Η Βιβλιοθήκη Πανεπιστημίου Κύπρου, ως Εθνικό Γραφείο Ανοικτής Πρόσβασης του πανευρωπαϊκού προγράμματος OpenAIRE (NOAD), σε συνεργασία με τα Εθνικά Σημεία Αναφοράς για το θέμα της Ανοικτής Πρόσβασης (OA NPRs) και συγκεκριμένα, το Ίδρυμα Προώθησης Έρευνας Κύπρου και τη Γενική Διεύθυνση Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων Συντονισμού και Ανάπτυξης, πραγματοποίησαν στις 9 και 10 Μαΐου, εκδήλωση με τίτλο, “OpenAIRE Cyprus National Workshop 2018/ Open Science and the role of repositories”. Η εκδήλωση, η οποία πραγματοποιήθηκε στο Πανεπιστήμιο Κύπρου, είχε ως κύριο στόχο την κάλυψη των αναγκών ενημέρωσης και επιμόρφωσης ερευνητών, χρηματοδοτών έρευνας, υπηρεσιών υποστήριξης έρευνας, βιβλιοθηκονόμων και διαχειριστών αποθετηρίων, για τις νέες εξελίξεις στα θέματα της Ανοικτής Επιστήμης, της Ανοικτής Πρόσβασης, τις υπηρεσίες που προσφέρονται προς αξιοποίηση από Ευρωπαϊκά και τοπικά δίκτυα καθώς και τεχνικά θέματα που αφορούν τη σύσταση και ανάπτυξη αποθετηρίων συμβατών με Ευρωπαϊκές προδιαγραφές, προς όφελος της τοπικής ερευνητικής κοινότητας.
Την εκδήλωση χαιρέτισαν ο Αντιπρύτανης Διεθνών Σχέσεων, Οικονομικών και Διοίκησης του Πανεπιστημίου Κύπρου, Καθηγητής Κωνσταντίνος Κωνσταντίνου και η Διευθύντρια έρευνας, Καινοτομίας και Δια Βίου Μάθησης, της Γενικής Διεύθυνσης Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων, Συντονισμού και Ανάπτυξης, κα Ιωάννα Κλεάνθους.
Ακολούθως, πραγματοποιήθηκαν παρουσιάσεις, από τη Δρ Μαρίνα Αγγελάκη από το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης της Ελλάδος, η οποία με το ρόλο της ως Διαχειρίστρια της διεργασίας διαχείρισης πολιτικών Ανοικτής Πρόσβασης του προγράμματος OpenAIRE, μίλησε για τις τρέχουσες εξελίξεις στο θέμα της Ανοικτής Επιστήμης, ενώ έδωσε κατευθυντήριες γραμμές στη διαμόρφωση πολιτικών τόσο σε Ιδρυματικό όσο και σε Εθνικό επίπεδο (Παρουσίαση ΜΑ). Ακολούθως, η Δρ Λήδα Σκουφάρη Θεμιστού, ως εκπρόσωπος του Ιδρύματος Προώθησης Έρευνας και Εθνικό Σημείο Αναφοράς για θέματα Ανοικτής Πρόσβασης, μίλησε για την υιοθέτηση της Εθνικής Πολιτικής Ανοικτής Πρόσβασης στην Επιστημονική Πληροφόρηση στην Κυπριακή Δημοκρατία, στο πρόγραμμα χρηματοδότησης έρευνας του ΙΠΕ RESTART 2016-2020 (Παρουσίαση ΛΣΘ). Το πρώτο μέρος της εκδήλωσης, έκλεισε η Δρ Μαρία Μιχαλοπούλου, ερευνήτρια και μέλος της ομάδας διαμόρφωσης πολιτικής Ανοικτής Πρόσβασης, του Κέντρου Αριστείας ΚΟΙΟΣ, η οποία μίλησε αφενός για τα οφέλη της Ανοικτής Πρόσβασης για την ερευνητική κοινότητα (από την άποψη του ερευνητή) και αφετέρου για την σοβαρότητα που δίνεται από το κέντρο στο κομμάτι της Ανοικτής Γνώσης, εφόσον αποτελεί έναν από τους πυλώνες του. Η παρουσίαση της Δρ Μιχαλοπούλου, ολοκληρώθηκε με την αναφορά στην εξαίρετη και παραδειγματική εργασία που πραγματοποιείται από το ΚΟΙΟΣ για τη διάχυση της παραγόμενης ερευνητικής δραστηριότητας και για τα βήματα που ακολουθούνται για την εφαρμογή της σχετικής πολιτικής.
Στο δεύτερο μέρος της εκδήλωσης, οι ομιλίες ξεκίνησαν με την παρουσίαση της κας Σύλβιας Κουκουνίδου, ως Κυπριακό Εθνικό Γραφείο Ανοικτής Πρόσβασης του προγράμματος OPENAIRE, η οποία παρουσίασε τις υπηρεσίες και τις υφιστάμενες υποδομές που υπάρχουν από άποψη αποθετηρίων τόσο σε τοπικό όσο και σε διεθνές επίπεδο αλλά και τις υπηρεσίες και την καθοδήγηση που παρέχει το πρόγραμμα OPENAIRE προς ερευνητές και διαχειριστές αποθετηρίων. Ακολούθως, η κα Susanna Mornati, διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας 4Science, με πολύχρονη εμπειρία σε θέματα αποθετηρίων και σημαντική συμβολή στην υλοποίηση υποδομών Ανοικτής επιστήμης, συμβατών με τις Ευρωπαϊκές πολιτικές και ανάγκες, μίλησε για γενικά, ειδικά και τεχνικά θέματα αποθετηρίων, χρησιμοποιώντας υπαρκτά παραδείγματα στο Ευρωπαϊκό και Κυπριακό περιβάλλον (Παρουσίαση SM).
Οι παρουσιάσεις της πρώτης μέρας ολοκληρώθηκαν με την παρουσίαση του κου Matthew Buys, ο οποίος μίλησε για το εργαλείο ORCID και τη σημαντικότητα ενσωμάτωσης του στον κύκλο της ερευνητικής ζωής, το οποίο μπορεί να εξυπηρετήσει τόσο τον ίδιο τον ερευνητή όσο και το Ινστιτούτο έρευνας που τον απασχολεί, με στόχο την σωστή κατανομή του ερευνητικού έργου και παραγωγής του κάθε φορέα έρευνας και βεβαίως τη συμβολή του στο κομμάτι της υιοθέτησης της Ανοικτότητας των αποτελεσμάτων έρευνας (Παρουσίαση MB).
Η πρώτη ημέρα ολοκληρώθηκε με επίλυση αποριών, συζήτηση και ανταλλαγή απόψεων των παρευρισκομένων.
Σύμφωνα με το πρόγραμμα, στις 10 Μαΐου, πραγματοποιήθηκε συνάντηση της διευρυμένης ομάδας εργασίας για την Ανοικτή Πρόσβαση, η οποία κλήθηκε να συζητήσει για θέματα Ιδρυματικών πολιτικών και προτάσεις για πιθανή αναθεώρηση της Εθνικής Πολιτικής, που εγκρίθηκε από το υπουργικό Συμβούλιο στις 25 Φεβρουαρίου 2016. Το συντονισμό της συζήτησης για το πρώτο μέρος είχε η Δρ Μαρίνα Αγγελάκη του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης, η οποία μέσα από τη συζήτηση έδωσε καθοδήγηση για τα σημεία που πρέπει να αναφέρονται σε ένα κείμενο Ιδρυματικής πολιτικής, ώστε να ακολουθεί και να συμβαδίζει με τις τρέχουσες Ευρωπαϊκές πολιτικές και εξελίξεις.
Στη συνέχεια, η συζήτηση προχώρησε στο θέμα της πιθανής αναθεώρησης της Εθνικής πολιτικής. Τη συζήτηση συντόνισε η κα Ιωάννα Κλεάνθους με την ομάδα της (κα Μαρία Ποιητή και κα Ειρήνη Γεωργαλλά) από τη Γενική Διεύθυνση Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων, Συντονισμού και Ανάπτυξης, και την Δρ Λήδα Σκουφάρη Θεμιστού από το Ίδρυμα Προώθησης Έρευνας. Στο δεύτερο αυτό μέρος της συζήτησης, ακούστηκαν απόψεις και προτάσεις στα θέματα που πιθανόν να χρήζουν αναθεώρησης στο κείμενο της Εθνικής πολιτικής.
Η συζήτηση ολοκληρώθηκε με τα πορίσματα της ολοήμερης συζήτησης. Κατά κοινή παραδοχή η συζήτηση υπήρξε ιδιαίτερα χρήσιμη και παραγωγική.
Εν κατακλείδι, για ακόμη μια φορά αποδείχθηκε η αξιόλογη συνεργασία των εμπλεκομένων φορέων, η οποία επιβεβαιωμένα αποδίδει καρπούς και άριστα αποτελέσματα, προς όφελος της τοπικής και ευρύτερης κοινωνίας.
Το παραπάνω blogpost είναι της Σύλβιας Κουκουνίδου, Coordinator of Digital and Archives Office, Library-University of Cyprus, OpenAire 2020 NOAD
May 14, 2018
Η Ημερίδα που διοργάνωσε το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης (ΕΚΤ) την Πέμπτη 15 Ιουνίου 2017 για την Ανοικτή Επιστήμη έθεσε το πλαίσιο για μια γόνιμη συζήτηση και ανταλλαγή απόψεων μεταξύ των κυριότερων φορέων που συμμετέχουν στη μετάβαση στο παράδειγμα της Ανοικτής Επιστήμης/ Ανοικτής Πρόσβασης. Η ευρεία συμμετοχή και οι παρεμβάσεις των συμμετεχόντων ανέδειξαν το αυξανόμενο ενδιαφέρον της ελληνικής κοινότητας για την ανοικτή επιστήμη/ ανοικτή πρόσβαση και επιβεβαίωσαν τόσο τη σημασία διοργάνωσης ανάλογων δράσεων όσο και τη σημασία της διεξαγωγής διαλόγου ως βασική προϋπόθεση για την υιοθέτηση εθνικής στρατηγικής. Ιδιαίτερα ενθαρρυντικό στοιχείο αποτέλεσε η παρουσία σημαντικού αριθμού νέων ερευνητών, δημιουργώντας θετικές προοπτικές για τη μετάβαση στο μοντέλο της Ανοικτής Επιστήμης στη χώρα μας.
Σε συνέχεια της εισαγωγικής παρουσίασης από την Νένα Μάλλιου για το ΕΚΤ και την υποστήριξη της Ανοικτής Επιστήμης ως βασικού άξονα της στρατηγικής του, μέσω της ανάπτυξης υποδομών και υπηρεσιών (όπως τα θεματικά και ιδρυματικά αποθετήρια επιστήμης και πολιτισμού, η υπηρεσία ηλεκτρονικών εκδόσεων, καθώς και η διοργάνωση δράσεων εκπαίδευσης και ενημέρωσης), το πρώτο μέρος της Ημερίδας επικεντρώθηκε στην παρουσίαση των ευρωπαϊκών και εθνικών εξελίξεων με στόχο την ανάδειξη των κυριότερων τάσεων και την αποτίμηση της θέσης της Ελλάδας στο συνεχώς εξελισσόμενο πλαίσιο. Η Βικτωρία Τσουκαλά (εμπειρογνώμονας στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή) ορίζοντας την Ανοικτή Επιστήμη ως την αλλαγή του μοντέλου διεξαγωγής της έρευνας, της επιστήμης και της καινοτομίας μέσω της χρήσης της τεχνολογίας, αναφέρθηκε στα βασικά στοιχεία της Ανοικτής Επιστήμης καθώς και στα αναμενόμενα οφέλη για την έρευνα, την οικονομία, αλλά και την κοινωνία. Ακολούθως παρουσίασε την εξέλιξη της ευρωπαϊκής στρατηγικής για την Ανοικτή Πρόσβαση σε δημοσιεύσεις και επιστημονικά δεδομένα, ενώ ολοκλήρωσε δίνοντας έμφαση στις πρόσφατες εξελίξεις που αφορούν την απόφαση του Συμβουλίου (2016) για την περαιτέρω ενίσχυση της παροχής άμεσης ανοικτής πρόσβασης στις δημοσιεύσεις έως το 2020, καθώς και την πρωτοβουλία για το Ευρωπαϊκό Νέφος, πυλώνας του οποίου είναι το Ευρωπαϊκό Νέφος για την Ανοικτή Επιστήμη (EOSC).
Η Ναταλία Μανωλά (ΕΚ Αθηνά & ΕΚΠΑ) παρουσίασε το ευρωπαϊκό έργο OpenAIRE μέσω του οποίου διευκολύνεται η επιστημονική επικοινωνία και η μετάβαση στην Ανοικτή Επιστήμη. Το OpenAIRE αποτελείται από 50 εταίρους ειδικούς σε θέματα ανοικτής πρόσβασης, πληροφορικής και νομικοί, ενώ ιδιαίτερης σημασίας είναι το δίκτυο των 33 εθνικών κόμβων (National Open Access Desks/NOAD), το οποίο συμβάλλει στην ευθυγράμμιση των πολιτικών ανοικτής πρόσβασης, παρέχει εκπαίδευση και κατάρτιση, καθώς και τεχνική υποστήριξη. Ολοκληρώνοντας την παρουσίασή της, η Ν. Μανωλά επεσήμανε τη σημασία συνεργασίας μεταξύ των εθνικών φορέων τόσο σε επίπεδο πολιτικής όσο και στον τομέα των υποδομών. Η παρουσίαση των ευρωπαϊκών εξελίξεων ολοκληρώθηκε με την παρουσίαση της Μαρίνας Αγγελάκη (ΕΚΤ) και την ανάδειξη των βασικών συμπερασμάτων που προέκυψαν από την υλοποίηση του ευρωπαϊκού έργου PASTEUR4OA (συντονιστής του οποίου υπήρξε το ΕΚΤ) για την υποστήριξη της ευθυγράμμισης των πολιτικών ανοικτής πρόσβασης των κρατών μελών με το ευρωπαϊκό πλαίσιο όπως αυτό περιγράφεται στην Οδηγία του 2012 και τον Ορίζοντα 2020. Κεντρικό σημείο της παρουσίασης ήταν η ανάδειξη των διαφορετικών στρατηγικών που ακολουθούν τα κράτη για την υιοθέτηση πολιτικών ανοικτής πρόσβασης, καθώς και τις διαφορετικές προκλήσεις με τις οποίες βρίσκονται αντιμέτωπα στην προσπάθειά τους αυτή. Ειδικότερα για τις χώρες της ΝΑ Ευρώπης επισημάνθηκε η χαμηλή προτεραιότητα που λαμβάνουν τα ζητήματα ανοικτής πρόσβασης στους φορείς έρευνας, η αδυναμία κατανόησης των ωφελειών για τους ερευνητές, τους φορείς και χρηματοδότες έρευνας, την κοινωνία κτλ. Με γνώμονα τις προκλήσεις αυτές, η παρουσίαση ολοκληρώθηκε με την ανάδειξη της πληθώρας των υπηρεσιών και εργαλείων που ανέπτυξε το έργο για την υποστήριξη των χρηματοδοτών και φορέων έρευνας και επισημάνθηκε ότι η παροχή της υποστήριξης αυτής συνεχίζεται από τον Ιούλιο του 2016 μέσω του OpenAIRE.
Καθώς η συζήτηση για την ανοικτή πρόσβαση θέτει νέα ερωτήματα για το μέλλον των συνδρομών των βιβλιοθηκών και τη δυνατότητα μετάβασης σε ένα μοντέλο πλήρους ανοικτής πρόσβασης, συζήτηση η οποία γίνεται ολοένα και πιο επιτακτική λόγω των περιορισμών στους προϋπολογισμούς των βιβλιοθηκών, η Ιωάννα Σαραντοπούλου (ΕΚΤ) επιχείρησε να απαντήσει στα ερωτήματα αυτά μέσω της ανάδειξης πρωτοβουλιών σε άλλα κράτη, επισημαίνοντας ότι οι βιβλιοθήκες και οι εκδοτικοί οίκοι δεν πρέπει να χάσουν τον ρόλο τους, ιδιαίτερα τη στιγμή που οι εξελίξεις οδηγούν στη διαμόρφωση ενός νέου πλαισίου που επηρεάζει το σύνολο των παικτών στο χώρο των επιστημονικών εκδόσεων.
Αναγνωρίζοντας επίσης τη σημασία ανάδειξης των σημαντικών βημάτων που έχουν γίνει στη χώρα μας, η Μαρία Νταουντάκη (Πολυτεχνείο Κρήτης) παρουσίασε τη διαδικασία υιοθέτησης πολιτικής ανοικτής πρόσβασης από τον φορέα (σε ισχύ από το 2014). Η πολιτική του Πολυτεχνείου Κρήτης έχει εθελοντικό χαρακτήρα, ενώ δεν γίνεται αναφορά στα επιστημονικά δεδομένα, στοιχεία που την διαφοροποιούν από το ευρωπαϊκό πλαίσιο. Ωστόσο, αποτελεί το βασικό εργαλείο αποτίμησης και αξιολόγησης της πνευματικής παραγωγής του Πολυτεχνείου Κρήτης. Αναγνωρίζοντας επίσης το χαμηλό ακόμα βαθμό συμμόρφωσης των μελών ΔΕΠ (συνέπεια του μη υποχρεωτικού χαρακτήρα της πολιτικής) η Μ. Νταουντάκη τόνισε τα σημαντικά βήματα που πρέπει ακόμα να γίνουν. Η Έλενα Διομήδη- Παρπούνα (Πανεπιστήμιο Κύπρου) παρουσίασε την εθνική πολιτική της Κύπρου, δίνοντας έμφαση στο ρόλο της σχετικής ομάδας εργασίας που συστάθηκε προς το σκοπό αυτό, καθώς και την αξιοποίηση των εργαλείων του PASTEUR4OA και λοιπών ευρωπαϊκών έργων. Στα θετικά σημεία αναγνωρίστηκε η ύπαρξη των κατάλληλων υποδομών (ιδρυματικά αποθετήρια), η ύπαρξη πολιτικών από την πλευρά των χρηματοδοτών έρευνας, καθώς και το καλό κλίμα συνεργασίας μεταξύ των συμμετεχόντων, στοιχείο που έχει οδηγήσει στη διαδικασία υιοθέτησης πολιτικής από το Πανεπιστήμιο Κύπρου και το Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου. Πρόκληση εξακολουθεί να παραμένει ο μη υποχρεωτικός χαρακτήρας της πολιτικής.
Όπως αναδείχθηκε μέσω της συζήτησης που ακολούθησε η ύπαρξη υποδομών (στην Ελλάδα) αποτελεί ένα πρώτο σημαντικό βήμα για τη μετάβαση στην Ανοικτή Επιστήμη, το οποίο προκειμένου να μην μείνει μετέωρο οφείλει να πλαισιωθεί από την υιοθέτηση σχετικών πολιτικών. Η υιοθέτηση πολιτικών από φορείς έρευνας τα τελευταία χρόνια (αξιοποιώντας τη διεθνή εμπειρία) αποτελεί ένα ιδιαίτερα θετικό βήμα το οποίο αναγνωρίστηκε από το σύνολο των συμμετεχόντων, όπως και η σημασία έμπρακτης υποστήριξης της ανοικτής πρόσβασης μέσα και από δράσεις όπως η διοργάνωση της εν λόγω ημερίδας.
Το δεύτερο μέρος της Ημερίδας είχε ως στόχο την υποστήριξη της ερευνητικής κοινότητας στη συμμόρφωση με τις υποχρεώσεις του Ορίζοντα 2020 μέσω σειράς παρουσιάσεων για τις διαθέσιμες υπηρεσίες και εργαλεία. O Jose Carvalho (Πανεπιστήμιο του Minho) παρουσίασε τα εκπαιδευτικά εργαλεία για την ανοικτή πρόσβαση που έχει αναπτύξει το ευρωπαϊκό έργο FOSTER. Στην εκπαίδευση έχουν λάβει συνολικά μέρος περισσότεροι από 6.300 ερευνητές, ενώ η ηλεκτρονική διάθεση του υλικού επιτρέπει την αξιοποίησή του από ακόμα μεγαλύτερο αριθμό. Στην παρουσίασή της, Η Marjan Grootweld (Data Archiving and Networked Services/DANS) εστίασε στο Σχέδιο Διαχείρισης Δεδομένων (Data Management Plan), που αποτελεί μια από τις υποχρεώσεις των ερευνητών που χρηματοδοτούνται από τον Ορίζοντα 2020. Ξεκινώντας από τον ορισμό των ερευνητικών δεδομένων και του Σχεδίου Διαχείρισης των Δεδομένων, παρουσίασε στη συνέχεια το online εργαλείο που έχει αναπτύξει το Digital Curation Centre (DCC). Έδωσε επίσης συμβουλές για την αναζήτηση του κατάλληλου αποθετηρίου και παρουσίασε το υποστηρικτικό υλικό του OpenAIRE για την παροχή ανοικτής πρόσβασης στα δεδομένα. Η πρακτική άσκηση που ακολούθησε έδωσε την ευκαιρία στους συμμετέχοντες να δουν σημαντικά ζητήματα/ ερωτήματα στα οποία καλούνται να απαντήσουν κατά τη διεξαγωγή της έρευνάς τους και τη διαμόρφωση του Σχεδίου Διαχείρισης Δεδομένων.
Σε μια διαφορετική παρέμβαση η Gwen Franck (Liber) παρουσίασε την πιλοτική δράση για τη χρηματοδότηση δημοσιεύσεων ανοικτής πρόσβασης που απορρέουν από έργα του 7ου Προγράμματος Πλαισίου που έχουν λήξει εντός της τελευταίας διετίας και η οποία έχει λάβει παράταση έως τα τέλη Φεβρουαρίου του 2018 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Η δράση έχει μέχρι στιγμής χρηματοδοτήσει 801 δημοσιεύσεις, ενώ 100 δημοσιεύσεις έχουν χρηματοδοτηθεί κατόπιν απευθείας συμφωνίας με τους εκδότες. Αυτό μεταφράζεται σε 1.279.712 ευρώ. Στην Ελλάδα χρηματοδοτήθηκαν συνολικά 19 δημοσιεύσεις που αντιστοιχούν σε 24.500 ευρώ και μέσο κόστος ανά δημοσίευση 1.290 ευρώ. Στη διάρκεια της παρέμβασης παρουσιάστηκε με αναλυτικό τρόπο η διαδικασία υποβολής αιτήματος. Η Μαρίνα Αγγελάκη, παρουσίασε τις δράσεις του ΕΚΤ ως OpenAIRE NOAD για την υποστήριξη της ερευνητικής κοινότητας μέσω της λειτουργίας του helpdesk, της διοργάνωσης webinars, των factsheets, των ημερίδων. Τέλος, ο Στέλιος Κρηνίδης (ΕΚΕΤΑ) ολοκλήρωσε τις παρεμβάσεις του δεύτερου μέρους παρουσιάζοντας την εμπειρία του ερευνητή και ειδικότερα τα διασυνεδεδεμένα δεδομένα και τη διαχείριση των δεδομένων στον τομέα της ενέργειας, όπως προέκυψε μέσω του ευρωπαϊκού έργου Encompass.
Η Ημερίδα διοργανώθηκε στο πλαίσιο των δράσεων που υλοποιεί το ΕΚΤ ως OpenAIRE NOAD.
Οι παρουσιάσεις και οι ομιλίες της Ημερίδας είναι διαθέσιμες εδώ: http://www.ekt.gr/el/events/program/20876
June 30, 2017
