Μαζί διαμορφώνουμε το “τοπίο” της Ανοικτής Πρόσβασης στην Ελλάδα
Αγαπητοί συνάδελφοι,
Σχεδόν δέκα χρόνια μετά τη διακήρυξη της Βουδαπέστης (2001) για την Ανοικτή Πρόσβαση, τα οφέλη της έχουν γίνει ορατά σε μεγάλο αριθμό από εμάς που εργαζόμαστε στον ακαδημαϊκό και ερευνητικό χώρο και όχι μόνο. Το κίνημα αυτό που ξεκίνησε από τους ίδιους τους ερευνητές σε Ευρώπη και ΗΠΑ έχει μεταμορφωθεί πλέον σε στρατηγική για την επιστημονική επικοινωνία, που υιοθετείται συστηματικά σε επίπεδο οργανισμών, αλλά και κρατών.
Η σημαντική αύξηση του αριθμού των επιστημονικών δημοσιεύσεων που διατίθενται ελεύθερα και η αυξανόμενη αναγνωρισιμότητά τους, η συνεχώς διευρυνόμενη αντίληψη ότι “τα ερευνητικά αποτελέσματα που χρηματοδοτούνται με δημόσιους πόρους αποτελούν δημόσιο αγαθό που παράγεται για το δημόσιο καλό και ως τέτοιο πρέπει να εξυπηρετήσει το δημόσιο συμφέρον”, η συνεισφορά των υποδομών Ανοικτής Πρόσβασης στη διαμορφούμενη Κοινωνία της Γνώσης, οδηγούν, με συνεχώς αυξανόμενους ρυθμούς, μεμονωμένους φορείς έρευνας στην υιοθέτηση και εφαρμογή πολιτικών Ανοικτής Πρόσβασης.
Παράλληλα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει εκδώσει κείμενα και οδηγίες που προωθούν την Ανοικτή Πρόσβαση στα ερευνητικά αποτελέσματα που παράγονται με δημόσια χρηματοδότηση και καλεί τα κράτη – μέλη να την υποστηρίξουν σε εθνικό επίπεδο. Η πρωτοβουλία “Open Access Pilot FP7” είναι η έμπρακτη απόφαση της Ε.Ε. να διευρύνει την απρόσκοπτη, δημόσια πρόσβαση στα αποτελέσματα της ερευνητικής προσπάθειας που η ίδια χρηματοδοτεί. Ταυτόχρονα στις ΗΠΑ, ολοκληρώθηκε πρόσφατα η δημόσια διαβούλευση που πραγματοποίησε το Γραφείο Διαμόρφωσης Πολιτικής για την Έρευνα και Τεχνολογία του Λευκού Οίκου, με στόχο τη διαμόρφωση και εφαρμογή, σε ευρύτερο επίπεδο, της πολιτικής για την ανοικτή πρόσβαση στα αποτελέσματα της δημόσιας χρηματοδοτούμενης έρευνας.
Στην Ελλάδα, που το 2004 υπέγραψε τη διακήρυξη του ΟΟΣΑ για την “Πρόσβαση σε Επιστημονικά Δεδομένα που Προκύπτουν από Δημόσια Χρηματοδότηση”, δεν έχει διαμορφωθεί ακόμη εθνική πολιτική, αν και υπάρχει ένας συνεχώς αυξανόμενος αριθμός ακαδημαϊκών και ερευνητικών φορέων που υιοθετούν την Ανοικτή Πρόσβαση και υλοποιούν τις απαιτούμενες υποδομές.
Το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης (ΕΚΤ), ως φορέας που δραστηριοποιείται σε θέματα τεκμηρίωσης και διάθεσης ψηφιακού επιστημονικού περιεχομένου, πρωτοστατεί στην προώθηση της Ανοικτής Πρόσβασης, υιοθετώντας την σε όλο το εύρος των δραστηριοτήτων του.
Με στόχο την υιοθέτηση της Ανοικτής Πρόσβασης από όσο το δυνατόν περισσότερους ελληνικούς φορείς για τη διάχυση των ερευνητικών αποτελεσμάτων τους, αλλά και την ανάπτυξη διαλόγου για την επίλυση θεμάτων που σχετίζονται με την Ανοικτή Πρόσβαση, διαμορφώσαμε ένα χώρο συζήτησης και προβληματισμού με τη μορφή ενός blog, που έρχεται να συμπληρώσει τον δικτυακό τόπο openaccess.gr.
Απαιτήσεις και συμπεριφορές ερευνητών, πολιτικές εκδοτικών οίκων, νέα εκδοτικά μοντέλα, πνευματικά δικαιώματα, συμβολή της ανοικτής πρόσβασης στην αξιολόγηση της ερευνητικής προσπάθειας, τεχνολογικά θέματα που σχετίζονται με τις υποδομές της Ανοικτής Πρόσβασης, καλές πρακτικές για όλο το φάσμα των ενεργειών που συνθέτουν την Ανοικτή Πρόσβαση, είναι μερικά από τα θέματα στα οποία σας προσκαλούμε να καταθέσετε τις απόψεις σας ή να σχολιάσετε απόψεις άλλων συναδέλφων.
Από την πλευρά του ΕΚΤ θα καταβληθεί κάθε προσπάθεια ώστε να εντοπιστούν και να προβληθούν, με τεκμηριωμένο τρόπο, θέματα που βρίσκονται στην αιχμή της επικαιρότητας. Σε αυτό μας το εγχείρημα ζητάμε τη συνεισφορά σας και ευχόμαστε η συνεργασία μας να συμβάλει στην αύξηση του αριθμού των φορέων που υιοθετούν την πολιτική της Ανοικτής Πρόσβασης και στην ευαισθητοποίηση της ελληνικής ακαδημαϊκής και ερευνητικής κοινότητας, και ταυτόχρονα να ενισχύσει την εικόνα της ελληνικής ερευνητικής προσπάθειας εντός και εκτός Ελλάδας.
Eκ μέρους του ΕΚΤ
Δρ. Εύη Σαχίνη
April 21, 2010
