blog.openaccess.gr

Αξιοποιώντας το ψηφιακό πολιτιστικό περιεχόμενο στην έρευνα: Η περίπτωση του Europeana Research

Το Europeana Research είναι μία πρωτοβουλία της Europeana που στοχεύει στη βέλτιστη αξιοποίηση του ευρωπαϊκού πολιτιστικού αποθέματος στην επιστημονική έρευνα. Στη συνέντευξη που ακολουθεί ο Alastair Dunning, υπεύθυνος ανάπτυξης της υπηρεσίας, μας μιλά για τους στόχους του Europeana Research, το πώς εντάσσεται η υπηρεσία στο ευρύτερο οικοσύστημα υπηρεσιών της Europeana καθώς και για τα οφέλη που προκύπτουν για τους ερευνητές.

Τι είναι το Europeana Research και πως συνδέεται με τη Europeana;

Το Europeana Research είναι η πρωτοβουλία της Europeana που αφορά το άνοιγμα των πολιτιστικών δεδομένων και του περιεχομένου με στόχο την επανάχρησή τους για την υποστήριξη της ψηφιακής έρευνας και της ακαδημαϊκής επικοινωνίας, ιδίως στις ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες. Το πολιτιστικό περιεχόμενο και τα δεδομένα είναι ιδιαίτερα χρήσιμα για περαιτέρω χρήση σε κλάδους όπως οι δημιουργικές βιομηχανίες, ο τουρισμός και η εκπαίδευση. Κάθε κλάδος, όμως, έχει τις δικές του ανάγκες σε σχέση με το πώς διατίθεται το περιεχόμενο αυτό, γι’αυτό και η Europeana το τελευταίο διάστημα διερευνά τη στοχευμένη διάθεση του ψηφιακού πολιτιστικού αποθέματος στους κλάδους αυτούς, με τρόπους σύμφωνους με τις δικές τους απαιτήσεις και πρακτικές. Όπως το Europeana Labs είναι μία υπηρεσία που αναπτύσσει για την περαιτέρω αξιοποίηση του πολιτιστικού περιεχομένου από τις δημιουργικές βιομηχανίες, έτσι και το Europeana Research στόχο έχει να διαθέσει το πολιτιστικό περιεχόμενο με τρόπο που να ανταποκρίνεται στις ανάγκες των χρηστών-ερευνητών.

Τι είδους υλικό χρησιμοποιεί το Europeana Research;

Το Europeana Research αξιοποιεί τα μεταδεδομένα που δίνουν ήδη οι πολιτιστικοί φορείς στη Europeana και το οποίο αφορά το πρωτογενές πολιτιστικό υλικό που μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην έρευνα, όπως βιβλία, χειρόγραφα, πίνακες, οπτικοακουστικό και αρχειακό υλικό. Δεν αφορά, δηλαδή, δευτερογενές ερευνητικό υλικό όπως επιστημονικά άρθρα, μονογραφίες, ανακοινώσεις συνεδρίων. Αυτή είναι και μία σημαντική διαφορά με άλλες πλατφόρμες όπως το OpenAire που εστιάζουν στη συσσώρευση και αξιοποίηση καθαρά ερευνητικού περιεχομένου. Επίσης, η Europeana σταδιακά μετατρέπεται από μία πύλη συσσώρευσης μεταδεδομένων σε μία πλατφόρμα στην οποία θα μπορεί να διατίθεται και ψηφιακό περιεχόμενο σε μία υποδομή στο Νέφος, με διαβαθμισμένη πρόσβαση για διαφορετικές χρήσεις, οπότε, εκτός από μεταδεδομένα θα διατίθεται για έρευνα και το ίδιο το ψηφιακό περιεχόμενο.

Με ποιο τρόπο επιχειρεί το Europeana Research να καταστήσει το πολιτιστικό περιεχόμενο χρήσιμο για τους ερευνητές;

Κεντρικό εργαλείο στην αξιοποίηση των πολιτιστικών δεδομένων και του ψηφιακού περιεχομένου στην έρευνα είναι η δημιουργία APIs (application programming interface) τα οποίο θα επιτρέπουν να υλοποιούνται υπηρεσίες και ερευνητικά εργαλεία από τρίτους φορείς, και τα οποία θα απευθύνονται σε ερευνητές. Επίσης, το Europeana Research διερευνά τους κατάλληλους τρόπους με τους οποίους επιμέρους πεδία μεταδεδομένων ή και τα πλήρη κείμενα σε επεξεργάσιμη μορφή θα μπορούν να διατίθενται για την έρευνα. Τα νέα ψηφιακά εργαλεία επεξεργασίας μαζικών δεδομένων ανοίγουν νέες δυνατότητες για τους ερευνητές, και το Europeana Research επιθυμεί να διαθέσει το περιεχόμενο και τα δεδομένα με τρόπο που να διευκολύνεται η ψηφιακή έρευνα στις ανθρωπιστικές επιστήμες.

Πώς επωφελούνται οι ερευνητές από το Europeana Research;

Μόλις ολοκληρώθηκε ένα σημαντικό ευρωπαϊκό έργο, το Europeana Newspapers, μέσω του οποίου ψηφιοποιήθηκαν 11 εκατ. σελίδες ιστορικών εφημερίδων και παρήχθησαν 3,5 εκατ. εγγραφές μεταδεδομένων. Το υλικό αυτό αποτελεί ένα θησαυρό πληροφορίας για μελέτη σε ένα τεράστιο εύρος ζητημάτων- από την εξέλιξη της εικονογράφησης στο πέρασμα του χρόνου, στο πώς παρουσιάζονται οι μουσικοσυνθέτες ή οι περιπτώσεις κακοποίησης παιδιών το 19^ο αιώνα. Η έρευνα πλέον αξιοποιεί σύγχρονα εργαλεία χειρισμού του υλικού που επιτρέπουν την εξόρυξη δεδομένων και την οπτικοποίηση αποτελεσμάτων, ανάμεσα στα άλλα. Το Europeana Research θα φροντίζει να καθίσταται ολοένα και περισσότερο περιεχόμενο και δεδομένα διαθέσιμα με τρόπο ώστε να μπορούν να υλοποιούνται τέτοια στοχευμένα εργαλεία για τους ερευνητές. Είναι ήδη υπό κατασκευή ένα API το οποίο θα δώσει τη δυνατότητα ο πλούτος αυτός των ιστορικών εφημερίδων να αξιοποιηθεί με διαφορετικούς τρόπους στην έρευνα.

Πώς εντοπίζετε τέτοιο περιεχόμενο;

Για την ώρα δουλεύουμε με το υπάρχον περιεχόμενο και τους φορείς-παρόχους της Europeana αλλά σχεδιάζουμε και μία νέα στρατηγική περιεχομένου που θα βασίζεται στον εντοπισμό και την αξιοποίηση πρωτογενούς περιεχομένου που είναι ιδιαίτερα χρήσιμο για επιμέρους επιστημονικούς κλάδους.

Ποια είναι τα περαιτέρω σχέδια της ανάπτυξης της υπηρεσίας;

Ενδιαφερόμαστε ιδίως για την προώθηση της χρήσης του περιεχομένου του Europeana Research από φοιτητές και νέους ερευνητές. Όπως προανέφερα, εγείρονται νέες δυνατότητες με τη χρήση σύγχρονων ψηφιακών εργαλείων που επιτρέπουν τη μαζική επεξεργασία μεγάλων συνόλων δεδομένων και τη διασύνδεση διαφορετικών πηγών, ενώ χρειάζεται η διάθεση του περιεχομένου με τη συνοδεία πλούσιων και ποιοτικών μεταδεδομένων, σε μηχαναγνώσιμη μορφή, με ανοικτούς μορφότυπους και κατάλληλες άδειες που θα επιτρέπουν τη χρήση για την έρευνα. Αυτά είναι τα ζητήματα που θα διερευνήσει το Europeana Research στη συνέχεια.

Το Europeana Research

Αναφορικά με το έργο Europeana Newspapers

June 2, 2015

Η Διακήρυξη του Σαν Φρανσίσκο και νέοι τρόποι αξιολόγησης της έρευνας

Τα τελευταία χρόνια γίνεται ολοένα και πιο εμφανής η ανάγκη για βελτίωση των τρόπων με τους οποίους αξιολογείται η επιστημονική έρευνα από τους χρηματοδότες έρευνας, τα ακαδημαϊκά ιδρύματα και άλλους φορείς. Ανταποκρινόμενοι σε αυτή την ανάγκη, μία ομάδα εκδοτών και επιμελητών ακαδημαϊκών περιοδικών συναντήθηκαν τον Δεκέμβριο του 2012 στο Σαν Φρανσίσκο, στο περιθώριο της Ετήσιας Συνάντησης του Αμερικανικού Συλλόγου Κυτταρικής Βιολογίας. Η ομάδα διατύπωσε μία σειρά από συστάσεις γνωστές ως «Η Διακήρυξη του Σαν Φρανσίσκο για την Αξιολόγηση της Έρευνας».

Τα προϊόντα της έρευνας, υποστηρίζουν οι υπογράφοντες, ποικίλλουν και αφορούν, εκτός από τα επιστημονικά άρθρα, δεδομένα, φόρμουλες και λογισμικό. Τα αποτελέσματα της έρευνας πρέπει να υπολογίζονται με ακρίβεια και να αξιολογούνται με συνέπεια.

Μέχρι στιγμής, ο πλέον διαδεδομένος τρόπος αξιολόγησης του έργου ενός ερευνητή είναι μέσω των δημοσιεύσεων του σε επιστημονικά περιοδικά με υψηλό Impact Factor. Ο Impact Factor είναι ένας δείκτης του αντίκτυπου της έκδοσης -πρόκειται ουσιαστικά για ένα κλάσμα που διαιρεί τον αριθμό των αναφορών (citations) που επιτυγχάνει μία περιοδική έκδοση δια του συνολικού αριθμού των δημοσιεύσεων που φιλοξενούνται στο συγκεκριμένο περιοδικό την ίδια χρονιά. Δηλαδή, αν ένα περιοδικό έχει impact factor 9, τότε αδρά μπορούμε να πούμε ότι κατά μέσο όρο κάθε δημοσίευση του συγκεκριμένου περιοδικού λαμβάνει 9 αναφορές από άλλα αναγνωρισμένα επιστημονικά έντυπα.

Ο impact factor υπολογίζεται από την εταιρία Thomson Reuters, και είχε αρχικά ως στόχο να λειτουργεί υποστηρικτικά για τις ακαδημαϊκές και επιστημονικές βιβλιοθήκες στη διαδικασία της επιλογής των επιστημονικών περιοδικών στα οποία θα γίνονται συνδρομητές, και όχι να λειτουργήσει ως μέσο αξιολόγησης της ποιότητας της έρευνας που περιγράφεται σε ένα μεμονωμένο άρθρο, όπως καθιερώθηκε στη συνέχεια. O impact factor στη συνέχεια συνδέθηκε με την πρόσληψη και την προαγωγή των επιστημόνων.

Ως εκ τούτου, η αξιολόγηση της έρευνας με βάση τον impact factor των επιστημονικών εκδόσεων παρουσιάζει ορισμένα αναγνωρισμένα προβλήματα: η κατανομή των αναφορών στα επιμέρους άρθρα σε μία έκδοση είναι συχνά άνιση και επηρεάζεται από την εκδοτική πολιτική, ενώ τα δεδομένα που χρησιμοποιούνται στον υπολογισμό του impact factor των περιοδικών δεν είναι διαθέσιμα στο ευρύ κοινό.

Αναγνωρίζοντας ότι τα επιστημονικά άρθρα τα οποία υφίστανται αξιολόγηση από κριτές (peer-review) θα παραμείνουν κεντρικά στην αξιολόγηση της ίδιας της έρευνας για αρκετό καιρό ακόμη, και μέχρι νέοι αξιόπιστοι και κοινώς αποδεκτοί τρόποι αξιολόγησης να υιοθετηθούν ευρέως, οι υπογράφοντες προτείνουν μία σειρά από συστάσεις οι οποίες επικεντρώνονται στις επιστημονικές δημοσιεύσεις και αφορούν:

• την ανάγκη να καταργηθεί η χρήση δεικτών όπως το impact factor των περιοδικών στις διαδικασίες πρόσληψης και προαγωγής των ερευνητών και των ακαδημαϊκών
• την ανάγκη να αξιολογείται η ποιότητα της ίδιας της έρευνας και όχι το περιοδικό στο οποίο αυτή δημοσιεύεται
• την ανάγκη αξιοποίησης των ευκαιριών που προκύπτουν από τη διαδικτυακή δημοσίευση (όπως τη χαλάρωση ως προς τα όρια στον αριθμό των λέξεων, των γραφημάτων και των αναφορών σε άρθρα και τη διερεύνηση νέων τρόπων αξιολόγησης της σημασίας και του αντικτύπου της έρευνας).

Οι συστάσεις απευθύνονται σε χρηματοδότες έρευνας, ερευνητικούς και ακαδημαϊκούς οργανισμούς και σε εκδότες.

Αναλυτικά η «Διακήρυξη του Σαν Φρανσίσκο για την Αξιολόγηση της Έρευνας»: http://am.ascb.org/dora/

Αξίζει ακόμη να σημειωθεί ότι έχουν αρχίσει να αναπτύσσονται εκδοτικές υπηρεσίες που προσφέρουν εναλλακτικούς δείκτες αξιολόγησης του αντίκτυπου ενός άρθρου, με βάση π.χ. την παρουσία του στα κοινωνικά δίκτυα, όπως το twitter ή τα ιστολόγια, όπως και να συλλέγουν δείκτες για άλλα επιστημονικά «προϊόντα» όπως τις παρουσιάσεις ή τις δημοσιεύσεις δεδομένων από τον ερευνητή.

Αντλώντας δεδομένα από μία πληθώρα πηγών όπως το Scopus και το PLoS για τα επιστημονικά άρθρα, το Figshare για τις βάσεις δεδομένων, το Slideshare για τις παρουσιάσεις, το Github για το λογισμικό, και το Google για τις ιστοσελίδες και τα ιστολόγια, η υπηρεσία Impactstory δίνει στατιστικά για το πόσα tweets, αναφορές, πόσες αποθηκεύσεις, κλπ, έχει κάθε προϊόν.

Η συλλογή εναλλακτικών δεικτών για τον υπολογισμό του αντίκτυπου ενός άρθρου έχει αρχίσει να δέχεται προσοχή και είναι γνωστή ως altmetrics (από το alternative metrics). Βλ. για παράδειγμα την προβολή των altmetrics δεικτών στο περιοδικό ανοικτής πρόσβασης PeerJ https://peerj.com/articles/53/#metricsModal και το Impactstory https://impactstory.org/HollyBik

January 28, 2015