Teaching with Europeana: Αξιοποιώντας τους συσσωρευτές πολιτιστικών δεδομένων στην εκπαιδευτική διαδικασία
Συζητήσαμε με την κα Θεοδώρα Γκένιου, βραβευμένη εκπαιδευτικό Μέσης Εκπαίδευσης και πρέσβειρα της Europeana για την Ελλάδα στο ευρωπαϊκό σχολικό δίκτυο European Schoolnet, σχετικά με την εμπειρία της στο έργο Teaching with Europeana και το πώς αξιολογεί τη χρήση συσσωρευτών πολιτιστικού περιεχομένου όπως το SearchCulture.gr και τη Europeana για τη δημιουργία εκπαιδευτικών σεναρίων και μαθησιακών πόρων.
Πώς ήρθατε σε επαφή με τη Europeana & το SearchCulture.gr;
Το 2018 ήταν έτος αφιερωμένο από την Ευρωπαϊκή Ένωση στην Πολιτιστική Κληρονομιά. Σε αυτό το πλαίσιο, οργανώθηκε από τη δράση eTwinning (Ηλεκτρονική Αδελφοποίηση Σχολείων) Εργαστήριο Επαγγελματικής Ανάπτυξης για εκπαιδευτικούς στη Θεσσαλονίκη, με αντικείμενό του τους τρόπους ενσωμάτωσης της Πολιτισμικής Κληρονομιάς στην εκπαίδευση. Σε μία από τις ομιλίες παρουσιάστηκε η πύλη της Europeana και οι τρόποι με τους οποίους μπορούν να ενταχθούν στην εκπαίδευση οι ψηφιακοί πόροι που διαθέτει. Άνοιξε τότε ένα καινούριο, συναρπαστικό πεδίο ενασχόλησης με τους συσσωρευτές πολιτιστικού περιεχομένου σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο, καθώς ανακάλυψα και το SearchCulture.gr, εθνικό συσσωρευτή πολιτιστικών δεδομένων για τη Europeana. Λίγους μήνες αργότερα, ανταποκρίθηκα στην πρόσκληση του EUN για εκπαιδευτικούς-πρεσβευτές της Europeana, οι οποίοι επρόκειτο να ηγηθούν ενός έργου που έχει ως στόχο την ενσωμάτωση του διαθέσιμου ψηφιακού υλικού (περισσότερα από 60 εκατομμύρια ψηφιακά εκθέματα) σε εκπαιδευτικές δραστηριότητες.
Η παιδαγωγική διάσταση της Ευρωπαϊκής Ψηφιακής Βιβλιοθήκης είναι πολύ σημαντική, όπως άλλωστε προκύπτει από τις πολλές πρωτοβουλίες που έχει αναλάβει σε αυτό το πλαίσιο. Υπάρχει, ακόμη, μία ολόκληρη Κοινότητα εκπαιδευτικών και μουσειοπαιδαγωγών, η οποία αριθμεί περισσότερα από 500 μέλη, η οποία δραστηριοποιείται στο χώρο της βέλτιστης αξιοποίησης του ψηφιακού πολιτιστικού υλικού στην εκπαιδευτική διαδικασία.
Τί είναι το European Schoolnet;
Το EUN είναι ένα δίκτυο Υπουργείων Παιδείας 34 ευρωπαϊκών χωρών, χρηματοδοτούμενο από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το οποίο δραστηριοποιείται στον τομέα της προώθησης της εκπαιδευτικής καινοτομίας, λειτουργώντας ως μια σύγχρονη δεξαμενή σκέψης (think tank) σε θέματα μετασχηματισμού της εκπαιδευτικής διαδικασίας και παιδαγωγικής χρήσης της τεχνολογίας, υλοποιώντας έργα με την υποστήριξη και την εμπλοκή μαθητών και εκπαιδευτικών, καθώς και εταίρων από τον τομέα της βιομηχανίας. Το έργο του EUN είναι πολυδιάστατο. Ενδεικτικά οι δραστηριότητές του καλύπτουν θέματα όπως η ψηφιακή πολιτειότητα (digital citizenship), η εκπαίδευση STEM (STEM education), η παιδαγωγική καινοτομία (evidence for innovation), η επαγγελματική ανάπτυξη εκπαιδευτικών (professional development), η δικτύωση σχολείων (school networking, eTwinning).
Η συνεργασία μεταξύ του Ιδρύματος της Europeana και του EUN είναι πολύ παλιά και στόχο έχει την ενίσχυση της χρήσης της ψηφιακής πολιτιστικής κληρονομιάς στην εκπαιδευτική διαδικασία.
Με χρηματοδότηση από το έργο DSI 4, η Europeana σε συνεργασία με το EUN, σύστησαν ένα Δίκτυο Πρεσβευτών της Europeana για την Εκπαίδευση (13 πρεσβευτές που εκπροσωπούν 12 διαφορετικές Ευρωπαϊκές χώρες και τα Ευρωπαϊκά σχολεία των Βρυξελλών), οι οποίοι με τη σειρά τους συντονίζουν ο καθένας από ένα User Group (10 εκπαιδευτικοί ανά χώρα). Προϊόν αυτής της συνεργασίας ήταν, τον Μάρτιο 2019, το ιστολόγιο Teaching with Europeana.
Ποιος είναι ο στόχος της δράσης Teaching with Europeana;
Το ιστολόγιο Teaching with Europeana προβάλλει τα ψηφιακά σενάρια που έχουν δημιουργηθεί από τους επιλεγμένους εκπαιδευτικούς Πρεσβευτές και τους συμμετέχοντες στις ομάδες User Groups, και τις εμπειρίες τους από την ενσωμάτωση πόρων ψηφιακής κληρονομιάς στο σχολείο. Κάθε εβδομάδα υπάρχουν νέες αναρτήσεις και αποτελεί ιδανική πλατφόρμα για όσους εκπαιδευτικούς Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης επιθυμούν να έχουν πρόσβαση στο πλούσιο υλικό που διατίθεται δωρεάν και στις προσωπικές ιστορίες υλοποίησης μέσα από την τάξη.
Τα μαθησιακά σενάρια εφορμούν από την ιστορία της τέχνης και την πολιτιστική κληρονομιά αλλά καταπιάνονται με διάφορα γνωστικά αντικείμενα. ‘Ενα μαθησιακό σενάριο, π.χ., αφορά τις ανισότητες στην εργασία μεταξύ των φύλων ιστορικά, μέσα από την αναπαράσταση σκηνών από χώρους εργασίας σε πίνακες, άλλο την εξέλιξη της μελέτης των απολιθωμάτων στη βιολογία και τη ζωολογία μέσα από ιστορικές πηγές, γκραβούρες, κλπ. Τον Μάρτιο 2019 στο ιστολόγιο υπήρχαν δημοσιευμένα 200 εκπαιδευτικά σενάρια (learning scenarios), 37 ιστορίες εφαρμογής (stories of implementation), 70 αναρτήσεις ιστολογίου και 473 σχόλια.
Για την υποστήριξη των εκπαιδευτικών σε αυτή τη διαδικασία προσφέρεται και το μαζικό διαδικτυακό μάθημα (MOOC) ‘Europeana in your classroom: building 21st-century competences with digital cultural heritage’, μεταφρασμένο ήδη σε 4 γλώσσες, ισπανικά, πορτογαλικά, ιταλικά, γαλλικά. Το Διαδικτυακό Μάθημα θα τρέξει για 3η φορά τον Ιανουάριο 2020, ενώ στη 2η υλοποίηση του το 2019 είχε περισσότερες από 3.000 εγγραφές και στόχο να διαδώσει στο ευρύ κοινό τα εργαλεία, τις εφαρμογές και τους ψηφιακούς πόρους της Europeana. Χάρη στις δύο αυτές πύλες και στα υλικά που έχουν παραχθεί, περισσότεροι από 44.000 μαθητές έχουν έρθει σε επαφή με την Ευρωπαϊκή πολιτιστική κληρονομιά.
Πώς αξιοποιήσατε εσείς το συσσωρευτή πολιτιστικών δεδομένων Europeana;
Εγώ είμαι καθηγήτρια αγγλικών στη μέση εκπαίδευση, σε σχολείο στον νομό Σερρών. Ασχολούμαι με τα προγράμματα etwinning εδώ και μερικά χρόνια και έτσι ανταποκρίθηκα στο κάλεσμα του EUN για εκπαιδευτικούς. Δημιούργησα το μαθησιακό σενάριο “The Great War through children’s eyes”, μέσα από το οποίο οι μαθητές λυκείου, ηλικίας 15 -16 χρόνων, καταπιάνονται με πρωτογενείς ψηφιακούς πολιτιστικούς πόρους για να μάθουν για τον 1ο Παγκόσμιο Πόλεμο, όπως τον βίωσαν οι οικογένειες των παιδιών, ενώ ταυτόχρονα βελτιώνουν τις δεξιότητές τους στα αγγλικά (ανάγνωση, γραφή, προφορική κατανόηση, ομιλία).
Το εκπαιδευτικό σενάριο εκτείνεται σε 15 διδακτικές ώρες, προτείνει τη χρήση υποστηρικτικών εργαλείων συνεργατικής και δημιουργικής μάθησης στο διαδίκτυο και στο φυσικό περιβάλλον (π.χ. εργαλεία για τη δημιουργία διαδραστικών αφηγήσεων, ηλεκτρονικών βιβλίων, επισημείωσης εικόνων, δημιουργίας χρονολογίου, κλπ) και φυσικά πηγές από τη Europeana (επιστολές στρατιωτών, φωτογραφίες, χάρτες, οικογενειακά αναμνηστικά που έχουν συλλεχθεί μέσα από δράσεις πληθοπορισμού και τις ιστορίες τους, αλλά και blogposts και σχετικές θεματικές εκθέσεις). Οι μαθητές καθοδηγούνται στη χρήση δημιουργικών τεχνικών (δημιουργική γραφή, αναπαράσταση ενός πίνακα, παιχνίδι ρόλων), παράγουν τις δικές τους πρωτότυπες ιστορίες και διεκπεραιώνουν συγκεκριμένες δράσεις που οδηγούν στην ανάπτυξη ικανοτήτων όπως η κριτική ενασχόληση με τις πηγές και την ιστορική καταγραφή, η συγκριτική θεώρηση του παρελθόντος με το σήμερα, συνεργατικότητα και ενσυναίσθηση. Οι δημιουργικές δυνατότητες που δίνουν πλέον τα εργαλεία και το διαθέσιμο υλικό διαδικτυακά είναι εκπληκτικές. Το σενάριο αυτό βραβεύτηκε και έτσι επιλέχτηκα να συμμετέχω στο δίκτυο των πρεσβευτών εκπαιδευτικών για τη Europeana.
Πώς αξιολογείτε τη χρήση συσσωρευτών πολιτιστικού περιεχομένου όπως το SearchCulture.gr και η Europeana στην εκπαίδευση;
Οι συσσωρευτές πολιτιστικού περιεχομένου προσφέρουν μια άριστη ευκαιρία πρόσβασης σε ψηφιοποιημένο αυθεντικό, πρωτότυπο, πολυπολιτισμικό περιεχόμενο, το οποίο μπορεί να αποτελέσει έναν θησαυρό γνώσης υποστηρικτικό σε οποιοδήποτε γνωστικό αντικείμενο, είτε πρόκειται για γλωσσικά μαθήματα είτε για επιστήμη και καλές τέχνες. Το πλούσιο και έγκριτο περιεχόμενο τους είναι θεματικά οργανωμένο, με ξεκάθαρες άδειες χρήσης και σεβασμό στα πνευματικά δικαιώματα, αντίθετα με τις δημοφιλείς γενικές μηχανές αναζήτησης. Αν λάβουμε δε υπόψη πως περισσότερα από 320.000 τεκμήρια του searchculture.gr διατίθενται και μέσω της Europeana, η οποία συνολικά διαθέτει περίπου 60 εκατομμύρια ψηφιακά αντικείμενα, μπορούμε να συμπεράνουμε πως οι συσσωρευτές πολιτιστικού περιεχομένου έχουν έναν σοβαρό προσανατολισμό προς την εκπαίδευση και διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη βελτίωση της διάθεσης των ψηφιακών πολιτιστικών συλλογών για την εκπαίδευση.
Ως εκπαιδευτικός χαιρετίζω με πολύ μεγάλη χαρά την προσπάθεια που κάνουν πολλά μουσεία, βιβλιοθήκες και αρχεία τα τελευταία χρόνια, με την υποστήριξη και των συσσωρευτών όπως το SearchCulture.gr και τη Europeana, να ψηφιοποιήσουν τα αρχεία τους και να τα διαθέσουν με ανοικτές άδειες χρήσης στο διαδίκτυο, γεγονός που καθιστά το έργο μας ευκολότερο. Πρόκειται για μία προσπάθεια που δίνει αξία στις ίδιες τις ψηφιακές συλλογές και δίνει σε εμάς τους εκπαιδευτικούς εύρος επιλογών από έγκριτες πηγές, σε ένα πλαίσιο σύγχρονο και συμβατό με τις ανάγκες των μαθητών. Ιδανικά όλοι οι πολιτιστικοί φορείς θα ακολουθήσουν αυτό το παράδειγμα.
Τα εκπαιδευτικά σενάρια που έχουν δημιουργηθεί με ψηφιακούς πόρους της Europeana, επιπλέον του πρωτογενούς υλικού, ενσωματώνουν καινοτόμες προσεγγίσεις, όπως η βιωματική προσέγγιση στη μάθηση και η αποκόμιση νέων εμπειριών, η καλλιέργεια δεξιοτήτων όπως η συνεργατικότητα και η κριτική σκέψη, η αυθεντικότητα υλικού και δραστηριοτήτων, ο αναστοχασμός αναφορικά με τα γνωστικό αντικείμενο και τη διαδικασία της μάθησης. Πρόκειται για διαδικασίες άμεσα συνδεδεμένες με τη διερευνητική μάθηση και την υλοποίηση σχεδίων εργασίας στο πλαίσιο των προσεγγίσεων του κοινωνικού εποικοδομισμού.
Τόσο οι μαθητές όσο και οι εκπαιδευτικοί έχουν κομβικό ρόλο σε αυτήν την ψηφιακή επανάσταση με προσανατολισμό την πολιτιστική κληρονομιά, αφού αναλαμβάνουν δημιουργικό ρόλο σχεδιαστή εκπαιδευτικού υλικού και απομακρύνονται από τη στάση του παθητικού καταναλωτή, κάνοντας δικές τους προτάσεις, ευφάνταστους συνδυασμούς και δημιουργικές προσεγγίσεις, με εφαλτήριο την ψηφιοποιημένη πολιτιστική κληρονομιά.
Τέλος, η συμμετοχή των εκπαιδευτικών στον ετήσιο διαγωνισμό της Europeana, τους δίνει την ευκαιρία να αναδείξουν το έργο τους και να εμπνεύσουν τους συναδέλφους τους, προτείνοντας καλές πρακτικές.
Ποιος είναι ο ρόλος σας ως Πρέσβειρα εκπαίδευσης της Europeana;
Η ομάδα των πρεσβευτών του έργου Europeana Education αποτελείται από 13 μέλη από ισάριθμες χώρες. Οι πρεσβευτές της δράσης επιλέχθηκαν βάσει πρόσκλησης ενδιαφέροντος και αξιολόγησης βιογραφικών. Όλοι οι πρεσβευτές είναι ενεργοί εκπαιδευτικοί πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και διδάσκουν ποικιλία γνωστικών αντικειμένων.
Τα καθήκοντα μας αφορούν την παραγωγή υλικού (εκπαιδευτικά σενάρια), τη διαχείριση του MOOC, την παιδαγωγική καθοδήγηση των δέκα εκπαιδευτικών που απαρτίζουν την ομάδα της Europeana σε κάθε χώρα, την επιμέλεια του ιστολογίου Teaching with Europeana, τη διάχυση του έργου στην εκπαιδευτική κοινότητα, την υλοποίηση τηλεδιασκέψεων (webinars) σε εθνικό επίπεδο, 24 συνολικά, σε 12 διαφορετικές γλώσσες.
Περισσότερα για τις δράσεις της Europeana στην εκπαίδευση
Περισσότερες πληροφορίες για το έργο των πρεσβευτών
https://www.youtube.com/watch?v=Hx_1rdTiU5o&feature=emb_logo
To βιντεοσκοπημένο webinar για τη χρήση της Europeana προς εκπαιδευτικούς για τη δημιουργία μαθησιακών σεναρίων στην ελληνική γλώσσα
January 9, 2020
