Ανακαλύψτε οπτικοακουστικά αρχεία προφορικής ιστορίας και μνήμες από την Κατοχή στις υποδομές του ΕΚΤ
H 27η Οκτωβρίου καθιερώθηκε ως Παγκόσμια Ημέρα Οπτικοακουστικής Κληρονομιάς από την UNESCO με στόχο την ανάδειξη της οπτικοακουστικής αρχειακής κληρονομιάς ως μέσου καταγραφής της ανθρώπινης δράσης και διάσωσης της ιστορικής μνήμης. Με αφορμή την ημέρα αυτή, καθώς και την επέτειο της 28ης Οκτωβρίου, παρουσιάζουμε οπτικοακουστικά αρχεία και συλλογές προφορικής ιστορίας από τη Βόρεια Ελλάδα που φιλοξενούνται στις υποδομές του ΕΚΤ. Ανακαλύψτε ιστορίες από τη Βόρεια Ελλάδα για την τοπική ιστορία και την Κατοχή μέσα από αφηγήσεις ανθρώπων που τη θυμούνται, βλέποντας βίντεο και ακούγοντας ηχητικές καταγραφές.
Προφορικές προσωπικές αφηγήσεις στο Σεντούκι των e-ιστοριών
Το Σεντούκι των e-στοριών είναι ένα αποθετήριο με αμιγώς οπτικοακουστικό υλικό. Είναι μια ιστοριογραφική παραγωγή της Δημόσιας Κεντρικής Βιβλιοθήκης Σερρών και ενός συνεργατικού δικτύου Βιβλιοθηκών της Βόρειας Ελλάδας που συγκεντρώνει προφορικές προσωπικές αφηγήσεις με θέμα την τοπική ιστορία της περιοχής των Σερρών. Το Σεντούκι των e-στοριών καταγράφει τον βιωματικό τρόπο με τον οποίο μια κοινότητα ανθρώπων ανακαλεί το παρελθόν, θέτοντας το πλαίσιο για αναστοχασμό σχετικά με τη σχέση ιστορίας και μνήμης. Το αποθετήριο έχει συγκεντρώσει μέχρι σήμερα πάνω από 160 βίντεο με προφορικές ιστορίες ποικίλης θεματολογίας: αναμνήσεις από την καθημερινότητα, όπως η διατροφή στα νταρνακοχώρια των Σερρών, βιώματα από τη Βουλγαρική Κατοχή (1941-44), ήθη και έθιμα της περιοχής.
Αδιάρρηκτα συνδεδεμένη με τις πρακτικές της τοπικής ιστοριογραφίας, η προφορική ιστορία συλλέγει ηχητικά και οπτικά αφηγηματικά θραύσματα που δίνουν φωνή στους απλούς και ιστορικά «ανώνυμους» ανθρώπους. Η προφορική ιστορία συνδέθηκε με τον εκδημοκρατισμό της ιστορίας και την ανάδυση υποκειμένων που είχαν αποκλειστεί από την ιστορική αφήγηση. Μέσα από βιωματικές προσεγγίσεις, φωτίζει και καταγράφει τη συλλογική μνήμη των «αφανών» προσώπων της ιστορίας, τους οποίους η παραδοσιακή ιστοριογραφία παραμερίζει. Η μετάβαση από τις ιστορικές προσωπικότητες προς τα ιστορικά υποκείμενα και η στροφή του ιστοριογραφικού ενδιαφέροντος στο τοπικό και το ανθρώπινο τοποθετούν με νέους όρους τις προφορικές μαρτυρίες στην εργαλειοθήκη της ιστορικής έρευνας. Οι προφορικές μαρτυρίες καλύπτουν τα κενά που αφήνουν οι γραπτές μαρτυρίες και μας μεταφέρουν τον βιωματικό τρόπο με τον οποίο μια ομάδα ανθρώπων σε έναν τόπο αφηγείται, θυμάται, ξεχνάει.
Ποιο είναι όμως το κοινό του αποθετηρίου και πώς επωφελείται από αυτό; Το αποθετήριο απευθύνεται κατά κύριο λόγο στην τοπική κοινότητα, τους κατοίκους των κοινοτήτων Σερρών, Ημαθίας και Κιλκίς και τροφοδοτείται από αυτήν. Η προφορική ιστορία ενισχύει την ενεργή πολιτειότητα , καθώς και την εκπαίδευση και τη δια βίου μάθηση. Ο πολίτης ερευνητής της ιστορίας του, της ιστορίας της οικογένειάς του και της κοινότητάς του σηματοδοτεί τον πλουραλισμό της ιστορίας. Αλλά και στην εκπαιδευτική διαδικασία, η προφορική ιστορία παίζει σημαντικό ρόλο: βοηθά στην ανάπτυξη συνθηκών ενεργητικής διερευνητικής μάθησης, ανατροφοδοτεί το μάθημα της ιστορίας με την ανθρώπινη εμπειρία, προσφέρει διαθεματικές, βιωματικές προσεγγίσεις, εμπειρική γνώση και πολυπρισματικότητα στην αντίληψη.
Τα αποθετήρια με οπτικοακουστικά αρχεία προφορικής ιστορίας αποτελούν ιδιαίτερα χρήσιμα εργαλεία έρευνας για τη διεπιστημονική κοινότητα ερευνητών που ασχολούνται με την προφορική ιστορία, τις σπουδές μνήμης και τη βιογραφική προσέγγιση στις κοινωνικές επιστήμες.
«Όψεις της προφορικής ιστορίας στην Ελλάδα», από το Eθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών
Αν θέλετε να εμβαθύνετε στο θέμα της προφορικής ιστορίας, αξίζει να δείτε το ειδικό τεύχος του περιοδικού του Eθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών το οποίο εκδίδεται μέσω της Υπηρεσίας ePublishing του ΕΚΤ. Το τεύχος είναι αφιερωμένο στην Προφορική Ιστορία, με τίτλο «Όψεις της προφορικής ιστορίας στην Ελλάδα» και περιλαμβάνει 14 άρθρα. Αξίζει να διαβάσετε το άρθρο[1] της Ρένας Μόλχο για ένα οπτικοακουστικό αρχείο μαρτυριών των επιζώντων του Ολοκαυτώματος, το Αρχείο Οπτικοακουστικών Μαρτυριών των Επιζώντων της ναζιστικής Γενοκτονίας Shoah. Φως στη διαδικασία της ιστορικής έρευνας μέσω συνεντεύξεων και προφορικών ιστοριών ρίχνει και το άρθρο της Ρίκης Βαν Μπουσχότεν «Δεκαετία του ’40: διαστάσεις της μνήμης σε αφηγήσεις ζωής της περιόδου»[2]. Το πρώτο μέρος του άρθρου εξετάζει τρεις διαστάσεις της κατασκευής της μνήμης στη διάρκεια της συνέντευξης: την αυτοπαρουσίαση του αφηγητή, το ρόλο του δημόσιου λόγου και τη σχέση μεταξύ ερευνητή και αφηγητή. Το δεύτερο μέρος του άρθρου ειδικεύει αυτή την προβληματική αναλύοντας δύο συνεντεύξεις, πατέρα και γιου, από σλαβόφωνο χωριό της Καστοριάς.
Οπτικοακουστικές συλλογές και στο SearchCulture.gr
Στο SearchCulture.gr του ΕΚΤ μπορείτε να αναζητήσετε οπτικοακουστικό περιεχόμενο από διαφορετικά αρχεία και συλλογές. Εκτός από τη συλλογή προφορικών ιστοριών του Σεντουκιού η οποία περιλαμβάνεται στο SearchCulture.gr, θα προστεθεί σύντομα και η συλλογή «Ανείπωτες Ιστορίες» από το αποθετήριο «Μέδουσα» της Δημόσιας Κεντρικής Βιβλιοθήκης Βέροιας. Η συλλογή περιλαμβάνει ψηφιακές βιωματικές αφηγήσεις, οι οποίες δημιουργήθηκαν στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος “Untold Stories: learning with digital stories” από μετανάστες και κατοίκους της περιοχής. Πρόκειται για ιστορίες που περιγράφουν γεγονότα, τόπους, πρόσωπα και αντανακλούν προσωπικές γνώσεις και συναισθήματα.
Στο SearchCulture.gr υπάρχει και μια πολύ ενδιαφέρουσα συλλογή με ηχογραφήσεις συνεντεύξεων κατοίκων της Θεσσαλονίκης στο πλαίσιο της προετοιμασίας της έκθεσης του Λαογραφικού και Εθνολογικού Μουσείου Μακεδονίας-Θράκης “Αστικό Σπίτι Θεσσαλονίκης, 1880-1912”. Στις συνεντεύξεις, οι κάτοικοι θυμούνται τα σπίτια και τις γειτονιές της παλιάς Θεσσαλονίκης, όπου έπαιζαν όταν ήταν παιδιά. Από τις συλλογές του ίδιου Μουσείου, αξίζει να δείτε και τα βίντεο της κυρίας Ειρήνης Μπάμπα από την Κοζάνη για τη χρήση αργαλειού, μια κληρονομιά που ευτυχώς διασώζεται μέσω τέτοιων δράσεων, ψηφιοποιήσεων και διάθεσης μέσω μεγάλων εθνικών και διεθνών πυλών.
Λίγα λόγια για το περιεχόμενο στις υποδομές του ΕΚΤ
Το SearchCulture.gr είναι ο ελληνικός συσσωρευτής ψηφιακού πολιτιστικού περιεχομένου και εθνικός πάροχος στη Europeana. Κάνοντας αναζήτηση για Υλικό Προβολής και Βιντεοσκοπήσεις και Ηχογραφήσεις, θα βρείτε οπτικοακουστικό περιεχόμενο ποικίλης ύλης, από βίντεο από την αναστήλωση του Ερεχθείου, μέχρι λαογραφικό υλικό με συνεντεύξεις και επιδείξεις τεχνών του παρελθόντος.
Στο eContent.ekt.gr μπορείτε να εξερευνήσετε τα αποθετήρια, τις Πύλες αναζήτησης, τους καταλόγους βιβλιοθηκών και τις ηλεκτρονικές επιστημονικές εκδόσεις αξιόπιστων φορέων πολιτισμού και επιστήμης της χώρας.
Η Επιθεώρηση Κοινωνικών Ερευνών κυκλοφορεί από το 1969, φιλοξενεί πρωτοπόρες ιδέες και ερευνητικές αναζητήσεις πολλών επιστημόνων καλύπτοντας ευρύ φάσμα της βασικής και εφαρμοσμένης κοινωνικής έρευνας. Συγκαταλέγεται ανάμεσα στα πρώτα ελληνικά επιστημονικά περιοδικά που εμφανίστηκαν στο διαδίκτυο παράλληλα με την έντυπη έκδοσή τους. Διατίθεται ηλεκτρονικά μέσω της Υπηρεσίας ePublishing του ΕΚΤ, χωρίς χρέωση στους συγγραφείς και στους αναγνώστες, με δυνατότητα πρόσβασης στο πλήρες κείμενο όλων των άρθρων.
Το σεντούκι των e-στοριων είναι προϊόν μιας δημιουργικής ιδέας της Δημόσιας Κεντρικής Βιβλιοθήκης Σερρών, την οποία χρηματοδότησε το Future Library, υπό την αιγίδα του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος. Στο συνεργατικό δίκτυο Βιβλιοθηκών που το υλοποιεί συμμετέχουν οι Βιβλιοθήκες Σερρών, Βέροιας, Αλεξάνδρειας και Πολυκάστρου και στο εκπαιδευτικό κομμάτι του προγράμματος η Διεύθυνση Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Σερρών. Διατίθεται μέσω της Υπηρεσίας Αποθετηρίων ΕΚΤ με όρους ανοικτής πρόσβασης.
Χρήσιμες πληροφορίες για την προφορική ιστορία
Ένωση Προφορικής Ιστορίας http://www.epi.uth.gr/index.php?page=home
Μνήμες από την Κατοχή στην Ελλάδα, διεθνές ερευνητικό πρόγραμμα http://www.occupation-memories.org/index.html
[1] Μόλχο, Ρ. (2002). ΤΟ ΟΠΤΙΚΟΑΚΟΥΣΤΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ ΤΩΝ ΕΠΙΖΩΝΤΩΝ ΤΗΣ ΝΑΖΙΣΤΙΚΗΣ ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑΣ SHOAH: ΣΤΟΧΟΙ, ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΩΝ. Επιθεώρηση Κοινωνικών Ερευνών, 107(107), 199-217. doi:http://dx.doi.org/10.12681/grsr.9189
[2] Βαν Μπουσχότεν, Ρ. (2002). ΔΕΚΑΕΤΙΑ ΤΟΥ ’40: ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΜΝΗΜΗΣ ΣΕ ΑΦΗΓΗΣΕΙΣ ΖΩΗΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ. Επιθεώρηση Κοινωνικών Ερευνών, 107(107), 135-155. doi:http://dx.doi.org/10.12681/grsr.9185
Image credit “BBC Marconi AXBT ribbon microphone, 1944-1959 | Science Museum Group Collection”, licensed under CC by-nc-sa
October 26, 2018
