Tag: Europeana
Στις 10.11.2021 η Ε.Ε. δημοσίευσε μία νέα Σύσταση προς τα Κράτη Μέλη καλώντας τα να επιταχύνουν τον ψηφιακό μετασχηματισμό του πολιτιστικού τομέα, λαμβάνοντας τις απαραίτητες ενέργειες για το σχεδιασμό μίας ολοκληρωμένης στρατηγικής σε εθνικό επίπεδο η οποία θα συμβάλει στη δημιουργία ενός Ευρωπαϊκού Χώρου Δεδομένων στον Πολιτισμό.
Στόχος της Σύστασης είναι να ανοίξει τον δρόμο για τη δημιουργία ενός κοινού Ευρωπαϊκού χώρου για την πολιτιστική κληρονομιά (χώρου δεδομένων), προσφέροντας βοήθεια στους οργανισμούς πολιτιστικής κληρονομιάς να επιταχύνουν τις προσπάθειες ψηφιοποίησης και ψηφιακής διατήρησης και να αδράξουν τις ευκαιρίες που δημιουργεί ο ψηφιακός μετασχηματισμός. Η Σύσταση ενθαρρύνει τα Κράτη-Μέλη να σχεδιάσουν και να υλοποιήσουν πλαίσια τα οποία θα ενισχύσουν την ανάκαμψη του χώρου της πολιτιστικής κληρονομιάς και τον ψηφιακό μετασχηματισμό του και θα τον καταστήσουν πιο ανθεκτικό στο μέλλον. Η Σύσταση καλύπτει όλες τις κατηγορίες της πολιτιστικής κληρονομιάς (υλική, άυλη, φυσική, δημιουργημένη εξ’αρχής ψηφιακά), συμπεριλαμβανομένης όλης της πολιτιστικής κληρονομιάς που βρίσκεται σε κίνδυνο.
Η Σύσταση βασίστηκε στην αξιολόγηση των αποτελεσμάτων της διαβούλευσης που προηγήθηκε σχετικά με την υλοποίηση της προηγούμενης Σύστασης του 2011 (2011/711/EU) η οποία αφορούσε την επιγραμμική πρόσβαση στο πολιτιστικό υλικό και στη μακροχρόνια διατήρησή του. Η νέα Σύσταση στοχεύει στο να επιταχύνει την ψηφιοποίηση των μνημείων και των τέχνεργων πολιτισμού που βρίσκονται σε κίνδυνο, να τα διαφυλάξει για τις επόμενες γενεές και να ενισχύσει την περαιτέρω αξιοποίησή τους σε τομείς όπως της εκπαίδευσης, του βιώσιμου τουρισμού και των δημιουργικών βιομηχανιών.
Στα αιτιολογικά άρθρα της Σύστασης αναγνωρίζεται ότι η πανδημία Covid-19 είχε καταστροφικές συνέπειες στον πολιτιστικό τομέα, ωθώντας αρκετούς φορείς να κλείσουν, ειδικά εκείνους που δεν ήταν προετοιμασμένοι για την ψηφιακή εποχή, ενώ ταυτόχρονα λειτούργησε ως καταλύτης για τον ψηφιακό μετασχηματισμό των περισσότερων. Ο ψηφιακός μετασχηματισμός και η χρήση προηγμένων τεχνολογιών για την βιώσιμη ανάπτυξη και την κοινωνική ευημερία, βρίσκεται, άλλωστε, στην αιχμή των πολιτικών που έχει υιοθετήσει η Ε.Ε. όπως η Πράσινη Συμφωνία και η Επικοινωνία “2030: Ψηφιακή Πυξίδα: Ο Ευρωπαϊκός Δρόμος για την Ψηφιακή Δεκαετία”.
Η Σύσταση δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην οικονομική διάσταση της ψηφιοποίησης της πολιτιστικής κληρονομιάς. Ο πολιτιστικός τουρισμός αντιστοιχεί σε ένα 40% του συνολικού τουρισμού της Ευρώπης, ενώ οι πολιτιστικές και δημιουργικές βιομηχανίες συνεισφέρουν 477δις στην οικονομία της, απασχολώντας 8.02 εκ ανθρώπους. Η ψηφιοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς υποστηρίζει η Σύσταση ότι θα συμβάλλει στη δημιουργία περισσότερων θέσεων εργασίας και νέων επιχειρηματικών ιδεών.
Παράλληλα, στη Σύσταση επισημαίνεται η σημασία της τρισδιάστατης αποτύπωσης για την μακροχρόνια διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς που κινδυνεύει από την κλιματική αλλαγή και ανθρωπογενείς παράγοντες. Η Σύσταση ενθαρρύνει τα Κράτη-Μέλη να ψηφιοποιήσουν όλα τα μνημεία, αντικείμενα και χώρους που βρίσκονται σε κίνδυνο από την κλιματική αλλαγή και από ανθρωπογενείς παράγοντες, καθώς και όλα τα πλέον επισκέψιμα από τους τουρίστες, έως το 2030.
Το κείμενο δίνει έμφαση στην αξιοποίηση των πλέον σύγχρονων τεχνολογιών τρισδιάστατης αποτύπωσης, τεχνητής νοημοσύνης, blockchain, υπολογιστικού νέφους, τεχνολογιών δεδομένων και εικονικής πραγματικότητας, τόσο για τη συλλογή δεδομένων για την πρόληψη της κλιματικής αλλαγής και ιδίως του αντικτύπου της στα μνημεία, την εφαρμογή μη-καταστρεπτικών μεθόδων ανάλυσης, οπτικοποίησης και αποκατάστασης και την ανάπτυξη “ψηφιακών διδύμων” για τη δημιουργία εμπειριών εμβύθισης στα μνημεία.
Η Σύσταση επισημαίνει ότι τα Κράτη-Μέλη θα πρέπει να εξασφαλίσουν για το σκοπό αυτό σημαντικούς οικονομικους πόρους από προγράμματα όπως το Πρόγραμμα Ψηφιακή Ευρώπη, ο Ορίζοντας 2021-7, το ευρωπαϊκό Ταμείο Συνοχής και τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας καθώς και μέσα από συνεργασίες με τον ιδιωτικό τομέα.
Άλλες περιοχές στις οποίες η Σύσταση καλεί τα Κράτη-Μέλη να λάβουν μέτρα είναι αφενός για την άρση των εμποδίων που εγείρονται από την έλλειψη εναρμόνισης ως προς το ισχύον νομικό πλαίσιο αναφορικά με τα πνευματικά δικαιώματα, κάτι που η Ευρωπαϊκή Οδηγία για το Copyright (copyright and related rights in the digital single market (EU) 2019/79015)) προσπαθεί να αντιμετωπίσει (να αναφερθεί ότι στη χώρα μας εκκρεμεί ακόμη η μεταφορά της Οδηγίας του 2019 ενώ έχει παρέλθει η σχετική προβλεπόμενη καταληκτική ημερομηνία) και αφετέρου, η βελτίωση των ψηφιακών δεξιοτήτων των εργαζομένων στον πολιτισμό. Ένα ακόμη σημαντικό ζήτημα που εγείρει είναι το θέμα της ψηφιακής διατήρησης επισημαίνοντας ότι ψηφιοποίηση δεν σημαίνει αυτομάτως ψηφιακή διατήρηση.
Η Σύσταση ενισχύει περαιτέρω το ρόλο της Europeana και καλεί τα κράτη- μέλη να συνδέσουν τη χρηματοδότηση των έργων ψηφιοποίησης, με την υιοθέτηση των πλαισίων-προτύπων που έχει αναπτύξει η Europeana (πλαίσιο αδειοδότησης, πλαίσιο διαδικτυακής δημοσίευσης δεδομένων) και τη διάθεση των αποτελεσμάτων της ψηφιοποίησης σε εκείνη. Σε αυτό το πλαίσιο, τονίζεται και ενισχύεται περαιτέρω ο ρόλος των εθνικών συσσωρευτών ως ενδιάμεσων που κινητοποιούν σε εθνικό επίπεδο φορείς, πόρους, συνεργασίες, ειδικούς και υποδομές για την επιτάχυνση της ψηφιακής μεταρρύθμισης του πολιτιστικού τομέα.
Τα κράτη-μέλη καλούνται να σχεδιάσουν ολιστικές εθνικές στρατηγικές οι οποίες θα διέπονται από όραμα, θα ενδυναμώνουν τους πολιτιστικούς φορείς, θα θέτουν σαφείς και μετρήσιμους στόχους για την ψηφιοποίηση και την ψηφιακή διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς και θα εμπλέκουν όλους τους απαραίτητους εταίρους με στόχο τη μεγιστοποίηση της αξιοποίησης του πολιτιστικού αποθέματος στην εκπαίδευση, την έρευνα, τον τουρισμό και τις δημιουργικές βιομηχανίες.
Η παρακολούθηση της εφαρμογής της Σύστασης για τη δημιουργία του Ευρωπαϊκού Χώρου για την Ψηφιακή Πολιτιστική Κληρονομιά θα γίνεται από Ομάδα Ειδικών που συστάθηκε από την Επιτροπή για το σκοπό αυτό.
H ανακοίνωση της σύστασης: https://digital-strategy.ec.europa.eu/en/news/commission-proposes-common-european-data-space-cultural-heritage
November 17, 2021
Η ψηφιοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς, ιδιαίτερα όταν γίνεται σε υψηλή ανάλυση και με τη χρήση προηγμένων τεχνολογιών, μπορεί να προσφέρει σημαντική υποστήριξη ως προς τη συντήρηση, την αποκατάσταση, τη μελέτη και την προώθηση των ευρωπαϊκών πολιτιστικών τεκμηρίων. Σε μία εποχή επιταχυνόμενης ψηφιακής μετάβασης, τα ψηφιοποιημένα πολιτιστικά τεκμήρια που διατίθενται διαδικτυακά είναι πολύτιμες πηγές για την εκπαίδευση, την ψυχαγωγία και την περαιτέρω αξιοποίηση. Επίσης, αναδεικνύουν την ευρωπαϊκή πολιτισμική διαφορετικότητα και μπορούν να εμπνεύσουν την αίσθηση του ανήκειν και των κοινών ευρωπαϊκών αξιών.
Με αυτή τη δήλωση προσκαλεί η Ευρωπαϊκή Επιτροπή τους πολιτιστικούς φορείς, τους εμπλεκόμενους στη χάραξη πολιτικής και τη χρηματοδότηση αλλά και οποιονδήποτε ενδιαφερόμενο, να λάβει μέρος στη δημόσια διαβούλευση για το ρόλο και τη σημασία της αξιοποίησης των ψηφιακών τεχνολογιών για την ψηφιοποίηση και τη δημόσια διάθεση του πολιτιστικού μας αποθέματος.
Συγκεκριμένες ερωτήσεις της διαβούλευσης αποσκοπούν στην αξιολόγηση της κύριας πολιτικής της Επιτροπής- της Σύστασης της 27ης Οκτωβρίου του 2011 αναφορικά με την Ψηφιοποίηση και τη Διαδικτυακή Διάθεση του Πολιτιστικού Υλικού και της Ψηφιακής Διατήρησης – με σκοπό να εκτιμηθεί αν εξακολουθεί να ανταποκρίνεται στις ανάγκες και τις προκλήσεις του πολιτιστικού τομέα σε μία εποχή ραγδαίων και συνεχόμενων τεχνολογικών αλλαγών, αλλά και υπό το φως των καταιγιστικών εξελίξεων που επέφερε η πανδημία του Covid-19.
Η Σύσταση είχε ως στόχο να θέσει κοινούς στόχους μεταξύ των Κρατών-Μελών αναφορικά με την αύξηση του διαθέσιμου ψηφιακού αποθέματος της πολιτιστικής κληρονομιάς στο διαδίκτυο και στην Ευρωπαϊκή Πλατφόρμα Europeana, την υιοθέτηση κοινών προτύπων ψηφιοποίησης και διαλειτουργικότητας, την απελευθέρωση του ψηφιακού υλικού που ανήκει στο Κοινό Κτήμα, την ενίσχυση της επανάχρησής του στην έρευνα, την εκπαίδευση, τον τουρισμό και τις δημιουργικές βιομηχανίες.
Η Σύσταση δεν έχει δεσμευτικό χαρακτήρα για τα Κράτη-Μέλη. Για την παρακολούθηση της υλοποίησής της από τα Κράτη-Μέλη συστάθηκε ως αρμόδιο όργανο το Digital Cultural Heritage Expert Group το οποίο συνεδριάζει δύο φορές το χρόνο.
Η διαβούλευση θα καθορίσει σε σημαντικό βαθμό τη χάραξη πολιτικής γύρω από την ψηφιακή μετάβαση του πολιτιστικού τομέα σε ευρωπαϊκό επίπεδο και θα επηρεάσει τις εθνικές πολιτικές και τα σχετικά χρηματοδοτικά εργαλεία.
H διαβούλευση είναι ανοικτή έως τις 14 Σεπτεμβρίου
https://ec.europa.eu/digital-single-market/en/news/public-consultation-opportunities-offered-digital-technologies-culture-heritage-sector
July 16, 2020
Συζητήσαμε με την κα Θεοδώρα Γκένιου, βραβευμένη εκπαιδευτικό Μέσης Εκπαίδευσης και πρέσβειρα της Europeana για την Ελλάδα στο ευρωπαϊκό σχολικό δίκτυο European Schoolnet, σχετικά με την εμπειρία της στο έργο Teaching with Europeana και το πώς αξιολογεί τη χρήση συσσωρευτών πολιτιστικού περιεχομένου όπως το SearchCulture.gr και τη Europeana για τη δημιουργία εκπαιδευτικών σεναρίων και μαθησιακών πόρων.
Πώς ήρθατε σε επαφή με τη Europeana & το SearchCulture.gr;
Το 2018 ήταν έτος αφιερωμένο από την Ευρωπαϊκή Ένωση στην Πολιτιστική Κληρονομιά. Σε αυτό το πλαίσιο, οργανώθηκε από τη δράση eTwinning (Ηλεκτρονική Αδελφοποίηση Σχολείων) Εργαστήριο Επαγγελματικής Ανάπτυξης για εκπαιδευτικούς στη Θεσσαλονίκη, με αντικείμενό του τους τρόπους ενσωμάτωσης της Πολιτισμικής Κληρονομιάς στην εκπαίδευση. Σε μία από τις ομιλίες παρουσιάστηκε η πύλη της Europeana και οι τρόποι με τους οποίους μπορούν να ενταχθούν στην εκπαίδευση οι ψηφιακοί πόροι που διαθέτει. Άνοιξε τότε ένα καινούριο, συναρπαστικό πεδίο ενασχόλησης με τους συσσωρευτές πολιτιστικού περιεχομένου σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο, καθώς ανακάλυψα και το SearchCulture.gr, εθνικό συσσωρευτή πολιτιστικών δεδομένων για τη Europeana. Λίγους μήνες αργότερα, ανταποκρίθηκα στην πρόσκληση του EUN για εκπαιδευτικούς-πρεσβευτές της Europeana, οι οποίοι επρόκειτο να ηγηθούν ενός έργου που έχει ως στόχο την ενσωμάτωση του διαθέσιμου ψηφιακού υλικού (περισσότερα από 60 εκατομμύρια ψηφιακά εκθέματα) σε εκπαιδευτικές δραστηριότητες.
Η παιδαγωγική διάσταση της Ευρωπαϊκής Ψηφιακής Βιβλιοθήκης είναι πολύ σημαντική, όπως άλλωστε προκύπτει από τις πολλές πρωτοβουλίες που έχει αναλάβει σε αυτό το πλαίσιο. Υπάρχει, ακόμη, μία ολόκληρη Κοινότητα εκπαιδευτικών και μουσειοπαιδαγωγών, η οποία αριθμεί περισσότερα από 500 μέλη, η οποία δραστηριοποιείται στο χώρο της βέλτιστης αξιοποίησης του ψηφιακού πολιτιστικού υλικού στην εκπαιδευτική διαδικασία.
Τί είναι το European Schoolnet;
Το EUN είναι ένα δίκτυο Υπουργείων Παιδείας 34 ευρωπαϊκών χωρών, χρηματοδοτούμενο από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το οποίο δραστηριοποιείται στον τομέα της προώθησης της εκπαιδευτικής καινοτομίας, λειτουργώντας ως μια σύγχρονη δεξαμενή σκέψης (think tank) σε θέματα μετασχηματισμού της εκπαιδευτικής διαδικασίας και παιδαγωγικής χρήσης της τεχνολογίας, υλοποιώντας έργα με την υποστήριξη και την εμπλοκή μαθητών και εκπαιδευτικών, καθώς και εταίρων από τον τομέα της βιομηχανίας. Το έργο του EUN είναι πολυδιάστατο. Ενδεικτικά οι δραστηριότητές του καλύπτουν θέματα όπως η ψηφιακή πολιτειότητα (digital citizenship), η εκπαίδευση STEM (STEM education), η παιδαγωγική καινοτομία (evidence for innovation), η επαγγελματική ανάπτυξη εκπαιδευτικών (professional development), η δικτύωση σχολείων (school networking, eTwinning).
Η συνεργασία μεταξύ του Ιδρύματος της Europeana και του EUN είναι πολύ παλιά και στόχο έχει την ενίσχυση της χρήσης της ψηφιακής πολιτιστικής κληρονομιάς στην εκπαιδευτική διαδικασία.
Με χρηματοδότηση από το έργο DSI 4, η Europeana σε συνεργασία με το EUN, σύστησαν ένα Δίκτυο Πρεσβευτών της Europeana για την Εκπαίδευση (13 πρεσβευτές που εκπροσωπούν 12 διαφορετικές Ευρωπαϊκές χώρες και τα Ευρωπαϊκά σχολεία των Βρυξελλών), οι οποίοι με τη σειρά τους συντονίζουν ο καθένας από ένα User Group (10 εκπαιδευτικοί ανά χώρα). Προϊόν αυτής της συνεργασίας ήταν, τον Μάρτιο 2019, το ιστολόγιο Teaching with Europeana.
Ποιος είναι ο στόχος της δράσης Teaching with Europeana;
Το ιστολόγιο Teaching with Europeana προβάλλει τα ψηφιακά σενάρια που έχουν δημιουργηθεί από τους επιλεγμένους εκπαιδευτικούς Πρεσβευτές και τους συμμετέχοντες στις ομάδες User Groups, και τις εμπειρίες τους από την ενσωμάτωση πόρων ψηφιακής κληρονομιάς στο σχολείο. Κάθε εβδομάδα υπάρχουν νέες αναρτήσεις και αποτελεί ιδανική πλατφόρμα για όσους εκπαιδευτικούς Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης επιθυμούν να έχουν πρόσβαση στο πλούσιο υλικό που διατίθεται δωρεάν και στις προσωπικές ιστορίες υλοποίησης μέσα από την τάξη.
Τα μαθησιακά σενάρια εφορμούν από την ιστορία της τέχνης και την πολιτιστική κληρονομιά αλλά καταπιάνονται με διάφορα γνωστικά αντικείμενα. ‘Ενα μαθησιακό σενάριο, π.χ., αφορά τις ανισότητες στην εργασία μεταξύ των φύλων ιστορικά, μέσα από την αναπαράσταση σκηνών από χώρους εργασίας σε πίνακες, άλλο την εξέλιξη της μελέτης των απολιθωμάτων στη βιολογία και τη ζωολογία μέσα από ιστορικές πηγές, γκραβούρες, κλπ. Τον Μάρτιο 2019 στο ιστολόγιο υπήρχαν δημοσιευμένα 200 εκπαιδευτικά σενάρια (learning scenarios), 37 ιστορίες εφαρμογής (stories of implementation), 70 αναρτήσεις ιστολογίου και 473 σχόλια.
Για την υποστήριξη των εκπαιδευτικών σε αυτή τη διαδικασία προσφέρεται και το μαζικό διαδικτυακό μάθημα (MOOC) ‘Europeana in your classroom: building 21st-century competences with digital cultural heritage’, μεταφρασμένο ήδη σε 4 γλώσσες, ισπανικά, πορτογαλικά, ιταλικά, γαλλικά. Το Διαδικτυακό Μάθημα θα τρέξει για 3η φορά τον Ιανουάριο 2020, ενώ στη 2η υλοποίηση του το 2019 είχε περισσότερες από 3.000 εγγραφές και στόχο να διαδώσει στο ευρύ κοινό τα εργαλεία, τις εφαρμογές και τους ψηφιακούς πόρους της Europeana. Χάρη στις δύο αυτές πύλες και στα υλικά που έχουν παραχθεί, περισσότεροι από 44.000 μαθητές έχουν έρθει σε επαφή με την Ευρωπαϊκή πολιτιστική κληρονομιά.
Πώς αξιοποιήσατε εσείς το συσσωρευτή πολιτιστικών δεδομένων Europeana;
Εγώ είμαι καθηγήτρια αγγλικών στη μέση εκπαίδευση, σε σχολείο στον νομό Σερρών. Ασχολούμαι με τα προγράμματα etwinning εδώ και μερικά χρόνια και έτσι ανταποκρίθηκα στο κάλεσμα του EUN για εκπαιδευτικούς. Δημιούργησα το μαθησιακό σενάριο “The Great War through children’s eyes”, μέσα από το οποίο οι μαθητές λυκείου, ηλικίας 15 -16 χρόνων, καταπιάνονται με πρωτογενείς ψηφιακούς πολιτιστικούς πόρους για να μάθουν για τον 1ο Παγκόσμιο Πόλεμο, όπως τον βίωσαν οι οικογένειες των παιδιών, ενώ ταυτόχρονα βελτιώνουν τις δεξιότητές τους στα αγγλικά (ανάγνωση, γραφή, προφορική κατανόηση, ομιλία).
Το εκπαιδευτικό σενάριο εκτείνεται σε 15 διδακτικές ώρες, προτείνει τη χρήση υποστηρικτικών εργαλείων συνεργατικής και δημιουργικής μάθησης στο διαδίκτυο και στο φυσικό περιβάλλον (π.χ. εργαλεία για τη δημιουργία διαδραστικών αφηγήσεων, ηλεκτρονικών βιβλίων, επισημείωσης εικόνων, δημιουργίας χρονολογίου, κλπ) και φυσικά πηγές από τη Europeana (επιστολές στρατιωτών, φωτογραφίες, χάρτες, οικογενειακά αναμνηστικά που έχουν συλλεχθεί μέσα από δράσεις πληθοπορισμού και τις ιστορίες τους, αλλά και blogposts και σχετικές θεματικές εκθέσεις). Οι μαθητές καθοδηγούνται στη χρήση δημιουργικών τεχνικών (δημιουργική γραφή, αναπαράσταση ενός πίνακα, παιχνίδι ρόλων), παράγουν τις δικές τους πρωτότυπες ιστορίες και διεκπεραιώνουν συγκεκριμένες δράσεις που οδηγούν στην ανάπτυξη ικανοτήτων όπως η κριτική ενασχόληση με τις πηγές και την ιστορική καταγραφή, η συγκριτική θεώρηση του παρελθόντος με το σήμερα, συνεργατικότητα και ενσυναίσθηση. Οι δημιουργικές δυνατότητες που δίνουν πλέον τα εργαλεία και το διαθέσιμο υλικό διαδικτυακά είναι εκπληκτικές. Το σενάριο αυτό βραβεύτηκε και έτσι επιλέχτηκα να συμμετέχω στο δίκτυο των πρεσβευτών εκπαιδευτικών για τη Europeana.
Πώς αξιολογείτε τη χρήση συσσωρευτών πολιτιστικού περιεχομένου όπως το SearchCulture.gr και η Europeana στην εκπαίδευση;
Οι συσσωρευτές πολιτιστικού περιεχομένου προσφέρουν μια άριστη ευκαιρία πρόσβασης σε ψηφιοποιημένο αυθεντικό, πρωτότυπο, πολυπολιτισμικό περιεχόμενο, το οποίο μπορεί να αποτελέσει έναν θησαυρό γνώσης υποστηρικτικό σε οποιοδήποτε γνωστικό αντικείμενο, είτε πρόκειται για γλωσσικά μαθήματα είτε για επιστήμη και καλές τέχνες. Το πλούσιο και έγκριτο περιεχόμενο τους είναι θεματικά οργανωμένο, με ξεκάθαρες άδειες χρήσης και σεβασμό στα πνευματικά δικαιώματα, αντίθετα με τις δημοφιλείς γενικές μηχανές αναζήτησης. Αν λάβουμε δε υπόψη πως περισσότερα από 320.000 τεκμήρια του searchculture.gr διατίθενται και μέσω της Europeana, η οποία συνολικά διαθέτει περίπου 60 εκατομμύρια ψηφιακά αντικείμενα, μπορούμε να συμπεράνουμε πως οι συσσωρευτές πολιτιστικού περιεχομένου έχουν έναν σοβαρό προσανατολισμό προς την εκπαίδευση και διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη βελτίωση της διάθεσης των ψηφιακών πολιτιστικών συλλογών για την εκπαίδευση.
Ως εκπαιδευτικός χαιρετίζω με πολύ μεγάλη χαρά την προσπάθεια που κάνουν πολλά μουσεία, βιβλιοθήκες και αρχεία τα τελευταία χρόνια, με την υποστήριξη και των συσσωρευτών όπως το SearchCulture.gr και τη Europeana, να ψηφιοποιήσουν τα αρχεία τους και να τα διαθέσουν με ανοικτές άδειες χρήσης στο διαδίκτυο, γεγονός που καθιστά το έργο μας ευκολότερο. Πρόκειται για μία προσπάθεια που δίνει αξία στις ίδιες τις ψηφιακές συλλογές και δίνει σε εμάς τους εκπαιδευτικούς εύρος επιλογών από έγκριτες πηγές, σε ένα πλαίσιο σύγχρονο και συμβατό με τις ανάγκες των μαθητών. Ιδανικά όλοι οι πολιτιστικοί φορείς θα ακολουθήσουν αυτό το παράδειγμα.
Τα εκπαιδευτικά σενάρια που έχουν δημιουργηθεί με ψηφιακούς πόρους της Europeana, επιπλέον του πρωτογενούς υλικού, ενσωματώνουν καινοτόμες προσεγγίσεις, όπως η βιωματική προσέγγιση στη μάθηση και η αποκόμιση νέων εμπειριών, η καλλιέργεια δεξιοτήτων όπως η συνεργατικότητα και η κριτική σκέψη, η αυθεντικότητα υλικού και δραστηριοτήτων, ο αναστοχασμός αναφορικά με τα γνωστικό αντικείμενο και τη διαδικασία της μάθησης. Πρόκειται για διαδικασίες άμεσα συνδεδεμένες με τη διερευνητική μάθηση και την υλοποίηση σχεδίων εργασίας στο πλαίσιο των προσεγγίσεων του κοινωνικού εποικοδομισμού.
Τόσο οι μαθητές όσο και οι εκπαιδευτικοί έχουν κομβικό ρόλο σε αυτήν την ψηφιακή επανάσταση με προσανατολισμό την πολιτιστική κληρονομιά, αφού αναλαμβάνουν δημιουργικό ρόλο σχεδιαστή εκπαιδευτικού υλικού και απομακρύνονται από τη στάση του παθητικού καταναλωτή, κάνοντας δικές τους προτάσεις, ευφάνταστους συνδυασμούς και δημιουργικές προσεγγίσεις, με εφαλτήριο την ψηφιοποιημένη πολιτιστική κληρονομιά.
Τέλος, η συμμετοχή των εκπαιδευτικών στον ετήσιο διαγωνισμό της Europeana, τους δίνει την ευκαιρία να αναδείξουν το έργο τους και να εμπνεύσουν τους συναδέλφους τους, προτείνοντας καλές πρακτικές.
Ποιος είναι ο ρόλος σας ως Πρέσβειρα εκπαίδευσης της Europeana;
Η ομάδα των πρεσβευτών του έργου Europeana Education αποτελείται από 13 μέλη από ισάριθμες χώρες. Οι πρεσβευτές της δράσης επιλέχθηκαν βάσει πρόσκλησης ενδιαφέροντος και αξιολόγησης βιογραφικών. Όλοι οι πρεσβευτές είναι ενεργοί εκπαιδευτικοί πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και διδάσκουν ποικιλία γνωστικών αντικειμένων.
Τα καθήκοντα μας αφορούν την παραγωγή υλικού (εκπαιδευτικά σενάρια), τη διαχείριση του MOOC, την παιδαγωγική καθοδήγηση των δέκα εκπαιδευτικών που απαρτίζουν την ομάδα της Europeana σε κάθε χώρα, την επιμέλεια του ιστολογίου Teaching with Europeana, τη διάχυση του έργου στην εκπαιδευτική κοινότητα, την υλοποίηση τηλεδιασκέψεων (webinars) σε εθνικό επίπεδο, 24 συνολικά, σε 12 διαφορετικές γλώσσες.
Περισσότερα για τις δράσεις της Europeana στην εκπαίδευση
https://pro.europeana.eu/post/europeana-education-an-initiative-to-integrate-cultural-heritage-in-education
Περισσότερες πληροφορίες για το έργο των πρεσβευτών
https://www.youtube.com/watch?v=Hx_1rdTiU5o&feature=emb_logo
To βιντεοσκοπημένο webinar για τη χρήση της Europeana προς εκπαιδευτικούς για τη δημιουργία μαθησιακών σεναρίων στην ελληνική γλώσσα
https://www.youtube.com/watch?v=oUyf4U1hKtk&feature=youtu.be&fbclid=IwAR2KjGCZXONFkai7Nfop2gqiiQsU5kz3tAHfen_uAEsqDL3MmssPQByf7DE
January 9, 2020
Η μεγάλη χρήση του Διαδικτύου σε όλο τον κόσμο, διαμορφώνει πλέον νέες συνθήκες για τον τρόπο που μοιραζόμαστε αυτά που δημιουργούμε ή αγοράζουμε. Στις μέρες μας, εκατομμύρια έργα, όπως άρθρα, φωτογραφίες, βιβλία, μουσική, βίντεο και πολιτιστικά αγαθά διατίθενται σε ψηφιακή μορφή. Τα ψηφιακά αυτά αγαθά έχουν την πολύ σημαντική ιδιότητα ότι είναι άυλα και έτσι όταν μοιραζόμαστε ένα αντίγραφο, δεν στερούμαστε το πρωτότυπο.
Την τελευταία δεκαετία, ο τομέας της πολιτιστικής κληρονομιάς έχει κάνει μεγάλα βήματα προς τα εμπρός για να κάνει ανοικτές τις συλλογές του στο Διαδίκτυο. Τεράστιες ποσότητες υλικού έχουν ψηφιοποιηθεί και έχει δοθεί μεγάλη σκέψη στο τρόπο με τον οποίο μπορεί να διατεθεί το υλικό αυτό.
Ο οργανισμός των Creative Commons δημοσίευσε το 2017 μια έκθεση που δείχνει τη θεαματική χρήση των αδειών τους. Περίπου 1,4 δισ. έργα έχουν άδεια χρήσης με μία από τις 6 άδειες που προσφέρουν (https://stateof.creativecommons.org/). Στην Europeana, μπορούν να βρεθούν περίπου 8 εκ. πολιτιστικά αντικείμενα με άδεια χρήσης CC, δίπλα σε άλλες 9 εκ. εγγραφές που προσφέρονται μέσω Δημοσίου Τομέα (https://pro.europeana.eu/resources/statistics/enumerate).
Αυτές οι δηλώσεις δικαιωμάτων μας δείχνουν ότι το ένα τρίτο του περιεχομένου που υπάρχει στην Europeana είναι «ανοικτό». Αυτό σημαίνει ότι το υλικό ανήκει είτε στον δημόσιο τομέα και χωρίς κανένα περιορισμό πνευματικών δικαιωμάτων, ή ο κάτοχος των δικαιωμάτων έχει κάνει το υλικό του διαθέσιμο με μια από τις δύο ανοικτές άδειες Creative Commons (CC BY και CC-BY-SA). Οι άδειες που περιορίζουν την εμπορική χρήση (NC) και τη δημιουργία παράγωγων έργων (ND) δεν θεωρούνται ανοικτές επειδή δεν επιτρέπουν την επαναχρησιμοποίηση από όλους και γενικά δεν είναι συμβατές με άλλες ανοικτές άδειες.
Η Europeana, η οποία παρέχει πρόσβαση στη μεγαλύτερη συλλογή δεδομένων πολιτιστικής κληρονομιάς σε όλη την Ευρώπη, το 2017 είχε στην πλατφόρμα της περίπου 30 εκατομμύρια ψηφιοποιημένα αντικείμενα. Ωστόσο, από ό,τι δείχνουν τα αποτελέσματα της έρευνας ENUMERATE, αυτό είναι μόνο ένα μικρό ποσοστό από ό,τι είναι στην πραγματικότητα ψηφιοποιημένο. Τα 30 εκατομμύρια της Europeana αποτελούσαν περίπου το 10% των 300 εκατομμυρίων αντικειμένων που ψηφιοποιήθηκαν έως και τότε, ενώ περισσότερα από τα μισά χρειάζεται να αναπαραχθούν ψηφιακά (https://pro.europeana.eu/page/results).
Στα τέλη του 2018 και έπειτα από έρευνα των δευτερογενών δεδομένων της Europeana στα πλαίσια διπλωματικής διατριβής, παρατηρήθηκε πως από το σύνολο των 50 και πλέον εκατομμυρίων τεκμηρίων σχεδόν τα 25 εκατομμύρια παρέχονται με άδειες ελεύθερης χρήσης. Επιπλέον, στην αντίθετη περίπτωση σχεδόν 20 εκατομμύρια διατίθενται χωρίς δυνατότητα χρήσης, ενώ το 1/3 του συνόλου είναι διαθέσιμα με περιορισμένη πρόσβαση.
Συνολικά από τους 661 οργανισμούς της Ευρώπης που διαθέτουν ψηφιοποιημένο υλικό, οι 252 είναι Μουσεία, οι 222 Βιβλιοθήκες και ακολουθούν 122 Αρχεία, 52 Ερευνητικοί οργανισμοί και 13 Γκαλερί τέχνης.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει το υλικό των βιβλιοθηκών όπου στη πλειοψηφία τους προσφέρουν ελεύθερα τις συλλογές τους προς επαναχρησιμοποίηση, με ένα ποσοστό 44% έναντι 36% που προστατεύεται από πνευματικά δικαιώματα. Το 19% των συλλογών τους επιτρέπει περιορισμένη επαναχρησιμοποίηση.
Στα μουσεία αντίθετα, σχεδόν το 50% δεν επιτρέπει την επαναχρησιμοποίηση των συλλογών τους ενώ το 23% την επιτρέπει με τους σχετικούς περιορισμούς. Αντίστοιχα ποσοστά ισχύουν και για τους υπόλοιπους πολιτιστικούς οργανισμούς που δείχνει να υπερισχύει η περιορισμένη επαναχρησιμοποίηση των συλλογών.
Οι συλλογές της Europeana πλέον ξεπερνούν τα 55 εκατομμύρια. Από αυτά, περίπου 770.000 χιλιάδες τεκμήρια, ανήκουν σε ελληνικούς οργανισμούς. Συνολικά, 94 πολιτιστικοί οργανισμοί στην Ελλάδα παρέχουν ψηφιοποιημένο υλικό. Από τις 770 χιλιάδες τεκμήρια, το 34% διατίθεται με άδειες ελεύθερης χρήσης. Πιο συγκεκριμένα το 20.3% παρέχεται με άδεια έργων Δημοσίου Τομέα, το 5,8% με άδεια CC BY-SA και το 7.8% με άδεια CC BY. Συγκριτικά με τις πρώτες 10 χώρες με μεγαλύτερο αριθμό ψηφιακών τεκμηρίων στην Europeana, η συμμετοχή της Ελλάδας χαρακτηρίζεται από υψηλό ποσοστό ανοικτών αδειών, την ίδια στιγμή που χώρες όπως η Γαλλία και η Ιταλία επιτρέπουν την χρήση των συλλογών τους με περιορισμούς ή και καθόλου.
Κύριος εκπρόσωπος που συγκεντρώνει το πολιτιστικό περιεχόμενο της Ελλάδας, είναι η πύλη SearchCulture.gr του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης (ΕΚΤ). Η πύλη αυτή, συγκεντρώνει περισσότερα από 430.000 αρχεία ελληνικής πολιτιστικής κληρονομιάς από 63 πολιτιστικές συλλογές 52 ιδρυμάτων. Έχει ήδη συνεισφέρει 100.000 αντικείμενα στην Europeana, αυξάνοντας τον όγκο του ελληνικού πολιτιστικού περιεχομένου που διατίθεται στο διεθνές κοινό.
Η Κύπρος διαθέτει στην Europeana 42.713 τεκμήρια. Συνολικά 7 οργανισμοί συμμετέχουν ενεργά, συνεισφέροντας με ψηφιοποιημένο υλικό στην πλατφόρμα της Europeana. Ωστόσο, η πλειοψηφία των τεκμηρίων τους δεν προσφέρεται για επαναχρησιμοποίηση, προστατεύοντας τις συλλογές τους με πνευματικά δικαιώματα. Παρ’ όλο που σε όλα τα ιδρύματα στην Κύπρο που διαθέτουν ψηφιακές συλλογές συνιστάται να εκθέτουν τα σύνολα των δεδομένων τους με όρους ανοικτής πρόσβασης, τα αποτελέσματα δείχνουν χαμηλή ανταπόκριση.
Η προσαρμογή των αδειών CC για την Κύπρο έχει ξεκινήσει ως μια κοινή προσπάθεια του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού, του Τμήματος Νομικής του Πανεπιστημίου Κύπρου και της δικηγορικής εταιρίας Ιωαννίδης και Δημητρίου Δ.Ε.Π.Ε. Από την 1η Δεκεμβρίου του 2017, η Κύπρος διαθέτει Εθνική Επιτροπή και στρατηγική ψηφιοποίησης Ψηφιακής Κληρονομιάς και Συντήρησης. (Cyprus and Europeana: an overview, 2018)
Η πλειοψηφία του τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς δεν έχει ακόμη εφαρμόσει αυτή τη νέα μορφή διαφάνειας και διεύρυνσης της δημόσιας πρόσβασης στις πολιτικές τους. Οι διαφορετικοί τρόποι χρήσης ανοικτών αδειών είναι ένα σημάδι ότι ο πολιτιστικός τομέας μπαίνει σε άγνωστο έδαφος, κάνοντας την πρόοδό του μέσω δοκιμών και σφαλμάτων – όπως συμβαίνει στην περίπτωση των ψηφιακών τεχνολογιών εν γένει. Μέχρι σήμερα, δεν υπάρχει καθιερωμένη πρακτική για τον τρόπο με τον οποίο τα πολιτιστικά ιδρύματα διαχειρίζονται την αδειοδότηση ψηφιακών έργων στον δημόσιο τομέα και όπως αποδείχθηκε παραπάνω, οι ανοικτές άδειες εφαρμόζονται με ποικίλους τρόπους.
Στα επόμενα χρόνια, ίσως εμφανιστεί μια μεγάλη αύξηση συλλογών ανοικτής αδειοδότησης που να εμπνέουν μια συνεχώς αναπτυσσόμενη και συνδεδεμένη κοινότητα πολιτιστικής καινοτομίας.
Ο δισταγμός των πολιτιστικών οργανισμών να ανοίξουν τις συλλογές τους, οφείλεται είτε στην έλλειψη γνώσης είτε στον φόβο για τις συνέπειες του τρόπου χρήσης τους. Επικρατεί η αντίληψη ότι το επιχειρησιακό τους μοντέλο θα μπορούσε να απειληθεί, καθώς και ο φόβος για κακομεταχείριση των δεδομένων τους ή την επαναχρησιμοποίησή τους για σκοπούς με τους οποίους δεν συμφωνούν, όπως η εσφαλμένη παρουσίασή τους. Αυτοί οι φόβοι δεν βασίζονται στην πραγματικότητα και την εμπειρία και παρακρατούν τα θεσμικά όργανα από το τι μπορούν να κερδίσουν ανοίγοντάς τα, όπως τον πειραματισμό με καινοτόμες ιδέες για νέες υπηρεσίες ή εφαρμογές. Ανοίγοντας τα δεδομένα τους και ενθαρρύνοντας ενεργά την επαναχρησιμοποίησή τους, τα πολιτιστικά ιδρύματα μπορούν να πεισθούν να ενταχθούν στο κίνημα.
Η αξιοποίηση των ανοικτών δεδομένων επιτρέπει τη δημιουργία νέων υπηρεσιών και υποστηρίζει τη δημιουργική επαναχρησιμοποίηση υλικού σε νέες παραγωγές. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, η ενθάρρυνση για την επαναχρησιμοποίηση των διαθέσιμων στο κοινό πηγών, διεγείρει την καινοτομία των πολιτιστικών ιδρυμάτων και οδηγεί σε υπηρεσίες υψηλότερης ποιότητας και ποικιλομορφίας που συμβάλλουν στην δημόσια αποστολή της ευρείας διάθεσης των συλλογών.
Το κίνημα του Ανοικτού Περιεχομένου έρχεται να βοηθήσει τη δημιουργικότητα και να δώσει κίνητρο στους παρόχους να διαθέσουν το έργο τους στο κοινό με τον τρόπο που οι ίδιοι επιλέγουν. Στην Ελλάδα και την Κύπρο, η Ανοικτή Αδειοδότηση γίνεται όλο και περισσότερο αποδεκτή τα τελευταία χρόνια μέσα από τη χρήση των αδειών Creative Commons.
Ο Απόστολος Χουλιαράκης (MSc) είναι Βιβλιοθηκονόμος. Το παρόν άρθρο αποτελεί προϊόν της διπλωματικής του εργασίας που υποβλήθηκε επιτυχώς για τις ανάγκες του Μεταπτυχιακού Προγράμματος «Πολιτιστική Πολιτική και Ανάπτυξη» του Ανοιχτού Πανεπιστημίου Κύπρου.
March 8, 2019
«Με τις ψηφιοποιημένες συλλογές μας, μπορούμε να βοηθήσουμε τους ανθρώπους να είναι αναστοχαστικοί, δημιουργικοί. Βασική προϋπόθεση είναι ότι η πολιτιστική κληρονομιά είναι κοινή ιδιοκτησία όλων και ότι ο καθένας από εμάς μπορεί να τη χρησιμοποιήσει για ακριβώς αυτό που ονειρεύεται. Ο ρόλος μας είναι να διευκολύνουμε τη δημόσια χρήση της πολιτιστικής κληρονομιάς για μάθηση, δημιουργικότητα και καινοτομία. Σήμερα, η μάθηση συμβαίνει με αμοιβαιότητα. Είμαστε όλοι μέρος του ιστού. Σχηματίζουμε ο ένας τον άλλο» Mikkel Bogh, Διευθυντής της Εθνικής Πινακοθήκης της Δανίας (SMK)
Η κοινότητα της Ανοικτής Πρόσβασης στα GLAMS (Galleries, Libraries, Archives, Museums), δηλαδή στους οργανισμούς τέχνης και μνήμης, δραστηριοποιείται εδώ και μια δεκαετία περίπου στην ανοικτή διάθεση των ψηφιοποιημένων συλλογών μουσείων και αρχείων παγκοσμίως. Κύριος στόχος είναι η διευκόλυνση της δημόσιας χρήσης της πολιτιστικής κληρονομιάς, την οποία θεσμικά οι φορείς μνήμης διαφυλάσσουν, μελετούν και διαχειρίζονται. Ολοένα και περισσότερα μουσεία «ανοίγουν» τις συλλογές τους στο διαδίκτυο, διαθέτοντας υψηλής ανάλυσης φωτογραφίες και το επιστημονικό τους έργο μέσω της τεκμηρίωσης και των μεταδεδομένων που τις συνοδεύουν.
Η πιο πρόσφατη προσθήκη στην αβάν-γκαρντ αυτή της ανοικτότητας είναι το Μουσείο Τέχνης του Κλίβελαντ, στο Οχάιο των Ηνωμένων Πολιτειών, το οποίο πρόσφατα ανακοίνωσε ότι είναι ένας φορέας Ανοικτής Πρόσβασης. Με την απόφασή του να προσφέρει με ανοικτές άδειες 30 χιλιάδες ψηφιοποιημένα τεκμήρια και τα μεταδεδομένα άλλων 60 χιλιάδων τεκμηρίων, το Μουσείο στοχεύει στη διάχυση της γνώσης σε παγκόσμιο επίπεδο και στο διαμοιρασμό της παγκόσμιας, κοινής μας πολιτιστικής κληρονομιάς.
Επιλέγοντας να διαθέσει το περιεχόμενό του με την άδεια Creative Commons 0 ή CC0 (Παγκόσμια Εκχώρηση ως Κοινό Κτήμα) το Μουσείο επιτρέπει το διαμοιρασμό, τη δημιουργική επανάχρηση, την τροποποίηση και το remix των υψηλής ανάλυσης φωτογραφιών των έργων τέχνης της συλλογής του, καθώς και των μεταδεδομένων τους. Η επιλογή της συγκεκριμένης άδειας, η οποία θεωρείται βέλτιστη πρακτική για την Ανοικτή Πρόσβαση σε δημόσια δεδομένα, βασίζεται στην πεποίθηση των ανθρώπων του Μουσείου ότι η πολιτιστική κληρονομιά ανήκει σε όλους μας, σε έναν παγκόσμιο «δημόσιο χώρο» ανεξαρτήτως γεωγραφίας και περιορισμών.
Όπως δηλώνει ο διευθυντής του Μουσείου, William Griswold «Εάν στόχος μας είναι να κάνουμε τις σπουδαίες και σφαιρικές συλλογές του μουσείου – συλλογές τέχνης από κάθε εποχή και από κάθε γωνιά της γης – καθολικά προσβάσιμες και δωρεάν σε κοινό κάθε ηλικίας, ανεξάρτητα από το πού ζουν και εάν στόχος μας είναι να διευκολύνουμε τη διάδοση της γνώσης, εάν είμαστε αφοσιωμένοι στη διαφάνεια, στην καλλιέργεια της δημιουργικότητας, στην εμπλοκή των κοινοτήτων μέσα και πέρα από την περιοχή μας, τότε δεν υπάρχει σχεδόν τίποτα που μπορούσαμε να κάνουμε με μεγαλύτερο αντίκτυπο».
Στην Ανοικτή Πρόσβαση στις συλλογές Ευρωπαϊκών οργανισμών μνήμης και πολιτισμού στοχεύει και το έργο Europeana Common Culture, στο οποίο το ΕΚΤ συμμετέχει ως εθνικός συσσωρευτής με το SearchCulture.gr. Το έργο ξεκίνησε αυτόν τον μήνα (Ιανουάριος 2019) με την εναρκτήρια συνάντηση των εθνικών παρόχων στη Ρίγα και θα διαρκέσει 2 έτη. Το συντονίζει το Europeana Foundation και συμμετέχουν 24 πάροχοι/συσσωρευτές από την Ευρώπη. Στοχεύει στην αύξηση του περιεχομένου Ανοικτής Πρόσβασης στην ευρωπαϊκή ψηφιακή βιβλιοθήκη, στη βελτίωση του περιεχομένου της, στη συνεργασία των εθνικών συσσωρευτών, την εναρμόνιση πολιτικών, τεχνολογιών και υποδομών του δικτύου και τη συνολικότερη διάχυση του έργου της Europeana.
Το SearchCulture.gr θα συγκεντρώσει ακόμα περισσότερο περιεχόμενο το οποίο θα διοχετεύσει στη Europeana, εμπλουτισμένο και ποιοτικό. Ειδικά ως προς τον άξονα της ανοικτότητας, το ΕΚΤ θα αυξήσει κατά 10% το εντελώς ανοικτό περιεχόμενο στον ελληνικό, αλλά και τον ευρωπαϊκό συσσωρευτή, ενώ θα αυξήσει κατά 200.000 τεκμήρια το περιεχόμενο που θα προσφέρεται με άλλες άδειες Creative Commons, οι οποίες μπορεί να είναι λιγότερο «ανοικτές» ως προς την CC0, αλλά επίσης επιτρέπουν την εκπαιδευτική ή τη δημιουργική επανάχρηση, είτε με αναφορά του δημιουργού, είτε για όλες τις χρήσεις πλην της εμπορικής.
Πρόκειται για ένα φιλόδοξο έργο ανοικτότητας στο χώρο του πολιτισμού το οποίο θα βοηθήσει, όπως και το Μουσείο του Κλίβελαντ, στη δημιουργία ενός τεχνικά, σημασιολογικά και εννοιολογικά διασυνδεδεμένου δημόσιου χώρου πολιτιστικών δεδομένων στην Ευρώπη και τον κόσμο.
Εικόνα: The Large Plane Trees (Road Menders at Saint-Rémy), 1889. Vincent van Gogh (Dutch, 1853-1890). The Cleveland Museum of Art, Gift of the Hanna Fund 1947.209
January 30, 2019
Το Παρατηρητήριο ENUMERATE αποτελεί μέρος της Europeana και παρέχει μια αξιόπιστη πηγή στατιστικών στοιχείων για την ψηφιοποίηση, την ψηφιακή διατήρηση και την ηλεκτρονική πρόσβαση στην πολιτιστική κληρονομιά στην Ευρώπη. Η πιο πρόσφατη έρευνα έγινε τον Ιούνιο του 2017, είναι η πέμπτη στη σειρά που υλοποίησε το Παρατηρητήριο και τα αποτελέσματά της είναι διαθέσιμα εδώ.
Η έρευνα, η οποία στην Ελλάδα πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης (ΕΚΤ) που είναι ο εθνικός συντονιστής της Δράσης, απευθυνόταν σε αρχεία, βιβλιοθήκες, μουσεία, πινακοθήκες, οπτικοακουστικές συλλογές και αρχεία, όπως ταινιοθήκες, καθώς και φορείς υπεύθυνους για μνημεία και αρχαιολογικούς χώρους. Όπως αναφέρεται και στην εισαγωγή της απολογιστικής έκθεσης της έρευνας, η συμμετοχή της Ελλάδας σε αυτόν τον κύκλο έρευνας αυξήθηκε σημαντικά, ενώ κομβικός είναι ο ρόλος των εθνικών συντονιστών για την επιτυχημένη συμμετοχή και την ευαισθητοποίηση του κλάδου για τη σημασία των εθνικών στατιστικών και δεικτών, γεγονός που μας καθιστά περήφανους.
Ορισμένα ενδιαφέροντα στοιχεία που προκύπτουν από την έρευνα είναι και τα εξής:
- Το 82% των φορέων του δείγματος διαθέτει ψηφιακή συλλογή ή ασχολούνται με δραστηριότητες ψηφιοποίησης.
- Το 42% των ιδρυμάτων έχει γραπτή ψηφιακή στρατηγική.
- Ο πιο πολυπληθής τύπος αντικειμένου στις συλλογές των ιδρυμάτων είναι το κείμενο (αποτελώντας το 89% επί του συνόλου των αντικειμένων των συλλογών), όπως και τα δισδιάστατα γραφικά (2D) (αποτελώντας επίσης το 89%) και ακολουθεί το αρχειακό υλικό το οποίο αντιπροσωπεύει το 74% των αντικειμένων των συλλογών
- 58% του υλικού πολιτιστικής κληρονομιάς έχει τεκμηριωθεί σε κάποιο σύστημα διαχείρισης περιεχομένου.
- 59% του υλικού είναι born digital, δηλαδή έχει δημιουργηθεί εξαρχής σε ψηφιακή μορφή.
Όσον αφορά την προσβασιμότητα στην τεκμηρίωση του πολιτιστικού περιεχομένου, μόνο το ήμισυ (51%) των περιγραφικών μεταδεδομένων των αντικειμένων των συλλογών διατίθεται δημόσια και ανοικτά στο διαδίκτυο. Οι βιβλιοθήκες βρίσκονται στο υψηλότερο σημείο του δείκτη αυτού (76%), ενώ τα μουσεία έχουν το χαμηλότερο ποσοστό (33%).
Ενδιαφέρον έχουν και τα αποτελέσματα ανά χώρα του δείκτη διαδικτυακής προσβασιμότητας σε συλλογές πολιτιστικής κληρονομιάς, στα οποία η Ελλάδα βρίσκεται στην 14η (μεταξύ 22 χωρών) με ποσοστό περιγραφικών μεταδεδομένων που διατίθενται δημόσια στο διαδίκτυο μόνο στο 3.02%. Αυτό το ποσοστό είναι λίγο αποθαρρυντικό αν σκεφτεί κανείς την τεράστια δημόσια επένδυση σε ψηφιοποίηση και ανοικτή διάθεση που έχει γίνει με τα διάφορα προγράμματα ΕΣΠΑ.
Σχετικά με τα νέα κανάλια διανομής πολιτιστικού περιεχομένου που χρησιμοποιούν οι φορείς, αναμένεται ουσιαστική αύξηση κατά τα επόμενα δύο χρόνια στη χρήση των social media, της Wikipedia και των διεθνών και εθνικών συσσωρευτών.
Ενδιαφέρον επίσης είναι και το γεγονός ότι μόνο οι μισοί φορείς των ερωτηθέντων (45%) έχουν εφαρμόσει κάποια λύση για μακροχρόνια διατήρηση του υλικού τους βάσει διεθνών προτύπων για την ψηφιακή διατήρηση. Αυτό το γεγονός καθιστά ακόμα πιο ουσιαστική τη συμβολή του ΕΚΤ στην εφαρμογή προτύπων, όπως έγινε με την Υπηρεσία Ελέγχου Ποιότητας Περιεχομένου και Συμμόρφωσης με Προδιαγραφές Διαλειτουργικότητας (Validator) στο πλαίσιο των Προσκλήσεων 31 και 31.2 σε συνεργασία με το ΕΠ “Ψηφιακή Σύγκλιση” (ΕΣΠΑ).
Βρείτε αναλυτικά τα αποτελέσματα της έρευνας ENUMERATE στη σελίδα του Παρατηρητηρίου στη Europeana, τα raw data εδώ καθώς και τα αποτελέσματα ανά δείκτη.
Σημειώνεται ότι οι δείκτες ψηφιακής κληρονομιάς παρέχουν στατιστικά στοιχεία σχετικά με διάφορες πτυχές της ψηφιοποίησης, ψηφιακής διατήρησης και διάθεσης της ψηφιακής πολιτιστικής κληρονομιάς και κατηγοριοποιούνται σε τέσσερις βασικούς άξονες: προσφορά, ζήτηση, οικονομία και βιωσιμότητα.
December 19, 2018
Το Διοικητικό Συμβούλιο του Ιδρύματος Europeana θεωρεί προτεραιότητα την υποστήριξη της έρευνας και της καινοτομίας στον τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς. Την περασμένη άνοιξη, μια ομάδα εμπειρογνωμόνων, η ομάδα εργασίας για την Καινοτομία, άρχισε να συγκεντρώνει ιδέες για την προώθηση της καινοτομίας και της βιώσιμης ανάπτυξης του τομέα.
Το έργο της ομάδας αποτυπώνεται στην Ατζέντα Καινοτομίας της Europeana και ολοκληρώνει τις εργασίες που έκανε η ομάδα για την αξιολόγηση του αντίκτυπου της Europeana με το Europeana Impact Framework (Πλαίσιο Επιρροής της Europeana). Η ομάδα έργου αναπτύσσει ζητήματα αξιολόγησης του έργου της Ευρωπαϊκής Ψηφιακής Βιβλιοθήκης ως σήμερα, σε σχέση με τους στόχους που είχαν τεθεί κατά την ίδρυσή της και τον αντίκτυπό της ως τώρα. Το Πλαίσιο Επιρροής της Europeana επιχειρεί να οριοθετήσει την αξιολόγηση της Europeana καταγράφοντας τα αποτελέσματα των δραστηριοτήτων της και προτείνοντας δείκτες μέτρησης απόδοσης, ενώ καταλήγει σε μια τοποθέτηση για τους τρεις κύριους τομείς αντίκτυπου της Europeana, στον κοινωνικό, πολιτιστικό και οικονομικό τομέα, καθώς και για το Δίκτυo της Europeana και την καινοτομία.
Η Ατζέντα την οποία συγκρότησε η ομάδα εργασίας για την Καινοτομία προωθεί την πολιτιστική κληρονομιά ως ανεκτίμητο πόρο για την ευρωπαϊκή κοινωνία. Τοποθετεί την καινοτομία στην κοινότητα πολιτιστικής κληρονομιάς ως προτεραιότητα στο πλαίσιο των ευρωπαϊκών πολιτιστικών πολιτικών και τα επικείμενα προγράμματα χρηματοδότησης.
Τι σημαίνει όμως, η καινοτομία για την κοινότητα πολιτιστικής κληρονομιάς; Ενώ υπάρχει ένα έντονο αίσθημα επιτάχυνσης για να συμβαδίζει ο κλάδος με τη γοργή ψηφιακή ανάπτυξη και τις μεταβαλλόμενες ανάγκες των τελικών χρηστών, η καινοτομία δεν μπορεί να περιοριστεί μόνο στις τεχνολογικές απαιτήσεις εντός των ιδρυμάτων πολιτιστικής κληρονομιάς. Οι ευρύτερες κοινωνικές, οικονομικές και περιβαλλοντικές προκλήσεις απαιτούν άμεσες ενέργειες. Η τοποθέτηση της ομάδας εργασίας για την Καινοτομία ανταποκρίνεται σε αυτό το ευρύ φάσμα ζητημάτων. Τα θέματα είναι συγκεντρωμένα γύρω από τέσσερις ευρείς τομείς – θεσμική στρατηγική και αντίκτυπος, τεχνολογική καινοτομία, κοινωνική αλλαγή και οικονομική καινοτομία – προκειμένου να δημιουργηθούν ευκαιρίες για τα ιδρύματα πολιτιστικής κληρονομιάς, έτσι ώστε να ανταποκριθούν στις ποικίλες προκλήσεις που επηρεάζουν την ανάπτυξη της ευρωπαϊκής κοινωνίας τον 21ο αιώνα.
Η ομάδα εργασίας καλεί όποιον ενδιαφέρεται για την καινοτόμο ανάπτυξη ή εργάζεται στον τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς να συνδράμει με τις απόψεις του, μέσω μιας απλής έρευνας, τα αποτελέσματα της οποίας θα συμπεριληφθούν στις τελικές συστάσεις της. Ο σύνδεσμος για την έρευνα είναι https://www.surveymonkey.com/r/R9FMDVV και η προθεσμία συμμετοχής η 15η Νοεμβρίου 2018.
Το οικοσύστημα της Europeana βασίζεται σε ένα δίκτυο εθνικών & θεματικών συσσωρευτών, οι οποίοι επιτρέπουν στους φορείς πολιτιστικής κληρονομιάς να μοιράζονται το περιεχόμενό τους στην Europeana και να το ανοίγουν σε νέα κοινά. Το ΕΚΤ συμμετέχει ενεργά σε όλες τις δράσεις της Europeana, ως Εθνικός Συσσωρευτής για την Ελλάδα μέσω του SearchCulture.gr.
November 6, 2018
Με την ευκαιρία της νέας υπηρεσίας Web API του SearchCulture.gr, του Ελληνικού Συσσωρευτή Πολιτιστικού περιεχομένου του ΕΚΤ, εξετάζουμε τις διάφορες πτυχές των APIs και τη λεγόμενη «οικονομία των APIs», ένα όρο που συναντάμε συχνά στο διαδίκτυο τα τελευταία χρόνια.
Τα Web API είναι Διεπαφές Προγραμματισμού Εφαρμογών Ιστού και, όπως δηλώνει το όνομά τους καθορίζουν τον τρόπο αλληλεπίδρασης μεταξύ εφαρμογών και ιστοσελίδων και απευθύνονται (κυρίως) σε προγραμματιστές. Με απλούς όρους, τα API είναι σύνολα απαιτήσεων που διέπουν τον τρόπο με τον οποίο μια εφαρμογή μπορεί να μιλήσει με άλλη. Για το SearchCulture.gr, το Web API που μόλις εισαγάγαμε ως υπηρεσία, επιτρέπει σε εφαρμογές τρίτων να αναζητήσουν και να προβάλουν τεκμήρια που φιλοξενούνται στον Συσσωρευτή. Ένας προγραμματιστής, για παράδειγμα, μπορεί να ενσωματώσει περιεχόμενο από το SearchCulture.gr στη δική του εφαρμογή με τον ίδιο τρόπο που ενσωματώνει χάρτες της Google.
Ποια είναι όμως η επανάσταση που φέρνουν τα APIs και γιατί παρουσιάζουν τόσο ενδιαφέρον;
Τα APIs γεννήθηκαν από τον πετυχημένο διάλογο ανάμεσα στις καινοτομικές κοινότητες και τους προγραμματιστές- συχνά μάλιστα είναι τα ίδια άτομα τα οποία και επιχειρούν και προγραμματίζουν. Αναζητώντας γρηγορότερες και πιο ευέλικτες διαδικασίες παραγωγής νέων υπηρεσιών και προϊόντων στο ψηφιακό σύμπαν, οι προγραμματιστές κατάφεραν μέσω των APIs να κάνουν πολύπλοκες διεργασίες επαναχρησιμοποιήσιμες με λίγες γραμμές κώδικα, επιταχύνοντας τη δημιουργία εφαρμογών από αρκετούς μήνες σε λίγες μέρες ή ώρες.
Η διαλειτουργικότητα αποτελεί βασική προϋπόθεση για όσους επιθυμούν να επωφεληθούν από την κοινωνική φύση του παγκόσμιου ιστού ως μοχλό ανάπτυξης και επενδύσεων. Αυτό περιλαμβάνει τόσο τα ερευνητικά ιδρύματα, την ακαδημία, τον πολιτισμό, την εκπαίδευση γενικότερα, αλλά και την καινοτομία και τις επιχειρήσεις. Ένα ίδρυμα που προσφέρει μια υποδομή πληροφόρησης πάνω στην οποία μπορούν να «χτίσουν» και άλλοι χαίρει μεγαλύτερης αναγνωρισιμότητας και παρουσίας. Τα API παρέχουν τα μέσα για να πραγματοποιηθεί αυτή η διασύνδεση και η δημιουργία. «Η ενσωμάτωση APIs σε ένα ψηφιακό οικοσύστημα έχει ως αποτέλεσμα μεγαλύτερη ευελιξία και παρουσίαση της παραγωγής ενός ιδρύματος ως επαναχρησιμοποιήσιμων πόρων, δημιουργώντας ευκαιρίες για την ενίσχυση της φήμης και της βιωσιμότητας του ιδρύματος» δηλώνει σε έναν οδηγό[1] που εξέδωσε το 2012 το JISC, με στόχο την ενημέρωση των ακαδημαϊκών φορέων της Μεγάλης Βρετανίας για τη δυναμική του αναδυόμενου φαινομένου των APIs.
Ας κοιτάξουμε ορισμένα παραδείγματα υλοποίησης APIs από Πανεπιστήμια, εταιρείες που προσφέρουν υπηρεσίες σε ερευνητές και ακαδημαϊκούς και τέλος, τον πολιτιστικό τομέα.
Ένα παράδειγμα καλής πρακτικής είναι το Mendeley, η web υπηρεσία και κοινότητα για ερευνητές. Η ομάδα του Mendeley ασχολήθηκε με APIs από τα αρχικά στάδια εισαγωγής τους στην αγορά. “Join our API community to build tools to make researchers’ lives easier” είναι το κάλεσμά τους στον αφιερωμένο στα APIs ιστότοπό τους και οι «πελάτες» που χρησιμοποίησαν Mendeley APIs είναι πολλοί: το συνεργατικό εργαλείο LaTex, η υπηρεσία νέφους Open Science Framework, το Altmetric.com που μετρά απήχηση έρευνας στον κοινωνικό ιστό, κ.α.
Τέτοιες εφαρμογές APIs εκτός από την εξοικονόμηση πόρων και χρόνου από την πλευρά των πληροφορικών, έχουν και στρατηγικά οφέλη: ενισχύουν την επιστημονική επικοινωνία και τη διασύνδεση διαφορετικών datasets, δημιουργούν νέες υπηρεσίες προστιθέμενης αξίας και ενδυναμώνουν τη διάδραση μεταξύ έρευνας και καινοτομίας.
Επιστρέφοντας στα πολιτιστικά δεδομένα, με αφορμή τα οποία παρουσιάζουμε το API του SearchCulture.gr, ενδιαφέρον έχει και το Pelagios Commons, μια κοινότητα & υποδομή για διασυνδεδεμένα και ανοικτά γεωγραφικά δεδομένα (Linked Open Geodata) στις Ανθρωπιστικές Επιστήμες[2]. Το Pelagios προσφέρει διάφορους τρόπους εξερεύνησης των δεδομένων που η κοινότητα έχει αναπτύξει, ανάλογα με το βαθμό τεχνικής εξοικείωσης του καθένα. Το Web API του Peripleo, της μηχανής αναζήτησης στα δεδομένα που συλλέγει και παράγει το Pelagios Commons, παρέχει μηχαναγνώσιμη πρόσβαση στα δεδομένα και οι προγραμματιστές θα βρουν τον κώδικα στο GitHub. Το «εννοιολογικό μοντέλο» πίσω από το Peripleo είναι απλό- αποτελείται από τρεις τύπους οντοτήτων:
- Είδη όπως αρχαιολογικά αντικείμενα, λογοτεχνικά κείμενα, φωτογραφίες κλπ.
- Τοποθεσίες με τις οποίες σχετίζονται αντικείμενα ή αναφέρονται σε κείμενα, π.χ. τοποθεσίες που αναφέρονται σε ένα κείμενο ή στο σημείο εστίασης ενός αντικειμένου
- Σύνολα δεδομένων που είναι συλλογές αντικειμένων, π.χ. μια συγκεκριμένη συλλογή μουσείου
H Europeana, πρωτοπόρος οργανισμός στις τεχνολογίες διαμοιρασμού, διαθέτει μια σειρά από APIs στο portal της για επαγγελματίες. Με το επιχείρημα ότι «τα APIs μας επιτρέπουν να συνεργαζόμαστε στενότερα στην έρευνα, την εκπαίδευση και τις δημιουργικές βιομηχανίες» η Europeana διαθέτει ένα Search API για απλή αναζήτηση στα 50 εκατομμύρια τεκμήρια της πύλης της και εξειδικευμένα APIs για εμβύθιση στα δομημένα μεταδεδομένα που διαθέτει, όπως για παράδειγμα το SPARQL API το οποίο διασυνδέει μεταδεδομένα από τη Europeana με εξωτερικές βάσεις δεδομένων και πηγές, όπως τα Getty Vocabularies (AAT), Geonames, Wikidata και VIAF, μέσω του οποίου μπορούν να τεθούν πιο σύνθετες ερωτήσεις όπως πχ «Ποιοι είναι όλοι οι Γάλλοι ζωγράφοι του 18ου αιώνα με τουλάχιστο 5 έργα διαθέσιμα στη Europeana με ανοικτές άδειες».
Το API που μόλις λάνσαρε η ομάδα του SearchCulture.gr είναι το μοναδικό API για πρόσβαση σε τόσο μεγάλο όγκο πολιτιστικών δεδομένων στη χώρα, όπου τα λίγα διαθέσιμα APIs αφορούν κυρίως στην ηλεκτρονική διακυβέρνηση και δημοσιονομία. Η νέα υπηρεσία του ΕΚΤ αυξάνει τη δυναμική επανάχρησης των 432.000 τεκμηρίων του SearchCulture.gr, επιτρέποντας την ενσωμάτωσή τους σε νέες, καινοτόμες υπηρεσίες μέσω εφαρμογών. Ελπίζουμε ότι το API του SearchCulture.gr θα αποτελέσει ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο για τις δημιουργικές κοινότητες και τους προγραμματιστές της Ελλάδας (και όχι μόνο) για την ανάπτυξη νέων έξυπνων εφαρμογών και υπηρεσιών αξίας για την εκπαίδευση, τον πολιτιστικό τουρισμό και την επιχειρηματικότητα. Για να χρησιμοποιήσει κάποιος το API θα πρέπει να αιτηθεί ένα προσωπικό API Κλειδί μέσω της σχετικής ηλεκτρονικής φόρμας. Το βασικό URL του API είναι το εξής: https://www.searchculture.gr/aggregator/api/search.json. Μπορείτε να δοκιμάσετε το SearchCulture API αλλά και την προσπέλαση HTTP URIs αναγνωριστικών των τεκμηρίων μέσω της γραφικής διεπαφής Swagger.
Καλές δημιουργικές εφαρμογές!
Η ομάδα του SearchCulture.gr
[1] https://www.jisc.ac.uk/guides/the-advantage-of-apis#benefits , αρχική έκδοση 17-2-2012, ενημέρωση 7-2-2015
[2] Rainer Simon, Leif Isaksen, Elton Barker, Pau de Soto Cañamares. 2016. Peripleo: a Tool for Exploring Heterogeneous Data through the Dimensions of Space and Time. In Code4Lib Issue 31 (2016-01-28). ISSN 1940-5758.
September 28, 2018
Από τις 20 Νοεμβρίου του 2008, όταν ξεκίνησε δημόσια την ύπαρξή της (και για την επόμενη δεκαετία) η ευρωπαϊκή αυτή πύλη πολιτισμού αποτέλεσε μια κινητήρια δύναμη για τους φορείς μνήμης και πολιτισμού της Ευρώπης καταρχάς για να συνομιλήσουν και κατά δεύτερο λόγο για να ψηφιοποιήσουν, να τεκμηριώσουν, να συσσωρεύσουν και να δημοσιεύσουν το ψηφιακό τους περιεχόμενο.
Η Europeana συνέβαλε σε σημαντικό βαθμό στην ανάπτυξη μίας κοινής συνείδησης, όχι μόνο στην κοινότητα των μουσείων, των βιβλιοθηκών και των αρχείων της Ευρώπης, αλλά και των πολιτών και των κοινοτήτων καινοτομίας και επιχειρηματικότητας. Ενέπλεξε φορείς και πολίτες σε μία δημιουργική αλληλεπίδραση με την ευρωπαϊκή και εθνική πολιτιστική κληρονομιά, καθώς και στη δημιουργία δικτύων συνεργασίας και επανάχρησης περιεχομένου. Ταυτόχρονα, ανέδειξε την αξία της συνύπαρξης ετερογενούς ψηφιακού πολιτιστικού περιεχομένου και τις δυνατότητες πολλαπλών αφηγήσεων για αντικείμενα και μαρτυρίες του πολιτισμού μας.
Για το χώρο του πολιτισμού λειτούργησε καταλυτικά, τόσο διαμοιράζοντας καλές πρακτικές και τεχνογνωσία σχετικά με τη συσσώρευση περιεχομένου, όσο και συμμετέχοντας σε παν-ευρωπαϊκά έργα πολλαπλών εταίρων με θεματική έμφαση στη μόδα, τη μουσική, τη φωτογραφία και την κοινή μας κληρονομιά. Για τους φορείς μνήμης λειτούργησε ως μοντέλο για την υιοθέτηση προτύπων τεκμηρίωσης και διαλειτουργικότητας, σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο. Παράλληλα, ώθησε τη δημιουργία νέων θεματικών συσσωρευτών ενισχύοντας την προβολή, ανάδειξη και χρήση επιστημονικού ή εκπαιδευτικού περιεχομένου. Η αδειοδοτική της πολιτική, σε συνδυασμό με το κίνημα της ανοικτής πρόσβασης και τη χρήση αδειών «Creative Commons» συνέβαλαν τόσο στη κυκλοφορία του υλικού όσο και στη προστασία των δικαιωμάτων των δημιουργών από αθέμιτη ή μη εξουσιοδοτημένη χρήση.
Η ομάδα της Europeana είναι βαθιά, ακλόνητα, οπαδοί του ευρωπαϊκού ιδεώδους. Το πρώτο πράγμα που βλέπει κάποιος όταν μπει στον ιστότοπο της Europeana για επαγγελματίες και φορείς είναι η αποστολή τους: “Πιστεύουμε ότι η πρόσβαση σε μια κοινή κληρονομιά – είτε σε μουσική, βιβλία, ταινίες, τέχνη ή κοινωνικό ιστορικό – κάνει τις ζωές των ανθρώπων πιο πλούσιες”. Για αυτό και ηγήθηκαν μεγάλων έργων όπως για παράδειγμα το «Europeana 1914-1918 – επίσημες και ανεπίσημες ιστορίες του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου» το οποίο συγκέντρωσε στην πλατφόρμα της Europeana ένα συγκλονιστικό αρχείο από δεκάδες ευρωπαϊκούς οργανισμούς μνήμης το οποίο συγκίνησε, ενημέρωσε και ενέπνευσε και ακόμα ενεργά συλλέγει υλικό από πολίτες και φορείς, καλώντας τους να ανεβάσουν τις ιστορίες τους ή ψηφιακά αρχεία (φωτογραφίες, γράμματα, ηχητικά αποσπάσματα, κλπ.). Και επειδή η ομάδα της Europeana είναι σοβαρότατοι επαγγελματίες, αποτιμούν και αξιολογούν τη δουλειά τους και τον αντίκτυπό της με τις εμπλεκόμενες κοινότητες. Ορισμένες πτυχές της αξιολόγησης αυτής μπορείτε να βρείτε στις αναφορές που δημοσιεύουν.
Δέκα χρόνια μετά το ξεκίνημά της, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και συγκεκριμένα η Γενική Διεύθυνση Επικοινωνιακών Δικτύων, Περιεχομένου και Τεχνολογιών (DG CNECT), ξεκινά διαβούλευση για το ρόλο και τη δράση της Ευρωπαϊκής Πολιτιστικής Ψηφιακής Βιβλιοθήκης Europeana για να σχεδιάσει τη στρατηγική της επόμενης φάσης. Η διαβούλευση έχει σε αυτή τη φάση τη μορφή ενός ερωτηματολογίου, το οποίο καλούνται να συμπληρώσουν τόσο οι πολίτες, οι οποίοι τη χρησιμοποιούν, όσο και οι φορείς οι οποίοι έχουν συμμετάσχει προσφέροντας ψηφιακό περιεχόμενο ή με συμμετοχή στο δίκτυο.
Στο ΕΚΤ συμπληρώσαμε το ερωτηματολόγιο, το οποίο μπορείτε να βρείτε και να συμπληρώσετε εδώ, και με την αφορμή αυτή αναλογιστήκαμε τη σχέση μας με τη Europeana. Ως πάροχος εθνικής εμβέλειας του περιεχομένου που συλλέξαμε στο συσσωρευτή SearchCulture.gr, περιεχόμενο που προήλθε από δημόσια χρηματοδότηση στο πλαίσιο του τελευταίου ΕΣΠΑ για τον πολιτισμό, συνεργαστήκαμε στενά με την ομάδα της Europeana. Μέχρι σήμερα έχουμε δημοσιεύσει στη Europeana λίγο περισσότερα από 45 χιλιάδες τεκμήρια και έπονται περισσότερα. Φυσικά, σε σύγκριση με χώρες όπως η Νορβηγία, η οποία είναι νούμερο ένα πάροχος με πάνω από 5 εκατομμύρια τεκμήρια, έχουμε πολλή δουλειά ακόμα να κάνουμε! Αλλά συνεχίζουμε, έχοντας μάθει πολλά από τη Europeana και από τις συνεργασίες οι οποίες στοχεύουν στον εμπλουτισμό της. Ένα πράγμα που μάθαμε είναι ότι η ποιότητα είναι καλύτερη από την ποσότητα. Για αυτό και τα τεκμήρια που στέλνουμε έχουν περάσει σημασιολογικό εμπλουτισμό και δημοσιεύονται πλέον με άρτια τεκμηρίωση στην πύλη της. Μια από τις κριτικές για τη Europeana, αξίζει να αναφερθεί, ήταν η όχι και τόσο καλή ποιότητα της τεκμηρίωσης, η οποία μπορεί να βάλει περιορισμούς στην επιθυμούμενη επανάχρηση. Για να αντιμετωπιστεί αυτό, το περιεχόμενο που δίνουμε στη Europeana περνάει από μια σειρά ελέγχων και πιστοποιήσεων συμμόρφωσης με διεθνή πρότυπα και προδιαγραφές. Σε συνεργασία με την Ψηφιακή Σύγκλιση, όλο το δημόσια χρηματοδοτούμενο περιεχόμενο της τελευταίας πρόσκλησης, ελέγχθηκε μέσω αυτών των ροών εργασιών βελτιστοποίησης και, καθαρό και περιποιημένο πλέον, πέρασε στη Europeana.
Σας παροτρύνουμε να χρησιμοποιήσετε την Europeana και να συμπληρώσετε το ερωτηματολόγιο. Είναι μια ευκαιρία να έχουμε όλοι εμείς που εμπλεκόμαστε με τον πολιτισμό ένα ρόλο να παίξουμε στη διαμόρφωση του μέλλοντος της ευρωπαϊκής ψηφιακής βιβλιοθήκης.
Καταληκτική ημερομηνία για τη συμπλήρωση του ερωτηματολογίου είναι η 14η Ιανουαρίου 2018.
Η ομάδα συσσώρευσης του ΕΚΤ
January 12, 2018
Η έννοια της Ανοικτής Πρόσβασης είναι συνδεδεμένη με την επιστήμη- στο χώρο του πολιτισμού μεταφράζεται ανάλογα με το πεδίο εφαρμογής. Για τα μουσεία, εδώ και μερικές δεκαετίες η έννοια της προσβασιμότητας συνδέθηκε με τη φυσική και διανοητική πρόσβαση στο χώρο και στο περιεχόμενο του μουσείου. Η Διεθνής Επιτροπή Μουσείων (ICOM) ορίζει τα μουσεία ως «μη κερδοσκοπικά, μόνιμα όργανα στην υπηρεσία της κοινωνίας και της ανάπτυξής της, ανοικτά στο κοινό, τα μουσεία συλλέγουν, συντηρούν, μελετούν, επικοινωνούν και εκθέτουν την υλική και άυλη κληρονομιά της ανθρωπότητας και του περιβάλλοντος της για σκοπούς εκπαίδευσης, σπουδής και απόλαυσης “(2007).
Μέχρι πρόσφατα, η έννοια της ανοικτής πρόσβασης αφορούσε μόνο στην άρση των εμποδίων που περιορίζουν το δημόσιο, κοινωφελή ρόλο τον οποίο τα μουσεία έχουν στη ζωή μιας κοινότητας. Αυτοί οι φραγμοί μπορεί να είναι φυσικοί, αισθητικοί, πνευματικοί, οικονομικοί, πολιτιστικοί, συναισθηματικοί, συμπεριφορικοί ή απλά έλλειψη πληροφορίας. Τα φυσικά εμπόδια αντιμετωπίστηκαν στα τέλη του προηγούμενου αιώνα νομοθετικά, με θέσπιση νόμων για την Προσβασιμότητα, όπως πχ με το Disability Discrimination Act 1995 (c 50) στη Μ. Βρετανία, στο πλαίσιο του οποίου έγιναν σημαντικά έργα βελτίωσης της προσβασιμότητας σε ιστορικά κτήρια, μουσεία και βιβλιοθήκες.
Οι αρχές της προσβασιμότητας επεκτάθηκαν και σε επίπεδο πολιτικής εκθέσεων, μουσειολογικής ερμηνείας, ψηφιακών υπηρεσιών κ.α. Τα ίδια τα έργα, αλλά και οι λεζάντες τους, κατέβηκαν στο σωστό ύψος για θέαση από επισκέπτες σε αναπηρικά αμαξίδια ή από το ύψος ενός παιδιού, οι ηχητικοί οδηγοί και τα πολυμεσικά ερμηνευτικά συστήματα μεταφράστηκαν στη BSL (Βritish Sign Language) και σε Braille, όπου είχε εφαρμογή, ακόμα και η διανοητική πρόσβαση βελτιώθηκε με κατευθυντήριες γραμμές για συγγραφή ερμηνευτικού περιεχομένου σε επίπεδο κατανόησης 14 ετών για το γενικό κοινό και εγκεκριμένο μέγεθος γραμματοσειράς το 16 (για άτομα με περιορισμένη όραση). Θυμάμαι ότι το 2003 στην TATE όλη η ομάδα που είχε επαφή με το κοινό εκπαιδευτήκαμε σε τεχνικές «προσβάσιμης επικοινωνίας» (access training) και τεχνικές ‘oral description’, μια μέθοδο περιγραφής ενός έργου τέχνης σε άτομα με περιορισμούς όρασης. Η προσβασιμότητα δεν αφορούσε μόνο άτομα με ειδικές ανάγκες, αλλά και μετανάστες, απομονωμένες ethnic κοινότητες, έφηβες μητέρες και άλλες ευπαθείς ομάδες, για τις οποίες πραγματοποιήθηκαν εκτεταμένα outreach και diversity προγράμματα για να τους προσκαλέσουν να έρθουν και να διαδράσουν με το περιεχόμενο και τους χώρους του μουσείου. Ακόμα και οι τουρίστες αντιμετωπίστηκαν ως ευπαθής ομάδα, με την έννοια ότι είναι σε μια ξένη χώρα και έχουν το δικαίωμα πρόσβασης, ειδικά σε μουσεία με περιεχόμενο που προέρχεται πολιτιστικά από τις χώρες τους[1].
Η βελτίωση της πρόσβασης στα μουσεία, ενσωματώνοντας την ένταξη και την ποικιλομορφία, προϋποθέτει τη χρήση δημιουργικών ιδεών για την αντιμετώπιση των φυσικών, πνευματικών και κοινωνικών εμποδίων που εμποδίζουν τους πολίτες να επωφεληθούν από τις υπηρεσίες ενός μουσείου. Οι βασικές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν τα μουσεία κυμαίνονται από την τήρηση των νομοθετικών απαιτήσεων των διατηρητέων κτιρίων μέχρι την κατανόηση και την κάλυψη των διαφορετικών αναγκών διαφορετικών ανθρώπων. Στις προκλήσεις αυτές ήρθε να προστεθεί η πρόκληση του ψηφιοποιημένου περιεχομένου που διαθέτουν τα μουσεία στο διαδίκτυο.
Από τη μια, η πώληση των δικαιωμάτων αναπαραγωγής των έργων των μουσείων πρόσφερε έναν σημαντικό οικονομικό πόρο, ειδικά την εποχή μείωσης των κρατικών επιδοτήσεων και πίεσης για ελεύθερη είσοδο, που ευθυγραμμίζεται με τη νομοθεσία για προσβασιμότητα σε πολιτιστικό περιεχόμενο.
Από την άλλη, όλο και πιο συχνά, χρηματοδοτική προϋπόθεση για έργα ψηφιοποίησης ή προϋπόθεση διάθεσής τους σε συσσωρευτές όπως η Europeana είναι να δίνουν τα μουσεία ανοικτά τα μεταδεδομένα τους και τις εικόνες προεπισκόπησης, αλλά και τα ψηφιακά αρχεία υψηλής ανάλυσης, τα οποία ήταν, μέχρι πρόσφατα, το κατεξοχήν «προϊόν» των μουσείων, για χρήση σε εκδόσεις, καταναλωτικά προϊόντα, σουβενίρ κ.α.. Εδώ και χρόνια υπάρχει ένας διεθνής διάλογος στην κοινότητα των μουσείων για την Ανοικτή Πρόσβαση σε ψηφιακό περιεχόμενο, με ένθερμους υποστηρικτές και σκεπτικιστές να αντιπαραβάλλουν επιχειρήματα.
Οι αρχές της Ανοικτής Πρόσβασης όπως διατυπώνονται για το επιστημονικό περιεχόμενο ευθυγραμμίζονται με τους γενικούς στόχους των μουσείων – δηλαδή τη βελτίωση της εκπαίδευσης και της διαφύλαξης της πολιτιστικής κληρονομιάς – επειδή η βελτίωση της πρόσβασης στις συλλογές τους είναι τόσο σημαντική για την προώθηση αυτών των στόχων. Πολλά μουσεία εναρμονίστηκαν και εισήγαγαν πολιτικές, όπως π.χ. το Metropolitan[2] στη Νέα Υόρκη, «απελευθερώνοντας» όπως είπαν στην επικοινωνιακή τους καμπάνια 200.000 έργα τέχνης που ανήκουν στο ‘public domain’. Το Rijksmuseum στην Ολλανδία δεσμεύτηκε να ψηφιοποιήσει όλες τις συλλογές του (ένα εκατομμύριο έργα τέχνης) μέχρι το 2020. Σήμερα υπάρχουν 200.000+ έργα τέχνης στον δημόσιο τομέα και 40.000 + έργα τέχνης με πνευματικά δικαιώματα διατίθενται ηλεκτρονικά. Εάν ένα έργο τέχνης εμπίπτει στην κατηγορία περιορισμού (π.χ. αν ζει ο καλλιτέχνης του ή δεν έχουν περάσει 70 χρόνια από το θάνατό του) το μουσείο επιχειρεί να συνάψει συμφωνία με τον καλλιτέχνη / κάτοχο πνευματικών δικαιωμάτων για να επιτρέψει τη δημοσίευση μιας εικόνας υψηλής ανάλυσης στον ιστότοπό του.
Τα περισσότερα μουσεία όμως χρησιμοποιούν μια από τις πιο «κλειστές» άδειες χρήσης Creative Commons. Οι πιο κλειστές άδειες επιτρέπουν τη χρήση, με αναφορά του δημιουργού, αλλά δεν επιτρέπουν εμπορική χρήση ή παράγωγα έργα, δηλαδή επιτρέπεται η χρήση μόνο για προσωπική απόλαυση ή εκπαιδευτικό σκοπό. Και ενώ η εμπορική χρήση είναι πιο εύκολη να δικαιολογηθεί ως περιορισμός, η απαγόρευση παράγωγων αποτελεί ζήτημα συζήτησης στην κοινότητα των μουσείων.
Από τη μια, ο περιορισμός των δικαιωμάτων λήψης και επανάχρησης (download and remix) αναιρεί στην ουσία την ανοικτή πρόσβαση σε μουσειακό ψηφιακό περιεχόμενο, περιορίζοντας τη διαδραστικότητα με το ψηφιακό αρχείο. Με τον όρο “διαδραστικότητα” αναφερόμαστε στην οπτική, απτική και δημιουργική αλληλεπίδραση (όπως η χρήση φωτογραφιών ή μοντέλων του αντικειμένου σε έργα τέχνης ή τη διδασκαλία) με το αντικείμενο. Πιο συγκεκριμένα, η διαδραστικότητα μπορεί να περιλαμβάνει ενέργειες όπως η προβολή, η μελέτη, η μεγέθυνση, η περιστροφή, η εκτύπωση, η ενσωμάτωση σε άλλα δημιουργικά παράγωγα κ.ο.κ. Εάν τα μουσεία έχουν πραγματικά δεσμευτεί να ανοίξουν την πρόσβαση στις συλλογές τους και να εξυπηρετούν τις ανάγκες του κοινού, θα πρέπει επίσης να δεσμευτούν για τη βελτίωση της αλληλεπίδρασης με ψηφιοποιημένα αντικείμενα, αξιοποιώντας πλήρως την ευελιξία που προσφέρουν οι τεχνολογίες αυτές.
Από την άλλη, οι επιμελητές των μουσειακών συλλογών, οι οποίοι αναπτύσσουν σχέσεις «μητρότητας» με τα έργα, επειδή τα μελετούν και τα φροντίζουν για χρόνια, φοβούνται και τον «διασυρμό» της ακεραιότητας του έργου, όταν αυτό γελοιοποιείται ή παραποιείται, όπως, για παράδειγμα οι τουριστικές αφίσες της Mona Lisa με τσιγάρα ή άλλες παραποιητικές προσθήκες μέσω Photosphop. Αυτή η ομάδα είναι και η πιο διακαείς υποστηρικτές του περιορισμού της Ανοικτής Πρόσβασης. Ένα άλλο επιχείρημα που ακούγεται εναντίον της Ανοικτής Πρόσβασης είναι και περιπτώσεις κατάχρησης ανοιχτά προσβάσιμων ψηφιακών αρχείων στην στρατευόμενη και πολιτικοποιημένη τέχνη, όπως η χρήση art-right memes (memes[3] που προέρχονται από το χώρο της ακραίας δεξιάς ή άλλα παρόμοια προβληματικά δημιουργικά έργα).
Τα μουσεία που ανοίγουν τις συλλογές τους όμως, όπως το Rijks, βλέπουν σημαντικά οφέλη σε brand capital (επικοινωνιακό κεφάλαιο), με νέες συνεργασίες με τον ιδιωτικό τομέα, μεγαλύτερη αναγνωρισιμότητα και επισκεψιμότητα τόσο στον ιστότοπο, όσο και στο φυσικό χώρο του μουσείου.
H Έλενα Λαγούδη είναι μουσειολόγος, με εμπειρία σε ψηφιακή διαχείριση, κυρίως από εθνικές συλλογές στην Αγγλία, όπως η National Gallery και η TATE. Σήμερα εργάζεται στο ΕΚΤ με την ομάδα που αναπτύσσει υπηρεσίες νέφους για Μουσεία, Αρχεία και Βιβλιοθήκες.
Αναφορές
https://siarchives.si.edu/sites/default/files/…/2016_03_10_OpenCollections_Public.pdf last accessed on November 15, 2017
https://www.metmuseum.org/about-the-met/policies-and-documents/image-resources last accessed on November 15, 2017
https://wiki.creativecommons.org/wiki/Creative_Commons_and_Open_Access last accessed on November 15, 2017
https://creativecommons.org/2010/02/05/the-brooklyn-museum/ last accessed on November 15, 2017
http://ikee.lib.auth.gr/record/282488?ln=el last accessed on November 15, 2017
Υποσημειώσεις
[1] https://www.westminster.ac.uk/research/research-excellence-framework-2014/research-impact/museums-galleries-and-the-international-visitor-experience last access on November 15, 2017
[2] https://www.metmuseum.org/about-the-met/policies-and-documents/image-resources last accessed on November 15, 2017
[3] Η λέξη meme είναι μια συντομογραφία του mimeme (από την Αρχαία Ελληνική λέξη μίμημα, μιμεϊσθαι) δημιουργημένη από τον Βρετανό εξελικτικό βιολόγο Richard Dawkins στο βιβλίο του The Selfish Gene (1976) ως έννοια για συζήτηση των εξελικτικών αρχών στην εξήγηση της διάδοσης ιδεών και πολιτιστικών φαινομένων. Σήμερα σημαίνει μια ιδέα, συμπεριφορά ή στυλ που εξαπλώνεται από άτομο σε άτομο μέσα σε μια κουλτούρα – συχνά με σκοπό να μεταφέρει ένα συγκεκριμένο φαινόμενο, θέμα ή νόημα που αντιπροσωπεύει το meme.
Εικόνα: Two Men Contemplating the Moon, Caspar David Friedrich (German, Greifswald 1774-1840 Dresden), ca.1825-1830, the MET.
November 16, 2017
Previous page
