Written by:
OA@ekt
Τον Μάιο του 2021 αναρτήσαμε ένα σύντομο ερωτηματολόγιο στο SearchCulture.gr* με σκοπό να αντλήσουμε περισσότερα στοιχεία για τους χρήστες μας, όπως να αντιληφθούμε τα κίνητρα επίσκεψής τους στο SearchCulture.gr και την ικανοποίησή τους από τη χρήση της πύλης, με απώτερο στόχο να αντλήσουμε ιδέες για την περαιτέρω βελτίωσή του. Το ερωτηματολόγιο θα συνεχίσει να “ζει” στο SearchCulture.gr ως μέσο συνεχούς συλλογής στοιχείων για τη χρήση και τους χρήστες του SearchCulture.gr. Στην παρούσα ανάρτηση παρουσιάζουμε κάποια ενδιαφέροντα συμπεράσματα από τις πρώτες 174 απαντήσεις που αναρτήθηκαν σε διάρκεια 10 μηνών.
- Το μεγαλύτερο ποσοστό των χρηστών του Εθνικού Συσσωρευτή Πολιτιστικών Πόρων SearchCulture.gr είναι εκπαιδευτικοί, καθηγητές και ερευνητές, γεγονός που καταδεικνύει ότι η εκπαίδευση και η έρευνα είναι οι χώροι που έχουν το μεγαλύτερο ενδιαφέρον για την αξιοποίηση των ψηφιακών πολιτιστικών συλλογών.
- Τα θέματα που αναζητούν οι χρήστες ως επί το πλείστων άπτονται της ιστορίας, της τοπικής ιστορίας και της λαϊκής παράδοσης και ακολουθεί η αρχαιολογία και διάφορα θέματα που σχετίζονται με την εκπαίδευση, όπως η φιλολογία. Το ενδιαφέρον για τις τέχνες φαίνεται ότι είναι αρκετά μικρότερο, γεγονός που προκαλεί έκπληξη.
- Το μεγαλύτερο ποσοστό των χρηστών επισκέπτονται το SearchCulture.gr για έρευνα στο πλαίσιο κάποιας ακαδημαϊκής ή εκπαιδευτικής δραστηριότητας αλλά εξίσου μεγάλο είναι το ενδιαφέρον επίσκεψης για προσωπική απόλαυση.
- Το 50% των χρηστών δήλωσαν ότι επισκέπτονται πρώτη φορά το SearchCulture.gr και ο κύριος τρόπος πρόσβασης σε αυτό είναι η αναζήτηση στη Google. Το άλλο 50% έχει επισκεφθεί το SC πάνω από 2 φορές, εκ των οποίων το 35% πάνω από 4 φορές, είναι δηλαδή τακτικοί χρήστες. Αρκετά σημαντική πηγή επισκεψιμότητας είναι και τα άλλα δημοσιεύματα του ΕΚΤ.
- Το 60% των επισκεπτών ψάχνει κάτι συγκεκριμένο και ένα 40% έρχεται γενικά για να πλοηγηθεί στην πύλη.
- Το αρχειακό και έντυπο υλικό είναι πρώτο σε προτίμηση των χρηστών αλλά εξίσου δηλώνουν ότι τους ενδιαφέρει κάθε τύπος υλικού.
- Οι περισσότεροι χρήστες βρίσκουν κατανοητή και εύκολη την προηγμένη αναζήτηση/αναζήτηση με πολλαπλά κριτήρια (85%) και μόλις ένα 15% δεν αντιλαμβάνεται τη χρήση της, εντούτοις, οι περισσότεροι χρησιμοποιούν απλή αναζήτηση (57,3%) αν και ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό χρησιμοποιεί και τα πολλαπλά κριτήρια αναζήτησης και τα φίλτρα επιμερισμού των αποτελεσμάτων (42,7%). Μόλις ένα 24% χρησιμοποίησε τη βοήθεια.
- Ενδιαφέρον παρουσιάζει η σειρά προτίμησης στους διαφορετικούς τρόπους πλοήγησης: πρώτη σε προτίμηση είναι η πλοήγηση στα θέματα (60,8%), δεύτερη στις ιστορικές περιόδους (53,6%), τρίτη έρχεται η πλοήγηση στα πρόσωπα (43,0%), μετά στις συλλογές (38%) και στους τύπους τεκμηρίων (35,5%), στο χρονολόγιο (29,5%), στις θεματικές εκθέσεις (26,5%) και στους φορείς (19,9%).
- Τόσο η χρήση (10,2%) όσο και η κατανόηση των αδειών Creative Commons και RightStatements παραμένουν εξαιρετικά χαμηλές με μόλις το 30% των χρηστών να δηλώνει ότι τις καταλαβαίνει.
- Το μεγαλύτερο ποσοστό των χρηστών (52%) πιστεύει ότι το SearchCulture.gr είναι ένα ψηφιακό αποθετήριο πολιτιστικού περιεχομένου και όχι υποδομή συσσώρευσης και αναζήτησης σε πολιτιστικό περιεχόμενο που φιλοξενείται στα ψηφιακά αποθετήρια διαφορετικών φορέων. Πάρα ταύτα, το 86% (143) δήλωσε ότι είναι κατανοητό ότι για να δει και να καταφορτώσει το πρωτότυπο ψηφιακό αρχείο πρέπει να μεταβεί στο ψηφιακό αποθετήριο/ιστοχώρο του φορέα που το παρέχει ακολουθώντας το σχετικό λινκ που υπάρχει στη σελίδα του τεκμηρίου, που σημαίνει ότι μάλλον αντιλαμβάνεται λανθασμένα την έννοια του συσσωρευτή και του αποθετηρίου.
- ‘Οσον αφορά τις συστάσεις για τη βελτίωση της αναζήτησης και της πλοήγησης στο SearchCulture.gr, οι περισσότεροι δήλωσαν ότι θα ήθελαν περισσότερο περιεχόμενο (47,3%), ότι θα ήθελαν να μπορούν να αναζητήσουν σε χάρτη/ τεκμήρια με βάση την τοποθεσία τους (41,9%), θα ήθελαν πρόσβαση σε μεγαλύτερης και καλύτερης ανάλυσης περιεχόμενο (28%) και περισσότερες θεματικές εκθέσεις (25%).
- Συγκεντρωτικά, το 85% των χρηστών δηλώνει από αρκετά (50%) έως πολύ 58 (35%) ικανοποιημένο, ένα 14,7% μετρίως και μόλις 1 χρήστης δήλωσε καθόλου. Η συντριπτική πλειοψηφία θα σύστηνε το SearchCulture.gr σε άλλους (98,8%) και μόλις 2 άτομα δήλωσαν όχι.
- Στα γενικά σχόλια, είναι σχεδόν συγκινητική η εξαιρετικά θετική ανταπόκριση του κοινού (Εξαιρετική δουλειά με πραγματική προστιθέμενη αξία στην έρευνα αλλά και την προσωπική απόλαυση/ Εξαιρετικό εργαλείο έρευνας και αναψυχής!/Συγχαρητήρια για το έργο σας! Συγκεντρωμένα αποθετήρια ψηφιακών συλλογών είναι πολύ χρήσιμα για έναν ερευνητή καθώς τα τεκμήρια, μέσω πλούσιων περιγραφών που παρέχονται από τα μεταδεδομένα έγιναν πιο εύκολα ανιχνεύσιμα από τους χρήστες./ Είναι εξαιρετικό το έργο του, οι άνθρωποί του και το προσιτό της επικοινωνίας με την κοινωνία! Το παράδειγμα του SearchCulture παράγει ακόμη και από τη λειτουργία του πολιτισμό! Εύγε και καλή συνέχεια!!!)
- Κάποιες από τις συστάσεις για βελτίωση παρουσιάζουν ενδιαφέρον και ήδη η ομάδα του SearchCulture.gr επεξεργάζεται τρόπους να ανταποκριθούμε σε αυτές (Προσδοκία και ελπίδα να σχεδιαστούν και να υλοποιηθούν προγράμματα για όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης/ Περιμένουμε νέες θεματικές όπως Φιλολογία, Γλωσσολογία, Digital Humanities, Παπυρολογία, Παλαιογραφία, Γλώσσα και Λογοτεχνία)
- Δεν είναι όμως όλα τα ζητήματα που επισημαίνονται αρμοδιότητα του SearchCulture.gr αλλά συχνά των φορέων που προσφέρουν περιεχόμενο γι’αυτό είναι σημαντικό και οι φορείς να λαμβάνουν υπόψη τους τα σχόλια των χρηστών.
- Π.χ. είναι αντιληπτό ότι κάποιο περιεχόμενο δεν είναι προσβάσιμο στα αποθετήρια των φορέων, το οποίο ίσως δεν είναι κατανοητό ότι οφείλεται σε δυσλειτουργία των αποθετηρίων των φορέων ( κάποιοι σύνδεσμοι δεν λειτουργούν/ Πολλές φορές οι σύνδεσμοι του φορέα που παρέχει το εκάστοτε αρχείο δεν λειτουργούν)
- Ή άπτεται της πρωτότυπης τεκμηρίωσης του φορέα (Η αναζήτηση για 3Δ περιεχόμενο με βάση το Europeana Tύπος τεκμηρίου επιστρέφει αποτελέσματα από 4 φορείς, από αυτούς, στους 3 ο σύνδεσμος για το περιεχόμενο γράφει ότι δεν είναι προσωρινά διαθέσιμο λόγω τεχνικών εργασιών. Στον 4ο ο σύνδεσμος είναι ενεργός, αλλά το site είναι πεσμένο. Οπότε, πρακτικά, δεν υπάρχει καθόλου 3Δ περιεχόμενο online).
- Άλλο θέμα άπτεται της πνευματικής ιδιοκτησίας και του γεγονότος ότι υλικό από το β’ του 20ου αιώνα και μετά υπόκειται σε copyright κατά κανόνα, και εκτός και αν ο ίδιος ο κάτοχος των δικαιωμάτων το διαθέσει διαδικτυακά, δεν είναι νόμιμο να αναρτηθεί (Πεζογράφοι γενν. 1910-1956 και βγάζει μόνο 19; Χωρίς Δ. Χατζή, Β. Βασιλικό κλπ. κλπ.;! Πολύ φτωχό περιεχόμενο προς το παρόν)
- Τέλος, πέραν όσων συγκεντρώνουν τα μεγάλα ποσοστά ενδιαφέροντος, σημαντικό είναι να λαμβάνουμε υπόψη και αυτό που συγκροτεί το λεγόμενο long tail, τα ιδιαίτερα κοινά ή τα επιμέρους ενδιαφέροντα που δηλώνονται και που προκαλούν ορισμένες φορές έκπληξη, όπως τα 26 άτομα που δήλωσαν πολύ διαφορετικές ιδιότητες (όπως ξεναγός, δημοσιογράφος, ποιητής- χρονογράφος, ψυχολόγος, ερασιτέχνης ηθοποιός), το γεγονός ότι στις θεματικές ενδιαφέροντος έχουν δηλωθεί ακόμη και οι φυσικές και θετικές επιστήμες, οι εφαρμοσμένες επιστήμες και η καινοτομία και στους λόγους επίσκεψης στο SearchCulture.gr έχουν δηλωθεί, ανάμεσα στα άλλα, “ο θεραπευτικός ρόλος της τέχνης”, η “αναζήτηση της ιστορίας προγόνου μου”, τα “ταξίδια” και η “βιομηχανική Έρευνα”.
*Ο εθνικός συσσωρευτής πολιτιστικών πόρων SearchCulture.gr είναι υποδομή που αναπτύσσεται από το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Ηλεκτρονικού Περιεχομένου (ΕΚΤ) και μέχρι σήμερα έχει συγκεντρώσει πάνω από 800.000 τεκμήρια από 73 φορείς. Σκοπός του SearchCulture.gr είναι να προσφέρει ένα εναίο σημείο πρόσβασης στο σύνολο της πολιτιστικής μας κληρονομιάς και η ανάδειξή της στο εθνικό και διεθνές περιβάλλον.
Πάρτε και εσείς μέρος στην σύντομη έρευνα και πείτε μας τη γνώμη σας!
March 18, 2022
Written by:
OA@ekt
Στις 10.11.2021 η Ε.Ε. δημοσίευσε μία νέα Σύσταση προς τα Κράτη Μέλη καλώντας τα να επιταχύνουν τον ψηφιακό μετασχηματισμό του πολιτιστικού τομέα, λαμβάνοντας τις απαραίτητες ενέργειες για το σχεδιασμό μίας ολοκληρωμένης στρατηγικής σε εθνικό επίπεδο η οποία θα συμβάλει στη δημιουργία ενός Ευρωπαϊκού Χώρου Δεδομένων στον Πολιτισμό.
Στόχος της Σύστασης είναι να ανοίξει τον δρόμο για τη δημιουργία ενός κοινού Ευρωπαϊκού χώρου για την πολιτιστική κληρονομιά (χώρου δεδομένων), προσφέροντας βοήθεια στους οργανισμούς πολιτιστικής κληρονομιάς να επιταχύνουν τις προσπάθειες ψηφιοποίησης και ψηφιακής διατήρησης και να αδράξουν τις ευκαιρίες που δημιουργεί ο ψηφιακός μετασχηματισμός. Η Σύσταση ενθαρρύνει τα Κράτη-Μέλη να σχεδιάσουν και να υλοποιήσουν πλαίσια τα οποία θα ενισχύσουν την ανάκαμψη του χώρου της πολιτιστικής κληρονομιάς και τον ψηφιακό μετασχηματισμό του και θα τον καταστήσουν πιο ανθεκτικό στο μέλλον. Η Σύσταση καλύπτει όλες τις κατηγορίες της πολιτιστικής κληρονομιάς (υλική, άυλη, φυσική, δημιουργημένη εξ’αρχής ψηφιακά), συμπεριλαμβανομένης όλης της πολιτιστικής κληρονομιάς που βρίσκεται σε κίνδυνο.
Η Σύσταση βασίστηκε στην αξιολόγηση των αποτελεσμάτων της διαβούλευσης που προηγήθηκε σχετικά με την υλοποίηση της προηγούμενης Σύστασης του 2011 (2011/711/EU) η οποία αφορούσε την επιγραμμική πρόσβαση στο πολιτιστικό υλικό και στη μακροχρόνια διατήρησή του. Η νέα Σύσταση στοχεύει στο να επιταχύνει την ψηφιοποίηση των μνημείων και των τέχνεργων πολιτισμού που βρίσκονται σε κίνδυνο, να τα διαφυλάξει για τις επόμενες γενεές και να ενισχύσει την περαιτέρω αξιοποίησή τους σε τομείς όπως της εκπαίδευσης, του βιώσιμου τουρισμού και των δημιουργικών βιομηχανιών.
Στα αιτιολογικά άρθρα της Σύστασης αναγνωρίζεται ότι η πανδημία Covid-19 είχε καταστροφικές συνέπειες στον πολιτιστικό τομέα, ωθώντας αρκετούς φορείς να κλείσουν, ειδικά εκείνους που δεν ήταν προετοιμασμένοι για την ψηφιακή εποχή, ενώ ταυτόχρονα λειτούργησε ως καταλύτης για τον ψηφιακό μετασχηματισμό των περισσότερων. Ο ψηφιακός μετασχηματισμός και η χρήση προηγμένων τεχνολογιών για την βιώσιμη ανάπτυξη και την κοινωνική ευημερία, βρίσκεται, άλλωστε, στην αιχμή των πολιτικών που έχει υιοθετήσει η Ε.Ε. όπως η Πράσινη Συμφωνία και η Επικοινωνία “2030: Ψηφιακή Πυξίδα: Ο Ευρωπαϊκός Δρόμος για την Ψηφιακή Δεκαετία”.
Η Σύσταση δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην οικονομική διάσταση της ψηφιοποίησης της πολιτιστικής κληρονομιάς. Ο πολιτιστικός τουρισμός αντιστοιχεί σε ένα 40% του συνολικού τουρισμού της Ευρώπης, ενώ οι πολιτιστικές και δημιουργικές βιομηχανίες συνεισφέρουν 477δις στην οικονομία της, απασχολώντας 8.02 εκ ανθρώπους. Η ψηφιοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς υποστηρίζει η Σύσταση ότι θα συμβάλλει στη δημιουργία περισσότερων θέσεων εργασίας και νέων επιχειρηματικών ιδεών.
Παράλληλα, στη Σύσταση επισημαίνεται η σημασία της τρισδιάστατης αποτύπωσης για την μακροχρόνια διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς που κινδυνεύει από την κλιματική αλλαγή και ανθρωπογενείς παράγοντες. Η Σύσταση ενθαρρύνει τα Κράτη-Μέλη να ψηφιοποιήσουν όλα τα μνημεία, αντικείμενα και χώρους που βρίσκονται σε κίνδυνο από την κλιματική αλλαγή και από ανθρωπογενείς παράγοντες, καθώς και όλα τα πλέον επισκέψιμα από τους τουρίστες, έως το 2030.
Το κείμενο δίνει έμφαση στην αξιοποίηση των πλέον σύγχρονων τεχνολογιών τρισδιάστατης αποτύπωσης, τεχνητής νοημοσύνης, blockchain, υπολογιστικού νέφους, τεχνολογιών δεδομένων και εικονικής πραγματικότητας, τόσο για τη συλλογή δεδομένων για την πρόληψη της κλιματικής αλλαγής και ιδίως του αντικτύπου της στα μνημεία, την εφαρμογή μη-καταστρεπτικών μεθόδων ανάλυσης, οπτικοποίησης και αποκατάστασης και την ανάπτυξη “ψηφιακών διδύμων” για τη δημιουργία εμπειριών εμβύθισης στα μνημεία.
Η Σύσταση επισημαίνει ότι τα Κράτη-Μέλη θα πρέπει να εξασφαλίσουν για το σκοπό αυτό σημαντικούς οικονομικους πόρους από προγράμματα όπως το Πρόγραμμα Ψηφιακή Ευρώπη, ο Ορίζοντας 2021-7, το ευρωπαϊκό Ταμείο Συνοχής και τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας καθώς και μέσα από συνεργασίες με τον ιδιωτικό τομέα.
Άλλες περιοχές στις οποίες η Σύσταση καλεί τα Κράτη-Μέλη να λάβουν μέτρα είναι αφενός για την άρση των εμποδίων που εγείρονται από την έλλειψη εναρμόνισης ως προς το ισχύον νομικό πλαίσιο αναφορικά με τα πνευματικά δικαιώματα, κάτι που η Ευρωπαϊκή Οδηγία για το Copyright (copyright and related rights in the digital single market (EU) 2019/79015)) προσπαθεί να αντιμετωπίσει (να αναφερθεί ότι στη χώρα μας εκκρεμεί ακόμη η μεταφορά της Οδηγίας του 2019 ενώ έχει παρέλθει η σχετική προβλεπόμενη καταληκτική ημερομηνία) και αφετέρου, η βελτίωση των ψηφιακών δεξιοτήτων των εργαζομένων στον πολιτισμό. Ένα ακόμη σημαντικό ζήτημα που εγείρει είναι το θέμα της ψηφιακής διατήρησης επισημαίνοντας ότι ψηφιοποίηση δεν σημαίνει αυτομάτως ψηφιακή διατήρηση.
Η Σύσταση ενισχύει περαιτέρω το ρόλο της Europeana και καλεί τα κράτη- μέλη να συνδέσουν τη χρηματοδότηση των έργων ψηφιοποίησης, με την υιοθέτηση των πλαισίων-προτύπων που έχει αναπτύξει η Europeana (πλαίσιο αδειοδότησης, πλαίσιο διαδικτυακής δημοσίευσης δεδομένων) και τη διάθεση των αποτελεσμάτων της ψηφιοποίησης σε εκείνη. Σε αυτό το πλαίσιο, τονίζεται και ενισχύεται περαιτέρω ο ρόλος των εθνικών συσσωρευτών ως ενδιάμεσων που κινητοποιούν σε εθνικό επίπεδο φορείς, πόρους, συνεργασίες, ειδικούς και υποδομές για την επιτάχυνση της ψηφιακής μεταρρύθμισης του πολιτιστικού τομέα.
Τα κράτη-μέλη καλούνται να σχεδιάσουν ολιστικές εθνικές στρατηγικές οι οποίες θα διέπονται από όραμα, θα ενδυναμώνουν τους πολιτιστικούς φορείς, θα θέτουν σαφείς και μετρήσιμους στόχους για την ψηφιοποίηση και την ψηφιακή διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς και θα εμπλέκουν όλους τους απαραίτητους εταίρους με στόχο τη μεγιστοποίηση της αξιοποίησης του πολιτιστικού αποθέματος στην εκπαίδευση, την έρευνα, τον τουρισμό και τις δημιουργικές βιομηχανίες.
Η παρακολούθηση της εφαρμογής της Σύστασης για τη δημιουργία του Ευρωπαϊκού Χώρου για την Ψηφιακή Πολιτιστική Κληρονομιά θα γίνεται από Ομάδα Ειδικών που συστάθηκε από την Επιτροπή για το σκοπό αυτό.
H ανακοίνωση της σύστασης: https://digital-strategy.ec.europa.eu/en/news/commission-proposes-common-european-data-space-cultural-heritage
November 17, 2021
Written by:
OA@ekt
Ένα χειρόγραφο του 1300 μπορεί να βρίσκεται ακόμη σε άρτια κατάσταση για ανάγνωση ενώ οι ψηφιακές φωτογραφίες που τραβήξαμε μόλις το 2005 και τα CD που τις γράψαμε να μην είναι προσβάσιμα πια. Πολύ συχνά κάνουμε το λάθος να πιστεύουμε ότι ό,τι ψηφιοποιούμε και αναρτούμε δικτυακά θα είναι προσβάσιμο για πάντα. Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ψηφιακής Διατήρησης που γιορτάζεται στις 4 Νοεμβρίου, ο Γιάννης Τζίτζικας* και ο Γιάννης Μαρκετάκης** από το Ινστιτούτο Πληροφορικής του Ιδρύματος Τεχνολογίας Έρευνας μας εισάγουν στο πόσο ευάλωτο είναι το ψηφιακό μας αποτύπωμα στα ανθρώπινα λάθη και τις τεχνολογίες που αλλάζουν ραγδαία και εφιστούν την προσοχή μας στη σημασία της ψηφιακής διατήρησης μέσα από μία σύγχρονη μεταφορά του παραμυθιού της Σταχτοπούτας στο βιβλίο «Cinderella’s Stick» (το Στικάκι της Σταχτοπούτας).
Τι είναι το στικάκι της σταχτοπούτας (“Cinderella’s Stick”) και πως σχετίζεται με την ψηφιακή διατήρηση;
Το στικάκι της σταχτοπούτας είναι ένα αντισυμβατικό βιβλίο που γράψαμε, και εκδόθηκε το 2018 από τον εκδοτικό οργανισμό Springer, το οποίο προσπαθεί να αναδείξει μέσω της μυθοπλασίας τα προβλήματα της ψηφιακής διατήρησης και τις δυσκολίες που προκύπτουν εάν δεν ληφθεί καμία μέριμνα για αυτό το πρόβλημα. Το βιβλίο μεταφέρει τους ήρωες και τη δραματουργική δομή του γνωστού παιδικού παραμυθιού της Σταχτοπούτας στη σύγχρονη εποχή, όπου η σύγχρονη Σταχτοπούτα είναι μια φοιτήτρια πληροφορικής ή οποία κατά τη συμμετοχή της, με πλαστή ταυτότητα, σε ένα μεγάλο διαγωνισμό πληροφορικής ξεχνάει εκεί το USB στικάκι της. Οι προσπάθειες των διοργανωτών του διαγωνισμού να διαβάσουν τα περιεχόμενα του USB Stick για να βρουν τον ιδιοκτήτη του, αναδεικνύουν πολλά από τα σύγχρονα προβλήματα της ψηφιακής διατήρησης. Το βιβλίο είναι οργανωμένο με βάση αυτές τις προσπάθειες, οι οποίες παρουσιάζονται και αναλύονται ως μοτίβα ψηφιακής διατήρησης. Για κάθε ένα από αυτά, εξηγείται το τι πήγε στραβά, γιατί υπάρχει το πρόβλημα, ποιες είναι οι ενέργειες που πρέπει να γίνουν για να αντιμετωπιστεί (εφόσον αυτό είναι εφικτό), και τι θα μπορούσε να είχε γίνει εκ των προτέρων ώστε να αποφευχθεί το συγκεκριμένο πρόβλημα.
Γιατί είναι σημαντική η ψηφιακή διατήρηση και ποιους αφορά;
Κάθε πρωί διαβάζουμε και απαντάμε στα ηλεκτρονικά μας μηνύματα (SMS ή email), ενημερωνόμαστε από ψηφιακές εφημερίδες, δημιουργούμε και επεξεργαζόμαστε αρχεία και δεδομένα για την εργασία μας, σχεδόν όλες οι οικονομικές μας συναλλαγές γίνονται ηλεκτρονικά, βγάζουμε και αναρτάμε φωτογραφίες, μοιραζόμαστε τις σκέψεις μας σε διάφορες πλατφόρμες, κ.α. Τι εγγύηση έχουμε ότι όλο το παραπάνω ψηφιακό μας αποτύπωμα και περιβάλλον θα συνεχίσει να υπάρχει μετά από 20 χρόνια; Πόσο από το ψηφιακό υλικό που παραγάγαμε πριν 20 χρόνια έχουμε σήμερα; Το έχουμε; Και αν το έχουμε είναι σε κατανοητή, ευρέσιμη και λειτουργική μορφή; Αρκετοί από εμάς θα έχουν βιώσει την απώλεια κάποιου ψηφιακού αρχείου, ή τμήματος μιας ψηφιακής συλλογής είτε ως αποτέλεσμα ενός προβλήματος του αποθηκευτικού μέσου (π.χ. καταστροφή ενός σκληρού δίσκου), είτε λόγω μιας λανθασμένης ενέργειας (π.χ. μια λάθος διαγραφή), είτε λόγω αδυναμίας «ανοίγματος» ενός παλιού αρχείου εκφρασμένου σε έναν παρωχημένο μορφότυπο για τον οποίο δεν υπάρχει λογισμικό που να τον διαβάζει, είτε λόγω της διακοπής λειτουργίας της πλατφόρμας στην οποία είχε αναρτηθεί, ή μείωση της ποιότητας του υλικού επειδή κάποια εξάρτησή του δεν δουλεύει όπως πρώτα. Εν συντομία, η σύγχρονος τρόπος ζωής εξαρτάται από πληροφορίες που είναι διαθέσιμες (σε συντριπτικό ποσοστό) μόνο σε ψηφιακή μορφή. Άρα το πρόβλημα της ψηφιακής διατήρησης αφορά όλους μας και σε διάφορα επίπεδα. Η διατήρηση όλων αυτών των ψηφιακών αντικειμένων σε ένα τεχνολογικό περιβάλλον εξελίσσεται και αλλάζει με ταχύτατους ρυθμούς δεν είναι εύκολο εγχείρημα.
Τι θα πρέπει να κάνει ένας φορέας για να διασφαλίσει ότι οι ψηφιακές του συλλογές θα είναι προσβάσιμες στο μέλλον;
Αρχικά ο φορέας πρέπει να κατανοήσει τις διάφορες διαστάσεις του προβλήματος, να εντοπίσει τους κινδύνους βάσει του υλικού που έχει και της λειτουργικότητας που πρέπει σίγουρα να διασωθεί, και εν συνεχεία να κάνει προγραμματισμό και σχεδιασμό των δράσεων ψηφιακής διατήρησης που πρέπει να γίνουν. Πέραν των κλασσικών αντιγράφων ασφαλείας, ένα άλλο σημαντικό είναι ο εμπλουτισμός του υλικού με τα κατάλληλα μεταδεδομένα για να καταστεί σαφές (μεταξύ των άλλων) το πλαίσιο δημιουργίας των αντικειμένων, η εύρεση του υλικού και η διαχείρισή του. Γενικά ο στόχος είναι η διατήρηση της ακεραιότητας του ψηφιακού υλικού, της προσβασιμότητάς του, της προέλευσής του, της αυθεντικότητάς του και της ερμηνευσιμότητάς του (από ανθρώπους και μηχανές). Επίσης χρειάζεται σχεδιασμός των δράσεων που πρέπει να γίνονται περιοδικά όπως ο έλεγχος της ακεραιότητας των αποθηκευμένων αρχείων, ο εντοπισμός μορφοτύπων που απαρχαιώνονται και η μεταγραφή των σχετικών αρχείων σε σύγχρονους – ιδανικά σε προτυποποιημένους και ανοικτούς – μορφότυπους, οι αυτοματοποιημένες δοκιμασίες ελέγχου της λειτουργικότητας, αναβαθμίσεις λογισμικού κ.α. Γενικά πρέπει να γίνει κατανοητό ότι η ψηφιακή διατήρηση είναι μια διαδικασία που συνοδεύει μια ψηφιακή συλλογή ή ένα ψηφιακό αντικείμενο καθ’ όλη την διάρκεια της «ζωής του». Επειδή ο όγκος και η ποικιλομορφία των ψηφιακών αντικειμένων που καλούνται να διαφυλάξουν οι βιβλιοθήκες, τα αρχεία και οι εταιρείες αυξάνεται συνεχώς, όλα τα παραπάνω πρέπει επίσης να κοστολογηθούν ώστε να επιλέγεται η βέλτιστη διαδικασία που πρέπει να ακολουθηθεί όχι μόνο για τη διαφύλαξη του υλικού αλλά και για τη βέλτιστη αξιοποίησή του.
Περισσότερες πληροφορίες για το βιβλίο: https://www.cinderella-stick.com/
*Ο Γιάννης Τζίτζικας είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Πληροφοριακών Συστημάτων στο Τμήμα Επιστήμης Υπολογιστών του Πανεπιστημίου Κρήτης και επικεφαλής του Κέντρου Πολιτισμικής Πληροφορικής του ΙΤΕ-ΙΠ
**Ο Γιάννης Μαρκετάκης είναι Μηχανικός Έρευνας και Ανάπτυξης και υπεύθυνος τεχνολογιών στο Κέντρο Πολιτισμικής Πληροφορικής, του Εργαστηρίου Πληροφοριακών Συστημάτων του ΙΤΕ-ΙΠ
November 1, 2021
Written by:
OA@ekt
Το τελευταίο διάστημα στην εθνική υποδομή συσσώρευσης πολιτιστικών πόρων SearchCulture.gr ασχολούμαστε με το Γιώργο Σεφέρη, τη Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα, τον Πλάτωνα, τον Μίκη Θεοδωράκη και αρκετές χιλιάδες ακόμη πρόσωπα που άφησαν κάποιο αποτύπωμα στις τέχνες, την ιστορία, τις επιστήμες ή την κοινωνία, από την αρχαιότητα έως σήμερα. Εμπλουτίζουμε πυρετωδώς τα 710.000 τεκμήρια που έχουν συσσωρευθεί στην υποδομή ως προς τα πρόσωπα αυτά, είτε αυτά είναι δημιουργοί, είτε εμφανίζονται ως θέμα σε αυτά. Η νέα αυτή λειτουργικότητα αναμένεται να αναδείξει σημαντικές προσωπικότητες Ελλήνων και θα καταστήσει το έργο τους πιο εύκολα αναζητήσιμο από την ενιαία πύλη αναζήτησης του SearchCulture.gr. Στον παρόν άρθρο παρουσιάζουμε τις διαδικασίες και τη μεθοδολογία που βρίσκεται σε εξέλιξη και που σχεδιάζεται να ολοκληρωθεί μέσα στο καλοκαίρι.
Οι σημασιολογικοί εμπλουτισμοί του περιεχομένου στο SearchCulture.gr δεν είναι μία καινούργια διαδικασία. Σταδιακά από το 2016 αναπτύξαμε δεσμευμένα λεξιλόγια με τα οποία εμπλουτίζουμε/ταξινομούμε τα τεκμήρια ως προς τύπους, ιστορικές περιόδους και θέματα. Οι διαδικασίες κανονικοποίησης και εμπλουτισμού είναι μέρος της στρατηγικής που αναπτύσσει κάθε συσσωρευτής μεγάλων δεδομένων προκειμένου να αντιμετωπίσει το θέμα της ετερογένειας των μεταδεδομένων που συσσωρεύει και με σκοπό να μπορεί να προσφέρει λειτουργίες αναζήτησης και πλοήγησης οριζόντια στα δεκάδες χιλιάδες τεκμήρια.
Για την υποστήριξη των νέων διαδικασιών εμπλουτισμού δημιουργείται ένας νέος Κατάλογος Φυσικών Προσώπων με βασικά βιογραφικά στοιχεία που, σε αυτή τη φάση, περιλαμβάνει ημερομηνία και τόπο γέννησης και θανάτου του δημιουργού, καθώς και τυχόν γνωστά ψευδώνυμά του). Πληροφορίες αντλούνται από διαδεδομένες διαδικτυακές πηγές όπως τη συλλογή Πανδέκτης: Θησαυρός Ελληνικής Ιστορίας & Πολιτισμού – Νεοελληνική Εικονιστική Προσωπογραφία του Ινστιτούτου Ιστορικών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, τη Wikipedia, τη διεθνή βάση καθιερωμένων εγγραφών προσώπων Virtual International Authority Files (VIAF), την Εθνική Πινακοθήκη, τη Βιβλιονέτ, τη Μουσική Βιβλιοθήκη Λίλιαν Βουδούρη, το Ινστιτούτο Σύγχρονης Ελληνικής Τέχνης, το Αρχείο Κουνάδη, κ.α..
Ο Κατάλογος των Φυσικών Προσώπων φιλοξενείται στο Semantics.gr, την υποδομή διαχείρισης και δημοσίευσης λεξιλογίων και καταλόγων καθιερωμένων όρων του ΕΚΤ. Με την ένταξη κάθε εγγραφής στο Semantics.gr αποδίδεται σε κάθε πρόσωπο ένα μοναδικό URI, αποκτά δηλαδή, μία σταθερή διεύθυνση στο διαδίκτυο. Κάθε εγγραφή στο λεξιλόγιο εμπλουτίζεται με νέα στοιχεία ή διορθώνεται κατά περίπτωση. Έως σήμερα το λεξιλόγιο περιλαμβάνει 7.500 εγγραφές φυσικών προσώπων. Για το λεξιλόγιο των φυσικών προσώπων δημιουργήθηκε τεκμηριωτικό σχήμα (application profile) που βασίζεται στην κλάση edm:Agent του μοντέλου EDM της Europeana.
Επιπλέον, τα φυσικά πρόσωπα ταξινομήθηκαν ως προς τις ιδιότητές τους βάσει ενός δίγλωσσου λεξιλογίου που αναπτύχθηκε γι’αυτό το σκοπό (π.χ. πολιτικοί, κλήρος, νομικά επαγγέλματα, επαγγέλματα των τεχνών, επιστήμονες, κ.λ.π).
Η διαδικασία των εμπλουτισμών πραγματοποιείται με ημι-αυτόματο τρόπο, σε επίπεδο συλλογής, στην υποδομή Semantics.gr η οποία περιλαμβάνει ένα ειδικό εργαλείο για σημασιολογικούς εμπλουτισμούς. Πιο πρακτικά, το σύστημα ανακτά το σύνολο των εγγραφών που μπορεί να εμφανίζουν ενιαία τιμή στο πεδίο dc:creator στα μεταδεδομένα της συλλογής του φορέα, δείχνει π.χ. τις 11 εγγραφές που έχουν δημιουργό τον Κ.Θ. Δημαρά στη συγκεκριμένη συλλογή, και προτείνει την κοντινότερη εγγραφή που εντοπίζει στο Κατάλογο των Προσώπων για αντιστοίχιση. Στην συνέχεια ο επιμελητής καλείται να επιλέξει το σωστό από τα προτεινόμενα πρόσωπα, τα οποία ενδέχεται να παρουσιάζουν συνωνυμία. Για την διαδικασία αυτή, γνωστή ως αποσαφήνιση όρων (disambiguation), o επιμελητής επιλέγει το σωστό φυσικό πρόσωπο λαμβάνοντας υπόψη τα τεκμήρια της συλλογής στα οποία εμφανίζεται το συγκεκριμένο όνομα και τα βιογραφικά στοιχεία των προτεινόμενων προσώπων από τον κατάλογο, ενώ συχνά καταφεύγει σε περαιτέρω έρευνα για αναζήτηση επιπρόσθετων πηγών. Αν δεν αντιστοιχίζεται κάποιο από τα πρόσωπα του Καταλόγου, ο επιμελητής δημιουργεί μια νέα εγγραφή. Στη συνέχεια, ελέγχονται τα στοιχεία της εγγραφής στον κατάλογο και εμπλουτίζεται η εγγραφή με τα URIs των προσώπων, καταρχήν από τη Wikipedia και το VIAF τα οποία είναι επίσης ΑΔΔ (LOD), καθώς και τα λινκς στις προαναφερθείσες πηγές. Αφού ολοκληρωθεί η καθιέρωση του προσώπου στον Κατάλογο των Φυσικών Προσώπων, γίνεται η αντιστοίχιση της εγγραφής μεταξύ της συλλογής του φορέα και της εγγραφής του καταλόγου. Ένα φυσικό πρόσωπο καθιερώνεται μία φορά στον κατάλογο των φυσικών προσώπων και αντιστοιχίζεται με όλες τις συλλογές στις οποίες εμφανίζεται αυτό ως φυσικό πρόσωπο στο SearchCulture.gr.
Η διαδικασία θα ολοκληρωθεί με την αντιστοίχιση των προσώπων όπου αυτοί εμφανίζονται ως θέμα.‘Ετσι, η αναζήτηση στον Γεώργιο Σεφέρη, θα διαχωρίζει μεταξύ του Σεφέρη ως δημιουργού και του Σεφέρη ως θέμα, π.χ. σε μία φωτογραφία.
Η διαδικασία των εμπλουτισμών και η υλοποίηση των νέων λειτουργιών αναζήτησης και πλοήγησης αναμένεται να ολοκληρωθεί μέσα στο καλοκαίρι.
Τί αποτελέσματα θα έχει η διαδικασία των εμπλουτισμών των φυσικών προσώπων;
Καταρχήν, επιτυγχάνεται η ενιαία απόδοση ενός φυσικού προσώπου οριζόντια σε όλες τις συλλογές ανεξάρτητα από τον τρόπο που το έχει αρχικά αποδώσει ο κάθε φορέας (π.χ. ο ένας φορέας μπορεί να έχει καταχωρήσει το δημιουργό ως Κ.Θ. Δημαρά ή άλλος Κωνσταντίνο Δημαρά). Με αυτό τον τρόπο, το σύνολο του τεκμηρίων που συνδέονται με ένα φυσικό πρόσωπο και τις διαφορετικές εκδοχές του ονόματός του (Ρήγας Φεραίος, Ρήγας Φερραίος, Ρήγας Βελεστινλής), αντιστοιχίζονται με αυτό, ανεξάρτητα από τη συλλογή από την οποία προέρχονται στο SearchCulture.gr. Επίσης, χάρη στη διαδικασία αυτή διακρίνονται πρόσωπα που έχουν συνωνυμία. Μία αναζήτηση π.χ. για τον Λέοντα Μελά θα διακρίνει μεταξύ του διπλωμάτη του 20ου αιώνα και τον πολιτικό και συγγραφέα του “Γεροστάθη” του 19αι αιώνα. Δεδομένου ότι κάθε εγγραφή είναι linked data, διασυνδέεται με άλλες πληροφορίες γύρω από το πρόσωπο που μπορεί να “ζουν” εκτός SearchCulture.gr, όπως είναι το άρθρο για το πρόσωπο στη Wikipedia που περιλαμβάνει βιογραφικές πληροφορίες για το πρόσωπο και την πολυγλωσσική βάση καθιερωμένων όρων VIAF που περιλαμβάνει το σύνολο της εργογραφίας ενός δημιουργού. Με αυτόν τον τρόπο ενισχύεται το έγκριτο ελληνικό περιεχόμενο στον παγκόσμιο σημασιολογικό ιστό.
Ένα από τα σημαντικότερα αποτελέσματα είναι ότι δημιουργείται μία βάση με πάνω από 7.000 φυσικά πρόσωπα διακεκριμένων ελλήνων, καθιερωμένα και δημοσιευμένα ως linked data, διασυνδεδεμένα με το σύνολο του έργου τους που περιλαμβάνται στο SearchCulture.gr και με παραπομπές σε καθιερωμένες εγγραφές σε άλλες έγκριτες βάσεις όπως το VIAF. Η βάση θα είναι ανοικτή προς επανάχρηση από οποιονδήποτε φορέα επιθυμεί να την χρησιμοποιήσει για να εμπλουτίσει με τη σειρά του τις δικές του συλλογές.
Οι εμπλουτισμοί στα πρόσωπα θα ενισχύσουν ακόμη περισσότερο την προχωρημένη αναζήτηση με πολλαπλά κριτήρια, εκτός των χρονικών κριτηρίων και των ιστορικών περιόδων, των τύπων περιεχομένου και των θεμάτων που ήδη συμπεριλαμβάνονται στην αναζήτηση. Θα μπορεί π.χ. ο χρήστης να αναζητήσει “επιστολές” του “Σεφέρη” μεταξύ του 1930 και 1940. Η αναζήτηση θα επιστρέφει πιο “καθαρά” αποτελέσματα αφού θα διαχωρίζει ανάμεσα π.χ. σε συνωνυμίες και σε συσχετιζόμενα πρόσωπα, όπως ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος και ο Νικόλαος Μαυροκορδάτος.
Θα μπορεί, τέλος, ο χρήστης να πλοηγηθεί σε ενότητες προσώπων με βάση την ιδιότητά τους, π.χ. πολιτικοί, αντιστασιακοί, λογοτέχνες, κ.λπ.
Σε επόμενη φάση πρόκειται να γίνουν εμπλουτισμοί και ως προς τις τοποθεσίες, οι οποίοι θα επιτρέψουν να πραγματοποιήσει κανείς π.χ. αναζήτηση σε λογίους που γεννήθηκαν στην Κωνσταντινούπολη και έλαβαν μέρος στην Ελληνική Επανάσταση.
Μέσα από τις διαδικασίες εμπλουτισμού δημιουργείται προστιθέμενη αξία στα μεταδεδομένα των πολιτιστικών φορέων και αναπτύσσεται σε εθνικό επίπεδο ένα σώμα έγκριτης πληροφορίας επαναχρησιμοποιήσιμης από την ερευνητική κοινότητα, την εκπαίδευση και οποιονδήποτε ενδιαφερόμενο.
Σχετικά με το Semantics.gr
Για τη δημιουργία, τη φιλοξενία και τη διαχείριση του λεξιλογίου των φυσικών προσώπων, χρησιμοποιείται από την ομάδα επιστημόνων πληροφόρησης του ΕΚΤ η υποδομή Semantics.gr. Το Semantics.gr είναι μία πρότυπη υποδομή που έχει επίσης αναπτύξει το ΕΚΤ και η οποία υποστηρίζει τη δημιουργία, επιμέλεια, διασύνδεση και δημοσίευση λεξιλογίων και θησαυρών ως Ανοιχτά Διασυνδεδεμένα Δεδομένα (ΑΔΔ). Το Semantics.gr επίσης παρέχει τα εργαλεία για τις ημι-αυτόματες αντιστοιχίσεις και τους εμπλουτισμούς που πραγματοποιούνται στις συλλογές του SearchCulture.gr. Μία σειρά από δεσμευμένα λεξιλόγια έχουν μέχρι στιγμής αναπτυχθεί και φιλοξενούνται στο Semantics.gr και αξιοποιούνται στις διαδικασίες εμπλουτισμού των υποδομών επιστημονικού και πολιτιστικού περιεχομένου του ΕΚΤ (όπως το Εθνικό Αρχείο Διδακτορικών Διατριβών, την Υπηρεσία Ηλεκτρονικών Εκδόσεων ePublishing, και το νέο Ιδρυματικό Αποθετήριο του ΕΚΤ). Επίσης, τα λεξιλόγια που έχει αναπτύξει το ΕΚΤ παρέχονται ανοικτά σε όποιον θέλει να χρησιμοποιήσει ως linked data και μέσω API.
Το Semantics.gr ως υπηρεσία σε φορείς
Στο προσεχές διάστημα, σχεδιάζεται να προσφερθεί το Semantics.gr ως ολοκληρωμένη υπηρεσία σε φορείς που επιθυμούν οι ίδιοι να δημιουργήσουν, να επιμεληθούν, να διασυνδέσουν και να δημοσιεύσουν λεξιλόγια, θησαυρούς όρων, ταξινομίες και καταλόγους καθιερωμένων ονομάτων ως Ανοικτά Διασυνδεδεμένα Δεδομένα. Επιπλέον, το Semantics.gr θα παρέχει μια σειρά από προσαρμοσμένες υπηρεσίες ιστού (RESTFul APIs) στους εγγεγραμμένους φορείς, οι οποίοι θα μπορούν να τις αξιοποιήσουν στις υποδομές διαχείρισης περιεχομένου τους. Ειδικότερα, ένας φορέας που διαθέτει υποδομές τεκμηρίωσης και διαχείρισης πληροφοριακών πόρων, όπως ηλεκτρονικά αποθετήρια, συστήματα διαχείρισης (ψηφιακών) βιβλιοθηκών, συστήματα ηλεκτρονικής έκδοσης, συστήματα οργάνωσης αρχειακών ή μουσειακών συλλογών – στο εξής Αποθετήρια -, θα μπορεί να τις καταχωρήσει στην πλατφόρμα ορίζοντας συγκεκριμένα τεκμηριωτικά πεδία που, μέσω των APIs, θα παίρνουν τιμές από συγκεκριμένα λεξιλόγια που έχει αναπτύξει ο φορέας ή άλλοι φορείς και που φιλοξενούνται στο Semantics.gr. O εξουσιοδοτημένος φορέας θα έχει αποκλειστική πρόσβαση, ανά αποθετήριο και ανά εγγεγραμμένο πεδίο, στις υπηρεσίες αυτές. Κάθε υπηρεσία θα προσφέρει δυναμική αναζήτηση όρων στα αντίστοιχα λεξιλόγια που έχουν οριστεί για το συγκεκριμένο πεδίο. Το αποθετήριο του φορέα θα μπορεί να αξιοποιήσει τις προσαρμοσμένες αυτές υπηρεσίες προκειμένου η φόρμα τεκμηρίωσης πληροφοριακών πόρων (φόρμα καταλογογράφησης) να υποχρεώνει τον χρήστη να αναζητήσει και να επιλέξει τιμές για τα συγκεκριμένα πεδία μέσα από λίστες τιμών που αντλούνται δυναμικά από τα αντίστοιχα λεξιλόγια.
Μία επιστημονική παρουσίαση για την υποδομή Semantics.gr, τα λεξιλόγια που αναπτύσσονται από το ΕΚΤ και τον τρόπο που αξιοποιούνται για τους εμπλουτισμούς των επιστημονικών και πολιτιστικών πόρων που φιλοξενούνται στις υποδομές του μπορείτε να διαβάσετε στο άρθρο που δημοσιεύσαμε στο 26ο Πανελλήνιο Συνέδριο των Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών.
Μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί μας σε περίπτωση που σας ενδιαφέρει να αναπτύξετε τα δικά σας λεξιλόγια και να τα δημοσιεύσετε ως Linked Data.
Για μία σύντομη εισαγωγή στα Ανοικτά Διασυνδεδεμένα Δεδομένα (Linked Open Data) μπορείτε να ανατρέξετε στο σχετικό εισαγωγικό οδηγό του EKT.
Πληροφορίες ψηφιακού τεκμηρίου:
Ο ναύαρχος Ανδρέας Μιαούλης, Κριεζής Ανδρέας, 1842, Εθνική Πινακοθήκη, CC BY-NC-ND 4.0, https://www.searchculture.gr/aggregator/edm/National_Gallery/000047-%3A438411
April 9, 2021
Written by:
OA@ekt
Στις 25 Φεβρουαρίου 2020 το Smithsonian, λάνσαρε την Πλατφόρμα Ανοικτής Πρόσβασης που περιελάμβανε 2,8εκ ψηφιακές αναπαραγωγές από τις συλλογές του σε υψηλή ανάλυση και με την πλέον ανοικτή άδεια χρήσης Creative Commons Zero (CC0). Η είδηση προκάλεσε μια μικρή έκρηξη στο χώρο της Ανοικτής Πρόσβασης στο επιστημονικό και πολιτιστικό περιεχόμενο. Για τις ζυμώσεις που οδήγησαν σε αυτή την απόφαση γράψαμε στο σχετικό blogpost. Ένα χρόνο μετά συνομιλούμε με την ελληνικής καταγωγής Effie Kapsalis, υπεύθυνη Ψηφιακής Στρατηγικής και συντονίστρια του έργου, για τα μέχρι στιγμής αποτελέσματα, τα οφέλη και τις δυσκολίες αυτής της ιστορικής απόφασης.
Πώς αποτιμάτε συνολικά την πρωτοβουλία; Ωφελήθηκε ο οργανισμός από το άνοιγμα των συλλογών του στο Δημόσιο Τομέα;
Αρχικά να πούμε ότι είχαμε θέσει αρκετούς στόχους λανσάροντας την πλατφόρμα για την Ανοικτή Πρόσβαση στο Smithsonian:
- Να αυξήσουμε την προσβασιμότητα στις συλλογές μας, ανταποκρινόμενοι καλύτερα στην αποστολή μας που είναι “να αυξάνουμε τη διάχυση της γνώσης”
- Να προωθήσουμε τις συλλογές του Smithsonian είναι μία έμπιστη πηγή για τη δημιουργικότητα, την εκπαίδευση και την έρευνα
- Να ενισχύσουμε την πρόσληψη από τον κόσμο ότι το Smithsonian είναι ένας οργανισμός που αγκαλιάζει την ψηφιακότητα
- Να αυξήσουμε την επιλεξιμότητα του Smithsonian ως στρατηγικού εταίρου σε ψηφιακά έργα
- Να διευκολύνουμε την πρόσβαση στις συλλογές για το προσωπικό, τους ασκούμενους, τους υποτρόφους και τους εθελοντές που απασχολούνται σε πολύ σημαντικές εργασίες
- Να βελτιώσουμε συνολικά τη διαχείριση των ψηφιακών συλλογών
Αυτοί οι στόχοι βασίστηκαν στα αποτελέσματα της έρευνας που είχα εκπονήσει “The Impact of Open Access on Galleries, Libraries, Museums, & Archives”, στο πλαίσιο της οποίας είχα πάρει συνέντευξη από διεθνείς πολιτιστικούς φορείς οι οποίοι είχαν ήδη υιοθετήσει πολιτικές Ανοικτής Πρόσβασης. Έχουμε στοιχεία που καταδεικνύουν ότι έχουμε προοδεύσει σε όλα τα παραπάνω μέτωπα. Η ποιοτική έρευνα στον ιστοχώρο της Ανοικτής Πρόσβασης του Smithsonian κατέδειξε αυξημένη ικανοποίηση του κοινού συγκριτικά με άλλους ιστοχώρους μας. Το ανοικτό API μας έδωσε τη δυνατότητα να ενσωματωθούν οι συλλογές μας σε τρίτες εφαρμογές (στη μηχανή αναζήτησης των Creative Commons, στο Google Arts and Culture, στην εφαρμογή Tinkercad για τη δημιουργία 3Δ μοντέλων στην εκπαίδευση, κ.ά) και με αυτό τον τρόπο να προσεγγίσουμε νέα κοινά με τα οποία δεν θα είχαμε επαφή διαφορετικά. Εκτός από νέα κοινά, νέοι συνεργάτες- εταιρίες πληροφορικής, πανεπιστήμια, καλλιτέχνες και άλλοι- μας προσέγγισαν για να δουλέψουν μαζί μας. Ήταν δύσκολο για μας να ανταπεξέλθουμε σε όλους! Εσωτερικά, το προσωπικό του ιδρύματος δηλώνει μεγαλύτερη ικανοποίηση να απασχολείται με άλλα αντικείμενα από το να διεκπεραιώνει επανειλημμένα εκατοντάδες φορές το χρόνο τις διαδικασίες εκκαθάρισης για τις ίδιες εικόνες για τις οποίες υπάρχει μεγάλη ζήτηση.
Μπορείτε να μας δώσετε μερικά παραδείγματα ενδιαφέρουσας και πιθανώς αναπάντεχης χρήσης των συλλογών σας;
Ένας καθηγητής από τη Σχολή Design του Parsons στο πλαίσιο του μεταπτυχιακού προγράμματος στην Οπτικοποίηση Δεδομένων εργάστηκε με τους φοιτητές του το φθινόπωρο του 2020 πάνω σε διαφορετικές εκδοχές οπτικοποίησης δεδομένων από τα 19 μουσεία, βιβλιοθήκες και αρχεία που συναποτελούν το Smithsonian. Οι φοιτητές έθεσαν ερωτήματα όπως τι υποδηλώνει το μέγεθος ενός πίνακα για το φύλο, σε ποιό σημείο του πλανήτη εξορύσσεται κάθε πολύτιμος λίθος, πόσα έργα τέχνης εκτίθενται σε σχέση με αυτά που βρίσκονται στις αποθήκες (σημ της μεταφράστριας). Τα παραγόμενα έργα ήταν υψηλής ποιότητας και έκαναν το προσωπικό μας να σκεφτεί με ποιό κριτικό τρόπο για τα δεδομένα τα οποία διαθέτουμε. Μας βοήθησαν ακόμη να καταλάβουμε τη δυσκολία που αντιμετωπίζουν οι “έξω” όταν καταπιάνονται με ένα ιστορικού ενδιαφέροντος, διεπιστημονικό σύνολο δεδομένων όπως το δικό μας. Μέσα από αυτό καταλάβαμε καλύτερα πώς να βελτιώσουμε την τεκμηρίωση του API μας. Επίσης, λάτρεψα και αυτή την ταπετσαρία που έφτιαξε κάποιος με φωτογραφίες βοτανολογίας για να “διανθίσει” το σπίτι του εν καιρώ πανδημίας.
Παρατηρήσατε κάποιες κακές ή ανεπιθύμητες χρήσεις των συλλογών του Smithsonian;
Όχι. Αυτό συνάδει και με τα ευρήματα της έρευνας που είχα πραγματοποιήσει.
Όταν το Smithsonian λάνσαρε την πλατφόρμα της Ανοικτής Πρόσβασης, η ζωή μας δεν είχε έρθει ακόμη τα πάνω-κάτω εξαιτίας της Πανδημίας Covid-19. Πώς επηρέασε η πανδημία την πρωτοβουλία;
Είναι δύσκολο να διαχωρίσουμε τον αντίκτυπο που είχε η πανδημία δεδομένου ότι λανσάραμε την Πλατφόρμα της Ανοικτής Πρόσβασης τρεις βδομάδες πριν την καραντίνα. Μπορούμε όμως να δούμε την επίδραση μέσα από τα στατιστικά χρήσης του API μας που φιλοξενείται στην πλατφόρμα των Ανοικτών Δεδομένων της Αμερικανικής Κυβέρνησης. Δεδομένου ότι απαιτείται εγγραφή για τη χρήση του, έχουμε δεδομένα που μου δείχνουν πώς χρησιμοποίησαν τις συλλογές μας. Το Φθινόπωρο του 2020 πολλά πανεπιστήμια γράφτηκαν στην υπηρεσία που δείχνει ότι οι καθηγητές χρειαζόντουσαν έγκριτα σύνολα δεδομένων για να δουλέψουν με τους φοιτητές τους. Ήταν πολύ ικανοποιητικό για μας ότι μπορέσαμε να ανταπεξέλθουμε σε αυτή την ανάγκη κατά τη διάρκεια αυτής της ιδιαίτερης ιστορικής περιόδου.
Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι πολιτιστικοί φορείς αντιδρούν ακόμη στην υιοθέτηση ανοικτών αδειών για 2 κυρίως λόγους: απώλεια εσόδων και απώλεια ελέγχου. Πόσο πραγματικοί είναι αυτοί οι φόβοι; Τί θα τους λέγατε από την εμπειρία σας;
Όσον αφορά την απώλεια του ελέγχου, όπως αρκετοί ερευνητές όπως η Kristen Kelly και εγώ συμπεράναμε μέσα από την έρευνα, οργανισμοί οι οποίοι δημοσίευσαν τις συλλογές τους στο Δημόσιο Τομέα σπάνια αντιμετωπίζουν κακή χρήση. Όπως μου είπε ο Michael Weinberg του Κέντρου Engelberg για το Δίκαιο της Καινοτομίας της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, οι “κακοί” πάντα θα κάνουν κακά πράγματα, ασχέτως copyright. Αναπτύσσοντας το πρόγραμμα της Ανοικτής Πρόσβασης βελτιστοποιήσαμε τη συνεργασία μεταξύ των συστημάτων διαχείρισης των συλλογών μας και των λειτουργιών δημοσίευσής τους, βελτιώσαμε τον τρόπο που επικοινωνούμε με το κοινό, και αυξήσαμε την παρουσία μας ως φορέα (σημ: relevance στα αγγλικά). Εγκαταλείψαμε τον έλεγχο επί των αναπαραγωγών, που σημαίνει ότι ο κόσμος μπορεί να κάνει ό,τι θέλει με αυτές χωρίς την έγκρισή μας. Δεν εγκαταλείψαμε όμως τον έλεγχο της διαχείρισης και της επιμέλειας της πληροφόρησης για τις συλλογές μας. Απλά καταστήσαμε πιο εύκολο για τους χρήστες να αξιοποιούν τους καρπούς της εργασίας μας, και να επανέρχονται σε εμάς για περαιτέρω συνεργασία.
Όσον αφορά την απώλεια εσόδων, στα ερευνητικά του άρθρα, ο καθηγητής Simon Tanner κατέδειξε ότι οι πολιτιστικοί φορείς δεν ανακτούν τα κόστη που απαιτούν οι εργασίες εκκαθάρισης και παραχώρησης δικαιωμάτων αναπαραγωγής. Στο Smithsonian μας απασχόλησε πολύ αυτό, δεδομένου ότι το 64% της χρηματοδότησής μας είναι από ομοσπονδιακούς πόρους και το υπόλοιπο από συγκέντρωση χρημάτων μέσω φιλανθρωπικών και εμπορικών δραστηριοτήτων. Λάβαμε βέβαια δύο χρηματικά βραβεία για την υποστήριξη της δράσης μας για την Ανοικτή Πρόσβαση τα οποία δεν θα είχαμε λάβει διαφορετικά. Είναι πιθανό η πολιτική μας να μας καταστήσει πιο κατάλληλο υποψήφιο οργανισμό για διαφορετικές χρηματοδοτήσεις αλλά δεν μπορούμε να γνωρίζουμε ακριβώς δεδομένου ότι είναι συνολικά μία δύσκολη χρονιά για χρηματοδοτήσεις εξαιτίας της πανδημίας. Όσον αφορά την εμπορική μας δραστηριότητα, ούτε μας έχει βλάψει ούτε και μας έχει ωφελήσει. Υπήρχε κάποια ανησυχία για το πώς θα επηρεάζονταν οι πιο επικερδείς συνεργασίες μας, αλλά δεν υπήρξε κάποιο πρόβλημα με αυτές ευτυχώς.
Θα εφιστούσα την προσοχή στους οργανισμούς που σκέφτονται να υιοθετήσουν πολιτικές ανοικτής πρόσβασης να λάβουν σοβαρά υπόψη τους τον όγκο εργασίας που απαιτείται για να αναπτύξουν πολιτικές και πλατφόρμες για να υποστηρίξουν τα προγράμματα Ανοικτής Πρόσβασης. Μέσα από την ανάπτυξη του προγράμματος της Ανοικτής Πρόσβασης του Smithsonian συνειδητοποιήσαμε ότι είμαστε υποστελεχωμένοι όσον αφορά τις λειτουργίες της διαχείρισης των συλλογών. Το γνώριζα ήδη ότι ήμασταν υποστελεχωμένοι όσον αφορά τις ψηφιακές λειτουργίες και αυτό απορρόφησε αρκετό χρόνο από τους εργαζομένους για έναν ολόκληρο χρόνο. Παρ’όλ’αυτά, αρκετοί από τους εργαζόμενους που απασχολήθηκαν δηλώνουν ότι άξιζε τον κόπο. Είναι σημαντικό να γνωρίζει κανείς ξεκάθαρα ότι η υιοθέτηση της Ανοικτής Πρόσβασης είναι μία απαιτητική διαδικασία ως προς τις ώρες και το προσωπικό που απασχολεί.
Διαβάστε ακόμη
Create. Imagine. Discover. A Year of Smithsonian Remixes: Παραδείγματα χρήσης των συλλογών και του API του Smithsonian
Looking Ahead: One Year of Smithsonian Open Access: Προτεραιότητες για την επόμενη φάση της ανάπτυξης του Προγράμματος της Ανοικτής Πρόσβασης
March 22, 2021
Written by:
OA@ekt
Οι μονογραφίες εξακολουθούν να είναι ο τρόπος δημοσίευσης με τον μεγαλύτερο αντίκτυπο στις Ανθρωπιστικές και Κοινωνικές Επιστήμες (ΑΚΕ). Η Ευρωπαϊκή Υποδομή για την ανάπτυξη της ανοικτής επιστημονικής επικοινωνίας στις ΑΚΕ, OPERAS, επιθυμεί να κατανοήσει περισσότερα για το πώς η εκδοτική κοινότητα στις ΑΚΕ εφαρμόζει ή θα μπορούσε να εφαρμόσει συλλογικά μοντέλα για την έκδοση βιβλίων ανοικτής πρόσβασης, και ποιες προκλήσεις αντιμετωπίζει σε αυτή την προσπάθεια. Για το σκοπό αυτό διεξάγει μια καινούργια έρευνα.
Η έρευνα απευθύνεται σε εκδοτικούς οργανισμούς στην Ευρώπη και έχει ως στόχο την αναγνώριση και την καλύτερη κατανόηση των υπαρχόντων αλλά και δυνητικών επιχειρηματικών μοντέλων για την υποστήριξη της έκδοσης ερευνητικών μονογραφιών ανοικτής πρόσβασης. Τα αποτελέσματά της θα χρησιμοποιηθούν για την κατάθεση προτάσεων σχετικά με τη δημιουργία ενός βιώσιμου οικοσυστήματος δημοσίευσης μονογραφιών ανοικτής πρόσβασης στην Ευρώπη. Επίσης η έρευνα θα προσφέρει μια εικόνα του εκδοτικού τοπίου σχετικά με την Ανοικτή Πρόσβαση στις ΑΚΕ στην Ευρώπη, και θα συνδράμει στο να σχηματιστεί μια συνολική εικόνα για το πώς μπορεί η υποδομή OPERAS να υποστηρίξει την κοινότητα ώστε να ανοιχτούν δρόμοι που θα διευκολύνουν τη μετάβαση προς συλλογικά μοντέλα για την έκδοση βιβλίων ανοικτής πρόσβασης.
Μπορείτε να λάβετε μέρος στην έρευνα μέχρι τις 25 Μαρτίου εδώ
March 19, 2021
Written by:
OA@ekt
Η Διεθνής Εβδομάδα Ανοικτής Πρόσβασης 2020 με τίτλο “Open with Purpose: Taking Action to Build Structural Equity and Inclusion” θα πραγματοποιηθεί, όπως κάθε χρόνο, την τελευταία εβδομάδα του Οκτώβρη (19-25/10/2020). Η Διεθνής Εβδομάδα είναι μια παγκόσμια εκδήλωση για την ανοικτή πρόσβαση στην έρευνα στην οποία μετέχουν φορείς και ιδρύματα από όλο τον κόσμο, όπως και μεμονωμένα άτομα, ενώ η οργάνωσή της συντονίζεται από μια διεθνή συμβουλευτική επιτροπή. Καθιερώθηκε από το SPARC (Scholarly Publishing and Academic Resources Coalition) – μια διεθνή συμμαχία για την προώθηση της ανοικτής πρόσβασης στην έρευνα και την εκπαίδευση- και τα μέλη του το 2008.
Η φετινή εβδομάδα συνιστά συνέχεια της θεματικής του 2018 (με τίτλο “Designing Foundations for Open Knowledge”) θέλοντας με τον τρόπο αυτό να αναδείξει για τρίτη συνεχή χρονιά το πόσο σημαντική παραμένει η ανάληψη δράσης για την προώθηση της δικαιοσύνης και της ενσωμάτωσης και το βαθμό στον οποίο σχετικές δράσεις οφείλουν να παραμείνουν στο επίκεντρο των σχετικών πρωτοβουλιών.
Ζητήματα όπως η δικαιοσύνη, η ενσωμάτωση και η διαφορετικότητα οφείλουν να αποτελούν συνεχή προτεραιότητα και συστατικό στοιχείο της κοινότητας: από το πώς διαμορφώνονται οι υποδομές, πώς οργανώνονται οι σχετικές συζητήσεις μέχρι τις μορφές διακυβέρνησης κτλ. Στο πλαίσιο αυτό, η Διεθνής Εβδομάδα Ανοικτής Πρόσβασης συνιστά μια μοναδική ευκαιρία για την προώθηση σχετικών συζητήσεων, τη δημιουργία δικτύων μεταξύ και εντός κοινοτήτων για την προώθηση της συν-διαμόρφωσης δράσεων και πρωτοβουλιών.
Η ανοικτότητα συνιστά άλλωστε ένα σημαντικό εργαλείο για την οικοδόμηση δικαιότερων συστημάτων για το διαμοιρασμό γνώσης. Την ίδια στιγμή ωστόσο είναι εξίσου σημαντικό για την παγκόσμια κοινότητα να κατανοήσει τα εμπόδια και τους αποκλεισμούς που δημιουργούνται από τις υφιστάμενες δομές και τον τρόπο με τον οποίο προωθούνται συγκεκριμένα ζητήματα. Καθώς η προσπάθεια επικεντρώνεται στην αναδιοργάνωση των δομών αυτό, είναι σημαντικό να υπάρξει δέσμευση για τη μετάβαση από τις συζητήσεις σε συγκεκριμένες δεσμεύσεις για την επίτευξη ουσιαστικής προόδου.
Περισσότερες πληροφορίες για την Εβδομάδα Ανοικτής Πρόσβασης: http://www.openaccessweek.org/
Πηγή: http://www.openaccessweek.org/profiles/blogs/2020-theme-announcement-english
September 2, 2020
Written by:
OA@ekt
Η ψηφιοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς, ιδιαίτερα όταν γίνεται σε υψηλή ανάλυση και με τη χρήση προηγμένων τεχνολογιών, μπορεί να προσφέρει σημαντική υποστήριξη ως προς τη συντήρηση, την αποκατάσταση, τη μελέτη και την προώθηση των ευρωπαϊκών πολιτιστικών τεκμηρίων. Σε μία εποχή επιταχυνόμενης ψηφιακής μετάβασης, τα ψηφιοποιημένα πολιτιστικά τεκμήρια που διατίθενται διαδικτυακά είναι πολύτιμες πηγές για την εκπαίδευση, την ψυχαγωγία και την περαιτέρω αξιοποίηση. Επίσης, αναδεικνύουν την ευρωπαϊκή πολιτισμική διαφορετικότητα και μπορούν να εμπνεύσουν την αίσθηση του ανήκειν και των κοινών ευρωπαϊκών αξιών.
Με αυτή τη δήλωση προσκαλεί η Ευρωπαϊκή Επιτροπή τους πολιτιστικούς φορείς, τους εμπλεκόμενους στη χάραξη πολιτικής και τη χρηματοδότηση αλλά και οποιονδήποτε ενδιαφερόμενο, να λάβει μέρος στη δημόσια διαβούλευση για το ρόλο και τη σημασία της αξιοποίησης των ψηφιακών τεχνολογιών για την ψηφιοποίηση και τη δημόσια διάθεση του πολιτιστικού μας αποθέματος.
Συγκεκριμένες ερωτήσεις της διαβούλευσης αποσκοπούν στην αξιολόγηση της κύριας πολιτικής της Επιτροπής- της Σύστασης της 27ης Οκτωβρίου του 2011 αναφορικά με την Ψηφιοποίηση και τη Διαδικτυακή Διάθεση του Πολιτιστικού Υλικού και της Ψηφιακής Διατήρησης – με σκοπό να εκτιμηθεί αν εξακολουθεί να ανταποκρίνεται στις ανάγκες και τις προκλήσεις του πολιτιστικού τομέα σε μία εποχή ραγδαίων και συνεχόμενων τεχνολογικών αλλαγών, αλλά και υπό το φως των καταιγιστικών εξελίξεων που επέφερε η πανδημία του Covid-19.
Η Σύσταση είχε ως στόχο να θέσει κοινούς στόχους μεταξύ των Κρατών-Μελών αναφορικά με την αύξηση του διαθέσιμου ψηφιακού αποθέματος της πολιτιστικής κληρονομιάς στο διαδίκτυο και στην Ευρωπαϊκή Πλατφόρμα Europeana, την υιοθέτηση κοινών προτύπων ψηφιοποίησης και διαλειτουργικότητας, την απελευθέρωση του ψηφιακού υλικού που ανήκει στο Κοινό Κτήμα, την ενίσχυση της επανάχρησής του στην έρευνα, την εκπαίδευση, τον τουρισμό και τις δημιουργικές βιομηχανίες.
Η Σύσταση δεν έχει δεσμευτικό χαρακτήρα για τα Κράτη-Μέλη. Για την παρακολούθηση της υλοποίησής της από τα Κράτη-Μέλη συστάθηκε ως αρμόδιο όργανο το Digital Cultural Heritage Expert Group το οποίο συνεδριάζει δύο φορές το χρόνο.
Η διαβούλευση θα καθορίσει σε σημαντικό βαθμό τη χάραξη πολιτικής γύρω από την ψηφιακή μετάβαση του πολιτιστικού τομέα σε ευρωπαϊκό επίπεδο και θα επηρεάσει τις εθνικές πολιτικές και τα σχετικά χρηματοδοτικά εργαλεία.
H διαβούλευση είναι ανοικτή έως τις 14 Σεπτεμβρίου
https://ec.europa.eu/digital-single-market/en/news/public-consultation-opportunities-offered-digital-technologies-culture-heritage-sector
July 16, 2020
Written by:
OA@ekt
Μιλήσαμε με την δρ. Ειρήνη Γκουνταρούλη* σχετικά με τις προκλήσεις και τις ευκαιρίες που προκύπτουν από την εφαρμογή καινοτόμων τεχνολογιών και μεθόδων όπως η αυτοματοποίηση, η τεχνητή νοημοσύνη και οι μηχανικοί τρόποι επεξεργασίας για τη διαχείριση μεγάλου όγκου ψηφιακών αρχειακών δεδομένων και τη στρατηγική που έχουν αναπτύξει τα Εθνικά Αρχεία (ΕΑ) του Ηνωμένου Βασιλείου με στόχο να καταστούν ένα «Ψηφιακό Αρχείο Δεύτερης Γενιάς, ανοικτό προς όλους».
Τι είναι τα Εθνικά Αρχεία της Αγγλίας και ποιος ο ρόλος σου ως Υπεύθυνη Ψηφιακής Έρευνας;
Τα Εθνικά Αρχεία (EA) είναι το επίσημο αρχείο του Ηνωμένου Βασιλείου και ο επίσημος θεματοφύλακας ορισμένων από τα πιο εμβληματικά εθνικά έγγραφα. Τα βασικό αποθετήριο (repository) των ΕΑ βρίσκεται στο Νοτιοδυτικό Λονδίνο, στην περιοχή Κιού, ενώ το δεύτερο αποθετήριο, το “Deep Store”, βρίσκεται στην περιοχή Τσέσαϊρ και πρόκειται για ένα παλαιό αλατωρυχείο. Στην κατοχή τους, τα ΕΑ έχουν 200 χιλιόμετρα φυσικών συλλογών, κυρίως περγαμηνών και χαρτιού, αλλά και διάφορα αρχειακά αντικείμενα, όπως κέρινες σφραγίδες. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, εκατομμύρια ψηφιοποιημένες σελίδες αλλά και ένας διαρκώς αυξανόμενος αριθμός born-digital αρχείων (δηλαδή υλικό το οποίο έχει απευθείας δημιουργηθεί σε ψηφιακή μορφή όπως emails, βίντεο, κώδικας και ψηφιακό περιεχόμενο από τις ιστοσελίδες και τα social media του UK Government Web Archive) έχουν εμπλουτίσει σημαντικά την ψηφιακή συλλογή των ΕΑ.
Τα ΕΑ είναι διαφορετικά πράγματα για διαφορετικές ομάδες ενδιαφέροντος. Για την κυβέρνηση, τα EA είναι ο επίσημος θεματοφύλακας του εθνικού αρχείου αλλά και εξειδικευμένος φορέας για τη διαχείριση, τη διατήρηση και τη χρήση πληροφοριών. Για το ευρύ κοινό, τα EA παρέχουν δωρεάν πρόσβαση σε ιστορικά τεκμήρια και συλλογές που αφορούν πάνω από 1,000 χρόνια ιστορίας του Ηνωμένου Βασιλείου. Για τον ευρύτερο κλάδο διαχείρισης Αρχείων και Αρχειακών υπηρεσιών, τα EA παρέχουν εξειδικευμένη γνώση και υποστήριξη σε Αρχεία της χώρας για τη διατήρηση και βιωσιμότητα της εθνικής αρχειακής κληρονομιάς. Επιπλέον, τα EA έχουν αναγνωριστεί από το Arts and Humanities Research Council ως Ανεξάρτητος Οργανισμός Έρευνας (Independent Research Organisation), το οποίο στην ουσία σημαίνει ότι μπορούν να ηγηθούν και να καταθέσουν ερευνητικές προτάσεις σε ένας πλήθος Ερευνητικών Συμβουλίων και Κέντρων Έρευνας στην Αγγλία και διεθνώς. Σε αυτό το πλαίσιο, για την ακαδημαϊκή και ευρύτερη ερευνητική κοινότητα, τα EA προσφέρουν ένα πλήθος ευκαιριών έρευνας και συνεργασίας για ένα ευρύ φάσμα επιστημονικών κλάδων.
Η ερευνητική ατζέντα των ΕΑ έχει στόχο να χτίσει μία ευρεία και πολυεπιστημονική ακαδημαϊκή κοινότητα γύρω από τις συλλογές και τα ερευνητικά ενδιαφέροντα των 600 ερευνητών και ειδικών που δουλεύουν σε διαφορετικά τμήματα του οργανισμού. Ο δικός μου ρόλος, μέσα από την ομάδα Έρευνας και Ακαδημαϊκής Διασύνδεσης, δίνει την δυνατότητα σε έμενα και την ομάδα μου να εμπλακούμε σε ένα αριθμό από ακαδημαϊκά προγράμματα και ερευνητικά δίκτυα τα οποία έχουν να κάνουν με θεωρητικούς και πρακτικούς προβληματισμούς σε σχέση με τις ιστορικές και τις ψηφιακές μας συλλογές, αλλά και με τα born-digital αρχεία τα οποία φέρνουν ένα σύνολο νέων προκλήσεων.
Ποιες είναι οι βασικές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν σήμερα τα Εθνικά Αρχεία της Αγγλίας.
Η ταχεία και συνεχής ψηφιακή και τεχνολογική ανάπτυξη και καινοτομία φέρουν ένα σύνολο από ριζικές αλλαγές στο τοπίο της αρχειακής και πολιτισμικής κληρονομιάς. Τις τελευταίες δεκαετίες, περνώντας από τις περγαμηνές και το χαρτί, στα ψηφιοποιημένα και στα born-digitised αρχεία, οι νέοι τύποι αρχειακών αντικειμένων φέρνουν μία ριζική ρήξη στο καθιερωμένο αρχειακό πλαίσιο και αμφισβητούν την παραδοσιακή ορολογία, θεωρία και πρακτική. Οι μεγάλοι όγκοι αυτών των νέων τύπων εγγραφών, που διατίθενται σε μια ποικιλία νέων μορφών, με λίγη ή καθόλου δομή (όπως για παράδειγμα, έγγραφα Microsoft Word, email, βίντεο υψηλής ευκρίνειας, στιγμιότυπα ιστοσελίδων και σελίδες κοινωνικών μέσων, κώδικας, δομημένα σύνολα δεδομένων και εγγραφές που προέρχονται από συστήματα μηχανικής εκμάθησης), καθιστά αδύνατη την παραδοσιακή (χειροκίνητη) διαδικασία αρχειοθέτησης. Έτσι, απαιτούνται νέες πολύπλοκες ψηφιακές υποδομές και συστήματα νέας γενιάς, που θα μπορέσουν να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά την αυξανόμενη εισροή τους και μπορούν να επιτρέψουν την μακροχρόνια αποθήκευση τους σε μεγάλη κλίμακα.
Στα ΕΑ, για να αντιμετωπίσουμε αυτές τις νέες προκλήσεις διερευνήσαμε διαφορετικούς τρόπους χρήσης της γνώσης και της τεχνογνωσίας μας, καθώς επίσης δημιουργούμε γέφυρες με άλλα πεδία έρευνας και εξειδίκευσης και υιοθετούμε νέες προσεγγίσεις από άλλους τομείς. Τα τελευταία χρόνια, έχουμε ξεκινήσει έναν στρατηγικό μετασχηματισμό για να γίνουμε ένα αρχείο δεύτερης γενιάς που είναι εξολοκλήρου ψηφιακό (digital archive by instinct and design). Το ψηφιακό αρχείο φέρνει επανάσταση στην αρχειακή θεωρία και πρακτική, κυρίως με τη χρήση και εφαρμογή τεχνητής νοημοσύνης στο αρχειακό περιβάλλον. Ωστόσο, αυτό φέρνει μια ποικιλία νέων τύπων προκλήσεων, αλλά και ένα σύνολο από νέες δυνατότητες και προσεγγίσεις, τις οποίες ερευνούμε ενεργά και σε συνεργασία με εξωτερικούς συνεργάτες.
Με ποιον τρόπο μπορεί να συμβάλει η έρευνα στην προσέγγιση αυτών των προκλήσεων;
Στα ΕΑ βλέπουμε ένα μέλλον όπου η τεχνητή νοημοσύνη και οι αναδυόμενες νέες τεχνολογίες είναι μέρος της καθημερινής μας πρακτικής, γι αυτό και διερευνούμε διεξοδικά τις ηθικές, θεωρητικές και επιστημολογικές προκλήσεις που σχετίζονται με τη διατήρηση, περιγραφή, παρουσίαση και χρήση του ψηφιακού αρχείου. Για παράδειγμα, μας ενδιαφέρει ιδιαίτερα η διερεύνηση των νέων τρόπων αυτοματοποίησης της εγγραφής, μεταφοράς και αποθήκευσης ψηφιακών αρχείων που λαμβάνουμε από ποικίλες κυβερνητικές υπηρεσίες. Μας ενδιαφέρει επίσης η χρήση τεχνητής νοημοσύνης (όπως δίκτυα ανάλυσης/network analysis, επεξεργασία φυσικής γλώσσας/language processing, στατιστική μηχανική μάθηση/statistical machine learning και βαθιά μάθηση/deep learning) για να αυτοματοποιήσουμε τη δημιουργία μεταδεδομένων (metadata) όχι μόνο για να βελτιώσουμε την προσβασιμότητα (accessibility/findability) στις ιστορικές και ψηφιακές μας συλλογές, αλλά και για να δημιουργήσουμε νέες συσχετίσεις μεταξύ τους (linked data), έτσι ώστε να βοηθήσουμε τους χρήστες μας να αλληλοεπιδράσουν με το περιεχόμενο μας με νέους τρόπους.
Σε αυτό το ραγδαία εξελισσόμενο σύνθετο ψηφιακό περιβάλλον, τα EA επιδιώκουν ένα βιώσιμο ψηφιακό μέλλον. Σε μια εποχή όπου η τεχνητή νοημοσύνη μπαίνει δυναμικά στο χώρο της πολιτισμικής κληρονομιάς, η ανάγκη απόδειξης της προσαρμοστικότητας, της αξίας και της βιωσιμότητας των αρχείων δεν υπήρξε ποτέ πιο έντονη. Οι νέες προκλήσεις φέρνουν στο προσκήνιο ένα βασικό ερώτημα: τι θα πρέπει να κάνουμε σήμερα έτσι ώστε να διασφαλιστεί ένα αξιόπιστο και ανοιχτό αρχείο εντός ενός ταχέως και συνεχώς εξελισσόμενου σύνθετου ψηφιακού περιβάλλοντος; Στα ΕΑ πιστεύουμε ότι η απάντηση σε αυτό το ερώτημα έρχεται μέσα από την έρευνα, τον πειραματισμό και τη συνεργασία με ερευνητές από άλλες ειδικότητες και εξειδικεύσεις. Η έρευνα μάς δίνει τη δυνατότητα να ανοίξουμε ‘το μαύρο κουτί’ των νέων τεχνολογιών, να κατανοήσουμε και να διερευνήσουμε τις εννοιολογικές, μεθοδολογικές και πρακτικές προκλήσεις, αλλά και τις ηθικές επιπτώσεις, και να προτείνει νέους τρόπους να γίνουμε πιο υπεύθυνοι και πιο διαφανείς σε σχέση με τη συλλογική μας κληρονομιά και τη διατήρηση της στο μέλλον.
*Η δρ. Ειρήνη Γκουνταρούλη είναι υπεύθυνη Ψηφιακών Ερευνητικών Προγραμμάτων (Head of Digital Research Programmes) στα Εθνικά Αρχεία του Ηνωμένου Βασιλείου, και επιπλέον, προσκεκλημένο μέλος της Ψηφιακής Επιτροπής της Βασιλικής Ιστορικής Εταιρίας (Royal Historical Society) και της κλειστής ομάδας ειδικού ενδιαφέροντος Humanities and Data Science του Ινστιτούτου Alan Turing.
Σχετικά αναγνώσματα:
The National Archives’ New strategy, Archives for Everyone 2019: http://nationalarchives.gov.uk/about/our-role/plans-policies-performance-and-projects/our-plans/archives-for-everyone/
The National Archives, Digital Strategy 2017: https://www.nationalarchives.gov.uk/documents/the-national-archives-digital-strategy-2017-19.pdf
The National Archives, Archives Inspire 2015: http://nationalarchives.gov.uk/about/our-role/plans-policies- performance-and-projects/our-plans/archives-inspire/
July 6, 2020
Written by:
OA@ekt
Το ευρωπαϊκό έργο TRIPLE διεξάγει έρευνα για τις ανάγκες των ερευνητών στους τομείς των Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών (ΑΚΕ). To TRIPLE θα αποτελέσει μια από τις υπηρεσίες του OPERAS, της ερευνητικής υποδομής η οποία υποστηρίζει την ανοικτή επιστημονική επικοινωνία στις ΑΚΕ στον Ευρωπαϊκό Χώρο Έρευνας, διαμορφώνοντας μια καινοτόμα, πολυγλωσσική και πολυπολιτισμική πλατφόρμα αναζήτησης. Τα αποτελέσματα της έρευνας θα δημοσιευθούν στην «Έκθεση για τις Ανάγκες των Χρηστών» το Νοέμβριο του 2020 και θα βοηθήσουν στη διαμόρφωση υπηρεσιών και εργαλείων από την πλευρά του TRIPLE που θα ανταποκρίνονται στις ανάγκες της κοινότητας των ΑΚΕ.
Στο πλαίσιο της έρευνας ενδιαφερόμαστε να μάθουμε περισσότερα για τις πρακτικές των ερευνητών σε σχέση με τις ψηφιακές τεχνολογίες. Πιο συγκεκριμένα, ενδιαφερόμαστε να μάθουμε για:
- Τα εργαλεία αναζήτησης που χρησιμοποιείτε προκειμένου να αναζητήσετε, να αποκτήσετε πρόσβαση και να επαναχρησιμοποιήσετε υλικό όπως βιβλιογραφία, δεδομένα, ερευνητικά έργα, το προφίλ άλλων ερευνητών κτλ., το οποίο χρειάζεστε για το ερευνητικό σας έργο
- Τη χρήση εργαλείων για τη διαχείριση και την ανάκτηση υλικού
- Τη χρήση εργαλείων για τη διεξαγωγή έρευνας (συμπεριλαμβανομένης της συλλογής δεδομένων)
- Τη χρήση εργαλείων για τη δικτύωση με άλλους ερευνητές ή φορείς
- Τον ψηφιακό γραμματισμό
- Τον εξοπλισμό που χρησιμοποιείτε στην έρευνά σας.
Η έρευνα θα είναι ανοικτή έως τις 30 Ιουνίου 2020. Το ερωτηματολόγιο είναι στα Αγγλικά και η συμπλήρωσή του δεν θα χρειαστεί περισσότερο από 10 έως 15 λεπτά (21 ερωτήσεις). Για τη συμπλήρωση της έρευνας, χρησιμοποιήστε το ακόλουθο link
Το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης (ΕΚΤ) είναι εταίρος του TRIPLE.
May 6, 2020
Previous page
