Ένας χρόνος λειτουργίας της Πλατφόρμας Ανοικτής Πρόσβασης στο Smithsonian: αποτιμώντας τα οφέλη και τις δυσκολίες
March 22, 2021
Στις 25 Φεβρουαρίου 2020 το Smithsonian, λάνσαρε την Πλατφόρμα Ανοικτής Πρόσβασης που περιελάμβανε 2,8εκ ψηφιακές αναπαραγωγές από τις συλλογές του σε υψηλή ανάλυση και με την πλέον ανοικτή άδεια χρήσης Creative Commons Zero (CC0). Η είδηση προκάλεσε μια μικρή έκρηξη στο χώρο της Ανοικτής Πρόσβασης στο επιστημονικό και πολιτιστικό περιεχόμενο. Για τις ζυμώσεις που οδήγησαν σε αυτή την απόφαση γράψαμε στο σχετικό blogpost. Ένα χρόνο μετά συνομιλούμε με την ελληνικής καταγωγής Effie Kapsalis, υπεύθυνη Ψηφιακής Στρατηγικής και συντονίστρια του έργου, για τα μέχρι στιγμής αποτελέσματα, τα οφέλη και τις δυσκολίες αυτής της ιστορικής απόφασης.
Πώς αποτιμάτε συνολικά την πρωτοβουλία; Ωφελήθηκε ο οργανισμός από το άνοιγμα των συλλογών του στο Δημόσιο Τομέα;
Αρχικά να πούμε ότι είχαμε θέσει αρκετούς στόχους λανσάροντας την πλατφόρμα για την Ανοικτή Πρόσβαση στο Smithsonian:
- Να αυξήσουμε την προσβασιμότητα στις συλλογές μας, ανταποκρινόμενοι καλύτερα στην αποστολή μας που είναι “να αυξάνουμε τη διάχυση της γνώσης”
- Να προωθήσουμε τις συλλογές του Smithsonian είναι μία έμπιστη πηγή για τη δημιουργικότητα, την εκπαίδευση και την έρευνα
- Να ενισχύσουμε την πρόσληψη από τον κόσμο ότι το Smithsonian είναι ένας οργανισμός που αγκαλιάζει την ψηφιακότητα
- Να αυξήσουμε την επιλεξιμότητα του Smithsonian ως στρατηγικού εταίρου σε ψηφιακά έργα
- Να διευκολύνουμε την πρόσβαση στις συλλογές για το προσωπικό, τους ασκούμενους, τους υποτρόφους και τους εθελοντές που απασχολούνται σε πολύ σημαντικές εργασίες
- Να βελτιώσουμε συνολικά τη διαχείριση των ψηφιακών συλλογών
Αυτοί οι στόχοι βασίστηκαν στα αποτελέσματα της έρευνας που είχα εκπονήσει “The Impact of Open Access on Galleries, Libraries, Museums, & Archives”, στο πλαίσιο της οποίας είχα πάρει συνέντευξη από διεθνείς πολιτιστικούς φορείς οι οποίοι είχαν ήδη υιοθετήσει πολιτικές Ανοικτής Πρόσβασης. Έχουμε στοιχεία που καταδεικνύουν ότι έχουμε προοδεύσει σε όλα τα παραπάνω μέτωπα. Η ποιοτική έρευνα στον ιστοχώρο της Ανοικτής Πρόσβασης του Smithsonian κατέδειξε αυξημένη ικανοποίηση του κοινού συγκριτικά με άλλους ιστοχώρους μας. Το ανοικτό API μας έδωσε τη δυνατότητα να ενσωματωθούν οι συλλογές μας σε τρίτες εφαρμογές (στη μηχανή αναζήτησης των Creative Commons, στο Google Arts and Culture, στην εφαρμογή Tinkercad για τη δημιουργία 3Δ μοντέλων στην εκπαίδευση, κ.ά) και με αυτό τον τρόπο να προσεγγίσουμε νέα κοινά με τα οποία δεν θα είχαμε επαφή διαφορετικά. Εκτός από νέα κοινά, νέοι συνεργάτες- εταιρίες πληροφορικής, πανεπιστήμια, καλλιτέχνες και άλλοι- μας προσέγγισαν για να δουλέψουν μαζί μας. Ήταν δύσκολο για μας να ανταπεξέλθουμε σε όλους! Εσωτερικά, το προσωπικό του ιδρύματος δηλώνει μεγαλύτερη ικανοποίηση να απασχολείται με άλλα αντικείμενα από το να διεκπεραιώνει επανειλημμένα εκατοντάδες φορές το χρόνο τις διαδικασίες εκκαθάρισης για τις ίδιες εικόνες για τις οποίες υπάρχει μεγάλη ζήτηση.
Μπορείτε να μας δώσετε μερικά παραδείγματα ενδιαφέρουσας και πιθανώς αναπάντεχης χρήσης των συλλογών σας;
Ένας καθηγητής από τη Σχολή Design του Parsons στο πλαίσιο του μεταπτυχιακού προγράμματος στην Οπτικοποίηση Δεδομένων εργάστηκε με τους φοιτητές του το φθινόπωρο του 2020 πάνω σε διαφορετικές εκδοχές οπτικοποίησης δεδομένων από τα 19 μουσεία, βιβλιοθήκες και αρχεία που συναποτελούν το Smithsonian. Οι φοιτητές έθεσαν ερωτήματα όπως τι υποδηλώνει το μέγεθος ενός πίνακα για το φύλο, σε ποιό σημείο του πλανήτη εξορύσσεται κάθε πολύτιμος λίθος, πόσα έργα τέχνης εκτίθενται σε σχέση με αυτά που βρίσκονται στις αποθήκες (σημ της μεταφράστριας). Τα παραγόμενα έργα ήταν υψηλής ποιότητας και έκαναν το προσωπικό μας να σκεφτεί με ποιό κριτικό τρόπο για τα δεδομένα τα οποία διαθέτουμε. Μας βοήθησαν ακόμη να καταλάβουμε τη δυσκολία που αντιμετωπίζουν οι “έξω” όταν καταπιάνονται με ένα ιστορικού ενδιαφέροντος, διεπιστημονικό σύνολο δεδομένων όπως το δικό μας. Μέσα από αυτό καταλάβαμε καλύτερα πώς να βελτιώσουμε την τεκμηρίωση του API μας. Επίσης, λάτρεψα και αυτή την ταπετσαρία που έφτιαξε κάποιος με φωτογραφίες βοτανολογίας για να “διανθίσει” το σπίτι του εν καιρώ πανδημίας.
Παρατηρήσατε κάποιες κακές ή ανεπιθύμητες χρήσεις των συλλογών του Smithsonian;
Όχι. Αυτό συνάδει και με τα ευρήματα της έρευνας που είχα πραγματοποιήσει.
Όταν το Smithsonian λάνσαρε την πλατφόρμα της Ανοικτής Πρόσβασης, η ζωή μας δεν είχε έρθει ακόμη τα πάνω-κάτω εξαιτίας της Πανδημίας Covid-19. Πώς επηρέασε η πανδημία την πρωτοβουλία;
Είναι δύσκολο να διαχωρίσουμε τον αντίκτυπο που είχε η πανδημία δεδομένου ότι λανσάραμε την Πλατφόρμα της Ανοικτής Πρόσβασης τρεις βδομάδες πριν την καραντίνα. Μπορούμε όμως να δούμε την επίδραση μέσα από τα στατιστικά χρήσης του API μας που φιλοξενείται στην πλατφόρμα των Ανοικτών Δεδομένων της Αμερικανικής Κυβέρνησης. Δεδομένου ότι απαιτείται εγγραφή για τη χρήση του, έχουμε δεδομένα που μου δείχνουν πώς χρησιμοποίησαν τις συλλογές μας. Το Φθινόπωρο του 2020 πολλά πανεπιστήμια γράφτηκαν στην υπηρεσία που δείχνει ότι οι καθηγητές χρειαζόντουσαν έγκριτα σύνολα δεδομένων για να δουλέψουν με τους φοιτητές τους. Ήταν πολύ ικανοποιητικό για μας ότι μπορέσαμε να ανταπεξέλθουμε σε αυτή την ανάγκη κατά τη διάρκεια αυτής της ιδιαίτερης ιστορικής περιόδου.
Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι πολιτιστικοί φορείς αντιδρούν ακόμη στην υιοθέτηση ανοικτών αδειών για 2 κυρίως λόγους: απώλεια εσόδων και απώλεια ελέγχου. Πόσο πραγματικοί είναι αυτοί οι φόβοι; Τί θα τους λέγατε από την εμπειρία σας;
Όσον αφορά την απώλεια του ελέγχου, όπως αρκετοί ερευνητές όπως η Kristen Kelly και εγώ συμπεράναμε μέσα από την έρευνα, οργανισμοί οι οποίοι δημοσίευσαν τις συλλογές τους στο Δημόσιο Τομέα σπάνια αντιμετωπίζουν κακή χρήση. Όπως μου είπε ο Michael Weinberg του Κέντρου Engelberg για το Δίκαιο της Καινοτομίας της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, οι “κακοί” πάντα θα κάνουν κακά πράγματα, ασχέτως copyright. Αναπτύσσοντας το πρόγραμμα της Ανοικτής Πρόσβασης βελτιστοποιήσαμε τη συνεργασία μεταξύ των συστημάτων διαχείρισης των συλλογών μας και των λειτουργιών δημοσίευσής τους, βελτιώσαμε τον τρόπο που επικοινωνούμε με το κοινό, και αυξήσαμε την παρουσία μας ως φορέα (σημ: relevance στα αγγλικά). Εγκαταλείψαμε τον έλεγχο επί των αναπαραγωγών, που σημαίνει ότι ο κόσμος μπορεί να κάνει ό,τι θέλει με αυτές χωρίς την έγκρισή μας. Δεν εγκαταλείψαμε όμως τον έλεγχο της διαχείρισης και της επιμέλειας της πληροφόρησης για τις συλλογές μας. Απλά καταστήσαμε πιο εύκολο για τους χρήστες να αξιοποιούν τους καρπούς της εργασίας μας, και να επανέρχονται σε εμάς για περαιτέρω συνεργασία.
Όσον αφορά την απώλεια εσόδων, στα ερευνητικά του άρθρα, ο καθηγητής Simon Tanner κατέδειξε ότι οι πολιτιστικοί φορείς δεν ανακτούν τα κόστη που απαιτούν οι εργασίες εκκαθάρισης και παραχώρησης δικαιωμάτων αναπαραγωγής. Στο Smithsonian μας απασχόλησε πολύ αυτό, δεδομένου ότι το 64% της χρηματοδότησής μας είναι από ομοσπονδιακούς πόρους και το υπόλοιπο από συγκέντρωση χρημάτων μέσω φιλανθρωπικών και εμπορικών δραστηριοτήτων. Λάβαμε βέβαια δύο χρηματικά βραβεία για την υποστήριξη της δράσης μας για την Ανοικτή Πρόσβαση τα οποία δεν θα είχαμε λάβει διαφορετικά. Είναι πιθανό η πολιτική μας να μας καταστήσει πιο κατάλληλο υποψήφιο οργανισμό για διαφορετικές χρηματοδοτήσεις αλλά δεν μπορούμε να γνωρίζουμε ακριβώς δεδομένου ότι είναι συνολικά μία δύσκολη χρονιά για χρηματοδοτήσεις εξαιτίας της πανδημίας. Όσον αφορά την εμπορική μας δραστηριότητα, ούτε μας έχει βλάψει ούτε και μας έχει ωφελήσει. Υπήρχε κάποια ανησυχία για το πώς θα επηρεάζονταν οι πιο επικερδείς συνεργασίες μας, αλλά δεν υπήρξε κάποιο πρόβλημα με αυτές ευτυχώς.
Θα εφιστούσα την προσοχή στους οργανισμούς που σκέφτονται να υιοθετήσουν πολιτικές ανοικτής πρόσβασης να λάβουν σοβαρά υπόψη τους τον όγκο εργασίας που απαιτείται για να αναπτύξουν πολιτικές και πλατφόρμες για να υποστηρίξουν τα προγράμματα Ανοικτής Πρόσβασης. Μέσα από την ανάπτυξη του προγράμματος της Ανοικτής Πρόσβασης του Smithsonian συνειδητοποιήσαμε ότι είμαστε υποστελεχωμένοι όσον αφορά τις λειτουργίες της διαχείρισης των συλλογών. Το γνώριζα ήδη ότι ήμασταν υποστελεχωμένοι όσον αφορά τις ψηφιακές λειτουργίες και αυτό απορρόφησε αρκετό χρόνο από τους εργαζομένους για έναν ολόκληρο χρόνο. Παρ’όλ’αυτά, αρκετοί από τους εργαζόμενους που απασχολήθηκαν δηλώνουν ότι άξιζε τον κόπο. Είναι σημαντικό να γνωρίζει κανείς ξεκάθαρα ότι η υιοθέτηση της Ανοικτής Πρόσβασης είναι μία απαιτητική διαδικασία ως προς τις ώρες και το προσωπικό που απασχολεί.
Διαβάστε ακόμη
Create. Imagine. Discover. A Year of Smithsonian Remixes: Παραδείγματα χρήσης των συλλογών και του API του Smithsonian
Looking Ahead: One Year of Smithsonian Open Access: Προτεραιότητες για την επόμενη φάση της ανάπτυξης του Προγράμματος της Ανοικτής Πρόσβασης
Filed under: Uncategorized
