μέτρησης του αντίκτυπου και αξιολόγησης των ερευνητικών αποτελεσμάτων που διατίθενται με ανοικτή πρόσβαση, εισάγοντας τις ΑΚΕ στο νέο οικοσύστημα των ψηφιακών ερευνητικών υποδομών που θα συμπεριληφθούν στο Ευρωπαϊκό Νέφος Ανοικτής Επιστήμης.
Δείτε περισσότερα για το δίκτυο OPERAS εδώ: http://operas.hypotheses.org/
August 29, 2017
Αναγνωρίζοντας τη σημασία της εκπαίδευσης και των δεξιοτήτων στην υιοθέτηση της Ανοικτής Επιστήμης από τους ερευνητές, η Ομάδα Εργασίας για την εκπαίδευση και τις δεξιότητες στην Ανοικτή Επιστήμη επεξεργάστηκε σειρά συστάσεων προκειμένου να διασφαλίσει ότι οι ερευνητές διαθέτουν τις απαραίτητες δεξιότητες για την υιοθέτηση και εφαρμογή της Ανοικτής Επιστήμης, οι οποίες αποτυπώνονται σε σχετική έκθεση που δημοσιεύθηκε πρόσφατα. Οι συστάσεις απευθύνονται σε διαμορφωτές πολιτικής σε εθνικό, περιφερειακό και ευρωπαϊκό επίπεδο, καθώς και σε χρηματοδότες και φορείς έρευνας, αλλά και στους ίδιους τους ερευνητές. Η έκθεση υιοθετεί μια ευρύτερη προσέγγιση, αναδεικνύοντας ζητήματα που σχετίζονται με την ύπαρξη των απαραίτητων υποδομών, την τεχνική υποστήριξη, τις ιδρυματικές πολιτικές και τα οποία κρίνονται ως κεντρικά για τη μετάβαση στο παράδειγμα της Ανοικτής Επιστήμης.
Η έκθεση βασίστηκε στις απαντήσεις που έδωσαν ερευνητές σε πανευρωπαϊκή έρευνα που διεξήχθη την άνοιξη του 2017 και είχε ως στόχο την αποτύπωση της τρέχουσας κατάστασης μέσω ερωτήσεων (μεταξύ άλλων) για τις πολιτικές, την κατάρτιση, τους μηχανισμούς υποστήριξης και ανταμοιβής των ερευνητών. Στην έρευνα συμμετείχαν 1.277 ερευνητές, 50% των οποίων ήταν υποψήφιοι διδάκτορες.
Κεντρικό μήνυμα της έκθεσης είναι η ανάγκη αλλαγής κουλτούρας της ερευνητικής κοινότητας, καθώς η ενσωμάτωση των νέων τεχνολογιών (ψηφιακές δεξιότητες, Ευρωπαϊκό Νέφος για την Ανοικτή Επιστήμη) συντελέστηκε πρόσφατα. Η αλλαγή απαιτεί την υιοθέτηση μιας περιεκτικής και πολυδιάστατης προσέγγισης η οποία θα περιλαμβάνει τη συνεχή εκπαίδευση σε θέματα Ανοικτής Επιστήμης, την ενίσχυση των δεξιοτήτων μέσω της ύπαρξης τεχνικών υποδομών και υποστήριξης των ερευνητών, τη βελτίωση των κινήτρων και της αναγνώρισης για τους ερευνητές που υιοθετούν την Ανοικτή Επιστήμη μέσω της χρήσης altmetrics, τη συνεχή ευαισθητοποίηση σε θέματα Ανοικτής Επιστήμης, την ευθυγράμμιση των πολιτικών σε συνδυασμό με την εφαρμογή μηχανισμών για την παρακολούθηση της εφαρμογής αυτών και την ενίσχυση της συμμετοχής της κοινωνίας.
Η έκθεση προβαίνει ειδικότερα στις ακόλουθες συστάσεις:
– Πολιτικές για την Ανοικτή Επιστήμη: επικαιροποίηση των πολιτικών για την ευθυγράμμισή τους με τις αρχές της Ανοικτής Επιστήμης, ανάδειξη των δεξιοτήτων ως αναπόσπαστο τμήμα του Ορίζοντα 2020 και του 9ου Προγράμματος Πλαισίου
– Ανάπτυξη κατευθυντήριων γραμμών για την εφαρμογή της Ανοικτής Επιστήμης: ενίσχυση του συντονισμού μεταξύ φορέων που παρέχουν εκπαίδευση και κατάρτιση με στόχο την καταπολέμηση του πολυκερματισμού και των επικαλύψεων, ανάπτυξη οδικού χάρτη για την Ανοικτή Επιστήμη από φορείς και χρηματοδότες έρευνας
– Ευαισθητοποίηση σε θέματα Ανοικτής Επιστήμης: ενημέρωση- ευαισθητοποίηση σε θέματα ανοικτής πρόσβασης στις δημοσιεύσεις, ανοικτής πρόσβασης στα επιστημονικά δεδομένα, ανοικτής εκπαίδευσης, επιστήμης των πολιτών, καθώς και σχετικών πρωτοβουλιών (πχ open access button), ενημέρωση για τις κατευθυντήριες γραμμές των φορέων και χρηματοδοτών έρευνας για την Ανοικτή Επιστήμη
– Εκπαίδευση των ερευνητών για την Ανοικτή Επιστήμη: έμφαση στη συνεχή βελτίωση και τον εκσυγχρονισμό της παρεχόμενης εκπαίδευσης, ανάπτυξη προγραμμάτων που απευθύνονται στις διαφορετικές βαθμίδες και ανάγκες των ερευνητών
– Παροχή υποστήριξης για την Ανοικτή Επιστήμη: υποστήριξη μέσω τεχνικών υποδομών, εργαλείων και κατάλληλα εκπαιδευμένου προσωπικού, έμφαση στην χρήση σχεδίου διαχείρισης δεδομένων
– Η Ανοικτή Επιστήμη ως κριτήριο εξέλιξης των ερευνητών: αναγνώριση και ανταμοιβή των ερευνητών που υιοθετούν σχετικές πρακτικές, ανάδειξη της Ανοικτής Επιστήμης ως κριτηρίου στην αξιολόγηση ερευνητικών προτάσεων που υποβάλλονται σε χρηματοδότες έρευνας.
Η έκθεση είναι διαθέσιμη εδώ: https://cdn1.euraxess.org/sites/default/files/policy_library/ec-rtd_os_skills_report_final_complete_2207_1.pdf
Περισσότερα για την Ανοικτή Επιστήμη: https://ec.europa.eu/research/openscience/index.cfm
August 23, 2017
