Τα oλλανδικά πανεπιστήμια μποϋκοτάρουν τον Elsevier διεκδικώντας πολιτικές ανοικτής πρόσβασης
Στις 2 Ιουλίου η Ένωση των Ολλανδικών Πανεπιστημίων (VSNU) ανακοίνωσε την πρόθεσή της να μποϋκοτάρει τον Elsevier, το μεγαλύτερο επιστημονικό εκδότη παγκοσμίως. Από τον περασμένο Οκτώβρη είχε συσταθεί ειδική επιτροπή με επικεφαλής τους Koen Becking και Gerard Meijer από το Πανεπιστήμιο του Tilburg, με στόχο να διαπραγματευθεί με επιστημονικούς εκδότες την υλοποίηση πολιτικών ανοικτής πρόσβασης στο πλαίσιο του «Χρυσού Δρόμου» της ανοικτής πρόσβασης. Οι διαπραγματεύσεις είχαν θετική έκβαση με τους περισσότερους εκδότες- όχι όμως και με τον Elsevier.
Η Ένωση των Ολλανδικών Πανεπιστημίων ζήτησε αρχικά από τους επιστήμονες, οι οποίοι κατέχουν θέσεις υπευθύνου έκδοσης στα περιοδικά του Elsevier, να εγκαταλείψουν τις θέσεις αυτές. Το επόμενο βήμα που σχεδιάζεται είναι να ζητηθεί από τους αξιολογητές να μην προσφέρουν υπηρεσίες στον Elsevier και στη συνέχεια, να ζητηθεί από τους επιστήμονες να σταματήσουν να δημοσιεύουν σε περιοδικά του Elsevier, ως μέτρα άσκησης πίεσης προς τον εκδότη.
Οι διαπραγματεύσεις με τους εκδότες για τις συνδρομές στα επιστημονικά περιοδικά γίνονται συνήθως μεμονωμένα από κάθε πανεπιστημίο και συγκεκριμένα με τη συμμετοχή των εκπροσώπων των βιβλιοθηκών, οι οποίοι έχουν γνώση της περιπλοκότητας τέτοιων συμβάσεων με εκδότες. Στη συγκεκριμένη περίπτωση όμως, οι διαπραγματεύσεις έγιναν από τους αντιπρυτάνεις των πανεπιστημίων, οι οποίοι έχουν τη δυνατότητα να εγείρουν συγκεκριμένες απαιτήσεις και από τις ερευνητικές κοινότητες των πανεπιστημίων που εκπροσωπούν.
Ο Elsevier είναι ο μεγαλύτερος ακαδημαϊκός εκδότης στον κόσμο. Σύμφωνα με την ετήσια έκθεση δραστηριοτήτων του, τα έσοδά του ανήλθαν το 2014 σε 2.048εκ. λίρες, με τα κέρδη να υπολογίζονται στα 762 εκ. λίρες. Αυτό σημαίνει ότι το περιθώριο κέρδους του εκδότη κυμαίνεται στο 37%. Για ένα άρθρο, δηλαδή, που έχει κόστος δημοσίευσης (article processing charge) της τάξης των 3.000 δολαρίων τα οποία επιφορτίζεται ο φορολογούμενος, τα 1.170 πηγαίνουν κατευθείαν στους μετόχους του Elsevier.
Η Ολλανδική κυβέρνηση έχει πάρει σαφή θέση υπέρ του «Χρυσού Δρόμου» για την Ανοικτή Πρόσβαση με στόχο να καταστήσει διαθέσιμες όλες τις δημοσιεύσεις που παράγονται από Ολλανδούς επιστήμονες με Ανοικτή Πρόσβαση έως το 2024. Στο πλαίσιο του «Χρυσού Δρόμου» το πανεπιστήμιο καλύπτει τα έξοδα της δημοσίευσης των αποτελεσμάτων της έρευνας στα επιστημονικά περιοδικά, υποχρεώνοντας τον εκδότη να τα διαθέτει στη συνέχεια με ανοικτή πρόσβαση προς οποιονδήποτε, κάτι το οποίο δεν ισχύει σήμερα, καθότι το περισσότερο επιστημονικό περιεχόμενο διατίθεται σε συνδρομητικές βάσεις δεδομένων, για την πρόσβαση στις οποίες τα πανεπιστήμια πληρώνουν υψηλά ετήσια τέλη.
Αξίζει να σημειωθεί ότι δράσεις μποϋκοτάζ στον εκδότη είχαν ξεκινήσει νωρίτερα. Το 2012, ο διάσημος μαθηματικός από το Cambridge, Tim Gowers, ξεκίνησε τη δράση «Το κόστος της γνώσης» η οποία έχει συγκεντρώσει πάνω από 15.000 υπογραφές ερευνητών, οι οποίοι συμφωνούν να μην γράφουν, να μην αξιολογούν και να μην επιμελούνται δημοσιεύσεις στα περιοδικά του Elsevier. Με αυτό τον τρόπο, οι ερευνητές, όπως και τα πανεπιστήμια διαμαρτύρονται για τα πολύ υψηλά κόστη των συνδρομών σε επιστημονικές βάσεις και μεμονωμένα περιοδικά.
Σε άρθρο του στο blog του London School of Economics ο Cameron Neylon υπολογίζει το κόστος της μετάβασης σε ένα μοντέλο ανοικτής πρόσβασης συγκρίνοντας το τι ισχύει στην Ολλανδία και την Αγγλία, και υποστηρίζει ότι η διακοπή των συνδρομών μπορεί να δημιουργήσει πρόσκαιρα προβλήματα στην πρόσβαση στην επιστημονική πληροφόρηση, σε βάθος χρόνου, όμως, η εξοικονόμηση χρημάτων θα μπορούσε να εξασφαλίσει πλήρη ανοικτή πρόσβαση στο σύνολο των επιστημονικών δημοσιεύσεων.
Πηγές:
https://universonline.nl/2015/07/02/dutch-universities-start-their-elsevier-boycott-plan
https://unlockingresearch.blog.lib.cam.ac.uk/?p=192
July 6, 2015
