Written by:
OA@ekt
Από τις 20 Νοεμβρίου του 2008, όταν ξεκίνησε δημόσια την ύπαρξή της (και για την επόμενη δεκαετία) η ευρωπαϊκή αυτή πύλη πολιτισμού αποτέλεσε μια κινητήρια δύναμη για τους φορείς μνήμης και πολιτισμού της Ευρώπης καταρχάς για να συνομιλήσουν και κατά δεύτερο λόγο για να ψηφιοποιήσουν, να τεκμηριώσουν, να συσσωρεύσουν και να δημοσιεύσουν το ψηφιακό τους περιεχόμενο.
Η Europeana συνέβαλε σε σημαντικό βαθμό στην ανάπτυξη μίας κοινής συνείδησης, όχι μόνο στην κοινότητα των μουσείων, των βιβλιοθηκών και των αρχείων της Ευρώπης, αλλά και των πολιτών και των κοινοτήτων καινοτομίας και επιχειρηματικότητας. Ενέπλεξε φορείς και πολίτες σε μία δημιουργική αλληλεπίδραση με την ευρωπαϊκή και εθνική πολιτιστική κληρονομιά, καθώς και στη δημιουργία δικτύων συνεργασίας και επανάχρησης περιεχομένου. Ταυτόχρονα, ανέδειξε την αξία της συνύπαρξης ετερογενούς ψηφιακού πολιτιστικού περιεχομένου και τις δυνατότητες πολλαπλών αφηγήσεων για αντικείμενα και μαρτυρίες του πολιτισμού μας.
Για το χώρο του πολιτισμού λειτούργησε καταλυτικά, τόσο διαμοιράζοντας καλές πρακτικές και τεχνογνωσία σχετικά με τη συσσώρευση περιεχομένου, όσο και συμμετέχοντας σε παν-ευρωπαϊκά έργα πολλαπλών εταίρων με θεματική έμφαση στη μόδα, τη μουσική, τη φωτογραφία και την κοινή μας κληρονομιά. Για τους φορείς μνήμης λειτούργησε ως μοντέλο για την υιοθέτηση προτύπων τεκμηρίωσης και διαλειτουργικότητας, σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο. Παράλληλα, ώθησε τη δημιουργία νέων θεματικών συσσωρευτών ενισχύοντας την προβολή, ανάδειξη και χρήση επιστημονικού ή εκπαιδευτικού περιεχομένου. Η αδειοδοτική της πολιτική, σε συνδυασμό με το κίνημα της ανοικτής πρόσβασης και τη χρήση αδειών «Creative Commons» συνέβαλαν τόσο στη κυκλοφορία του υλικού όσο και στη προστασία των δικαιωμάτων των δημιουργών από αθέμιτη ή μη εξουσιοδοτημένη χρήση.
Η ομάδα της Europeana είναι βαθιά, ακλόνητα, οπαδοί του ευρωπαϊκού ιδεώδους. Το πρώτο πράγμα που βλέπει κάποιος όταν μπει στον ιστότοπο της Europeana για επαγγελματίες και φορείς είναι η αποστολή τους: “Πιστεύουμε ότι η πρόσβαση σε μια κοινή κληρονομιά – είτε σε μουσική, βιβλία, ταινίες, τέχνη ή κοινωνικό ιστορικό – κάνει τις ζωές των ανθρώπων πιο πλούσιες”. Για αυτό και ηγήθηκαν μεγάλων έργων όπως για παράδειγμα το «Europeana 1914-1918 – επίσημες και ανεπίσημες ιστορίες του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου» το οποίο συγκέντρωσε στην πλατφόρμα της Europeana ένα συγκλονιστικό αρχείο από δεκάδες ευρωπαϊκούς οργανισμούς μνήμης το οποίο συγκίνησε, ενημέρωσε και ενέπνευσε και ακόμα ενεργά συλλέγει υλικό από πολίτες και φορείς, καλώντας τους να ανεβάσουν τις ιστορίες τους ή ψηφιακά αρχεία (φωτογραφίες, γράμματα, ηχητικά αποσπάσματα, κλπ.). Και επειδή η ομάδα της Europeana είναι σοβαρότατοι επαγγελματίες, αποτιμούν και αξιολογούν τη δουλειά τους και τον αντίκτυπό της με τις εμπλεκόμενες κοινότητες. Ορισμένες πτυχές της αξιολόγησης αυτής μπορείτε να βρείτε στις αναφορές που δημοσιεύουν.
Δέκα χρόνια μετά το ξεκίνημά της, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και συγκεκριμένα η Γενική Διεύθυνση Επικοινωνιακών Δικτύων, Περιεχομένου και Τεχνολογιών (DG CNECT), ξεκινά διαβούλευση για το ρόλο και τη δράση της Ευρωπαϊκής Πολιτιστικής Ψηφιακής Βιβλιοθήκης Europeana για να σχεδιάσει τη στρατηγική της επόμενης φάσης. Η διαβούλευση έχει σε αυτή τη φάση τη μορφή ενός ερωτηματολογίου, το οποίο καλούνται να συμπληρώσουν τόσο οι πολίτες, οι οποίοι τη χρησιμοποιούν, όσο και οι φορείς οι οποίοι έχουν συμμετάσχει προσφέροντας ψηφιακό περιεχόμενο ή με συμμετοχή στο δίκτυο.
Στο ΕΚΤ συμπληρώσαμε το ερωτηματολόγιο, το οποίο μπορείτε να βρείτε και να συμπληρώσετε εδώ, και με την αφορμή αυτή αναλογιστήκαμε τη σχέση μας με τη Europeana. Ως πάροχος εθνικής εμβέλειας του περιεχομένου που συλλέξαμε στο συσσωρευτή SearchCulture.gr, περιεχόμενο που προήλθε από δημόσια χρηματοδότηση στο πλαίσιο του τελευταίου ΕΣΠΑ για τον πολιτισμό, συνεργαστήκαμε στενά με την ομάδα της Europeana. Μέχρι σήμερα έχουμε δημοσιεύσει στη Europeana λίγο περισσότερα από 45 χιλιάδες τεκμήρια και έπονται περισσότερα. Φυσικά, σε σύγκριση με χώρες όπως η Νορβηγία, η οποία είναι νούμερο ένα πάροχος με πάνω από 5 εκατομμύρια τεκμήρια, έχουμε πολλή δουλειά ακόμα να κάνουμε! Αλλά συνεχίζουμε, έχοντας μάθει πολλά από τη Europeana και από τις συνεργασίες οι οποίες στοχεύουν στον εμπλουτισμό της. Ένα πράγμα που μάθαμε είναι ότι η ποιότητα είναι καλύτερη από την ποσότητα. Για αυτό και τα τεκμήρια που στέλνουμε έχουν περάσει σημασιολογικό εμπλουτισμό και δημοσιεύονται πλέον με άρτια τεκμηρίωση στην πύλη της. Μια από τις κριτικές για τη Europeana, αξίζει να αναφερθεί, ήταν η όχι και τόσο καλή ποιότητα της τεκμηρίωσης, η οποία μπορεί να βάλει περιορισμούς στην επιθυμούμενη επανάχρηση. Για να αντιμετωπιστεί αυτό, το περιεχόμενο που δίνουμε στη Europeana περνάει από μια σειρά ελέγχων και πιστοποιήσεων συμμόρφωσης με διεθνή πρότυπα και προδιαγραφές. Σε συνεργασία με την Ψηφιακή Σύγκλιση, όλο το δημόσια χρηματοδοτούμενο περιεχόμενο της τελευταίας πρόσκλησης, ελέγχθηκε μέσω αυτών των ροών εργασιών βελτιστοποίησης και, καθαρό και περιποιημένο πλέον, πέρασε στη Europeana.
Σας παροτρύνουμε να χρησιμοποιήσετε την Europeana και να συμπληρώσετε το ερωτηματολόγιο. Είναι μια ευκαιρία να έχουμε όλοι εμείς που εμπλεκόμαστε με τον πολιτισμό ένα ρόλο να παίξουμε στη διαμόρφωση του μέλλοντος της ευρωπαϊκής ψηφιακής βιβλιοθήκης.
Καταληκτική ημερομηνία για τη συμπλήρωση του ερωτηματολογίου είναι η 14η Ιανουαρίου 2018.
Η ομάδα συσσώρευσης του ΕΚΤ
January 12, 2018
Written by:
OA@ekt
Η έννοια της Ανοικτής Πρόσβασης είναι συνδεδεμένη με την επιστήμη- στο χώρο του πολιτισμού μεταφράζεται ανάλογα με το πεδίο εφαρμογής. Για τα μουσεία, εδώ και μερικές δεκαετίες η έννοια της προσβασιμότητας συνδέθηκε με τη φυσική και διανοητική πρόσβαση στο χώρο και στο περιεχόμενο του μουσείου. Η Διεθνής Επιτροπή Μουσείων (ICOM) ορίζει τα μουσεία ως «μη κερδοσκοπικά, μόνιμα όργανα στην υπηρεσία της κοινωνίας και της ανάπτυξής της, ανοικτά στο κοινό, τα μουσεία συλλέγουν, συντηρούν, μελετούν, επικοινωνούν και εκθέτουν την υλική και άυλη κληρονομιά της ανθρωπότητας και του περιβάλλοντος της για σκοπούς εκπαίδευσης, σπουδής και απόλαυσης “(2007).
Μέχρι πρόσφατα, η έννοια της ανοικτής πρόσβασης αφορούσε μόνο στην άρση των εμποδίων που περιορίζουν το δημόσιο, κοινωφελή ρόλο τον οποίο τα μουσεία έχουν στη ζωή μιας κοινότητας. Αυτοί οι φραγμοί μπορεί να είναι φυσικοί, αισθητικοί, πνευματικοί, οικονομικοί, πολιτιστικοί, συναισθηματικοί, συμπεριφορικοί ή απλά έλλειψη πληροφορίας. Τα φυσικά εμπόδια αντιμετωπίστηκαν στα τέλη του προηγούμενου αιώνα νομοθετικά, με θέσπιση νόμων για την Προσβασιμότητα, όπως πχ με το Disability Discrimination Act 1995 (c 50) στη Μ. Βρετανία, στο πλαίσιο του οποίου έγιναν σημαντικά έργα βελτίωσης της προσβασιμότητας σε ιστορικά κτήρια, μουσεία και βιβλιοθήκες.
Οι αρχές της προσβασιμότητας επεκτάθηκαν και σε επίπεδο πολιτικής εκθέσεων, μουσειολογικής ερμηνείας, ψηφιακών υπηρεσιών κ.α. Τα ίδια τα έργα, αλλά και οι λεζάντες τους, κατέβηκαν στο σωστό ύψος για θέαση από επισκέπτες σε αναπηρικά αμαξίδια ή από το ύψος ενός παιδιού, οι ηχητικοί οδηγοί και τα πολυμεσικά ερμηνευτικά συστήματα μεταφράστηκαν στη BSL (Βritish Sign Language) και σε Braille, όπου είχε εφαρμογή, ακόμα και η διανοητική πρόσβαση βελτιώθηκε με κατευθυντήριες γραμμές για συγγραφή ερμηνευτικού περιεχομένου σε επίπεδο κατανόησης 14 ετών για το γενικό κοινό και εγκεκριμένο μέγεθος γραμματοσειράς το 16 (για άτομα με περιορισμένη όραση). Θυμάμαι ότι το 2003 στην TATE όλη η ομάδα που είχε επαφή με το κοινό εκπαιδευτήκαμε σε τεχνικές «προσβάσιμης επικοινωνίας» (access training) και τεχνικές ‘oral description’, μια μέθοδο περιγραφής ενός έργου τέχνης σε άτομα με περιορισμούς όρασης. Η προσβασιμότητα δεν αφορούσε μόνο άτομα με ειδικές ανάγκες, αλλά και μετανάστες, απομονωμένες ethnic κοινότητες, έφηβες μητέρες και άλλες ευπαθείς ομάδες, για τις οποίες πραγματοποιήθηκαν εκτεταμένα outreach και diversity προγράμματα για να τους προσκαλέσουν να έρθουν και να διαδράσουν με το περιεχόμενο και τους χώρους του μουσείου. Ακόμα και οι τουρίστες αντιμετωπίστηκαν ως ευπαθής ομάδα, με την έννοια ότι είναι σε μια ξένη χώρα και έχουν το δικαίωμα πρόσβασης, ειδικά σε μουσεία με περιεχόμενο που προέρχεται πολιτιστικά από τις χώρες τους[1].
Η βελτίωση της πρόσβασης στα μουσεία, ενσωματώνοντας την ένταξη και την ποικιλομορφία, προϋποθέτει τη χρήση δημιουργικών ιδεών για την αντιμετώπιση των φυσικών, πνευματικών και κοινωνικών εμποδίων που εμποδίζουν τους πολίτες να επωφεληθούν από τις υπηρεσίες ενός μουσείου. Οι βασικές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν τα μουσεία κυμαίνονται από την τήρηση των νομοθετικών απαιτήσεων των διατηρητέων κτιρίων μέχρι την κατανόηση και την κάλυψη των διαφορετικών αναγκών διαφορετικών ανθρώπων. Στις προκλήσεις αυτές ήρθε να προστεθεί η πρόκληση του ψηφιοποιημένου περιεχομένου που διαθέτουν τα μουσεία στο διαδίκτυο.
Από τη μια, η πώληση των δικαιωμάτων αναπαραγωγής των έργων των μουσείων πρόσφερε έναν σημαντικό οικονομικό πόρο, ειδικά την εποχή μείωσης των κρατικών επιδοτήσεων και πίεσης για ελεύθερη είσοδο, που ευθυγραμμίζεται με τη νομοθεσία για προσβασιμότητα σε πολιτιστικό περιεχόμενο.
Από την άλλη, όλο και πιο συχνά, χρηματοδοτική προϋπόθεση για έργα ψηφιοποίησης ή προϋπόθεση διάθεσής τους σε συσσωρευτές όπως η Europeana είναι να δίνουν τα μουσεία ανοικτά τα μεταδεδομένα τους και τις εικόνες προεπισκόπησης, αλλά και τα ψηφιακά αρχεία υψηλής ανάλυσης, τα οποία ήταν, μέχρι πρόσφατα, το κατεξοχήν «προϊόν» των μουσείων, για χρήση σε εκδόσεις, καταναλωτικά προϊόντα, σουβενίρ κ.α.. Εδώ και χρόνια υπάρχει ένας διεθνής διάλογος στην κοινότητα των μουσείων για την Ανοικτή Πρόσβαση σε ψηφιακό περιεχόμενο, με ένθερμους υποστηρικτές και σκεπτικιστές να αντιπαραβάλλουν επιχειρήματα.
Οι αρχές της Ανοικτής Πρόσβασης όπως διατυπώνονται για το επιστημονικό περιεχόμενο ευθυγραμμίζονται με τους γενικούς στόχους των μουσείων – δηλαδή τη βελτίωση της εκπαίδευσης και της διαφύλαξης της πολιτιστικής κληρονομιάς – επειδή η βελτίωση της πρόσβασης στις συλλογές τους είναι τόσο σημαντική για την προώθηση αυτών των στόχων. Πολλά μουσεία εναρμονίστηκαν και εισήγαγαν πολιτικές, όπως π.χ. το Metropolitan[2] στη Νέα Υόρκη, «απελευθερώνοντας» όπως είπαν στην επικοινωνιακή τους καμπάνια 200.000 έργα τέχνης που ανήκουν στο ‘public domain’. Το Rijksmuseum στην Ολλανδία δεσμεύτηκε να ψηφιοποιήσει όλες τις συλλογές του (ένα εκατομμύριο έργα τέχνης) μέχρι το 2020. Σήμερα υπάρχουν 200.000+ έργα τέχνης στον δημόσιο τομέα και 40.000 + έργα τέχνης με πνευματικά δικαιώματα διατίθενται ηλεκτρονικά. Εάν ένα έργο τέχνης εμπίπτει στην κατηγορία περιορισμού (π.χ. αν ζει ο καλλιτέχνης του ή δεν έχουν περάσει 70 χρόνια από το θάνατό του) το μουσείο επιχειρεί να συνάψει συμφωνία με τον καλλιτέχνη / κάτοχο πνευματικών δικαιωμάτων για να επιτρέψει τη δημοσίευση μιας εικόνας υψηλής ανάλυσης στον ιστότοπό του.
Τα περισσότερα μουσεία όμως χρησιμοποιούν μια από τις πιο «κλειστές» άδειες χρήσης Creative Commons. Οι πιο κλειστές άδειες επιτρέπουν τη χρήση, με αναφορά του δημιουργού, αλλά δεν επιτρέπουν εμπορική χρήση ή παράγωγα έργα, δηλαδή επιτρέπεται η χρήση μόνο για προσωπική απόλαυση ή εκπαιδευτικό σκοπό. Και ενώ η εμπορική χρήση είναι πιο εύκολη να δικαιολογηθεί ως περιορισμός, η απαγόρευση παράγωγων αποτελεί ζήτημα συζήτησης στην κοινότητα των μουσείων.
Από τη μια, ο περιορισμός των δικαιωμάτων λήψης και επανάχρησης (download and remix) αναιρεί στην ουσία την ανοικτή πρόσβαση σε μουσειακό ψηφιακό περιεχόμενο, περιορίζοντας τη διαδραστικότητα με το ψηφιακό αρχείο. Με τον όρο “διαδραστικότητα” αναφερόμαστε στην οπτική, απτική και δημιουργική αλληλεπίδραση (όπως η χρήση φωτογραφιών ή μοντέλων του αντικειμένου σε έργα τέχνης ή τη διδασκαλία) με το αντικείμενο. Πιο συγκεκριμένα, η διαδραστικότητα μπορεί να περιλαμβάνει ενέργειες όπως η προβολή, η μελέτη, η μεγέθυνση, η περιστροφή, η εκτύπωση, η ενσωμάτωση σε άλλα δημιουργικά παράγωγα κ.ο.κ. Εάν τα μουσεία έχουν πραγματικά δεσμευτεί να ανοίξουν την πρόσβαση στις συλλογές τους και να εξυπηρετούν τις ανάγκες του κοινού, θα πρέπει επίσης να δεσμευτούν για τη βελτίωση της αλληλεπίδρασης με ψηφιοποιημένα αντικείμενα, αξιοποιώντας πλήρως την ευελιξία που προσφέρουν οι τεχνολογίες αυτές.
Από την άλλη, οι επιμελητές των μουσειακών συλλογών, οι οποίοι αναπτύσσουν σχέσεις «μητρότητας» με τα έργα, επειδή τα μελετούν και τα φροντίζουν για χρόνια, φοβούνται και τον «διασυρμό» της ακεραιότητας του έργου, όταν αυτό γελοιοποιείται ή παραποιείται, όπως, για παράδειγμα οι τουριστικές αφίσες της Mona Lisa με τσιγάρα ή άλλες παραποιητικές προσθήκες μέσω Photosphop. Αυτή η ομάδα είναι και η πιο διακαείς υποστηρικτές του περιορισμού της Ανοικτής Πρόσβασης. Ένα άλλο επιχείρημα που ακούγεται εναντίον της Ανοικτής Πρόσβασης είναι και περιπτώσεις κατάχρησης ανοιχτά προσβάσιμων ψηφιακών αρχείων στην στρατευόμενη και πολιτικοποιημένη τέχνη, όπως η χρήση art-right memes (memes[3] που προέρχονται από το χώρο της ακραίας δεξιάς ή άλλα παρόμοια προβληματικά δημιουργικά έργα).
Τα μουσεία που ανοίγουν τις συλλογές τους όμως, όπως το Rijks, βλέπουν σημαντικά οφέλη σε brand capital (επικοινωνιακό κεφάλαιο), με νέες συνεργασίες με τον ιδιωτικό τομέα, μεγαλύτερη αναγνωρισιμότητα και επισκεψιμότητα τόσο στον ιστότοπο, όσο και στο φυσικό χώρο του μουσείου.
H Έλενα Λαγούδη είναι μουσειολόγος, με εμπειρία σε ψηφιακή διαχείριση, κυρίως από εθνικές συλλογές στην Αγγλία, όπως η National Gallery και η TATE. Σήμερα εργάζεται στο ΕΚΤ με την ομάδα που αναπτύσσει υπηρεσίες νέφους για Μουσεία, Αρχεία και Βιβλιοθήκες.
Αναφορές
https://siarchives.si.edu/sites/default/files/…/2016_03_10_OpenCollections_Public.pdf last accessed on November 15, 2017
https://www.metmuseum.org/about-the-met/policies-and-documents/image-resources last accessed on November 15, 2017
https://wiki.creativecommons.org/wiki/Creative_Commons_and_Open_Access last accessed on November 15, 2017
https://creativecommons.org/2010/02/05/the-brooklyn-museum/ last accessed on November 15, 2017
http://ikee.lib.auth.gr/record/282488?ln=el last accessed on November 15, 2017
Υποσημειώσεις
[1] https://www.westminster.ac.uk/research/research-excellence-framework-2014/research-impact/museums-galleries-and-the-international-visitor-experience last access on November 15, 2017
[2] https://www.metmuseum.org/about-the-met/policies-and-documents/image-resources last accessed on November 15, 2017
[3] Η λέξη meme είναι μια συντομογραφία του mimeme (από την Αρχαία Ελληνική λέξη μίμημα, μιμεϊσθαι) δημιουργημένη από τον Βρετανό εξελικτικό βιολόγο Richard Dawkins στο βιβλίο του The Selfish Gene (1976) ως έννοια για συζήτηση των εξελικτικών αρχών στην εξήγηση της διάδοσης ιδεών και πολιτιστικών φαινομένων. Σήμερα σημαίνει μια ιδέα, συμπεριφορά ή στυλ που εξαπλώνεται από άτομο σε άτομο μέσα σε μια κουλτούρα – συχνά με σκοπό να μεταφέρει ένα συγκεκριμένο φαινόμενο, θέμα ή νόημα που αντιπροσωπεύει το meme.
Εικόνα: Two Men Contemplating the Moon, Caspar David Friedrich (German, Greifswald 1774-1840 Dresden), ca.1825-1830, the MET.
November 16, 2017
Written by:
OA@ekt
Η Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Κύπρου, εταίρος στο ευρωπαϊκό έργο OpenAIRE2020 και Εθνικό Σημείο Υποστήριξης και Ενημέρωσης για την Ανοικτή Πρόσβαση στον Ορίζοντα 2020 (OpenAIRE NOAD), διοργάνωσε την Παρασκευή 27 Οκτωβρίου 2017, ημερίδα με τίτλο «Ανοικτή Πρόσβαση: η άμεση διάδοση της παραγόμενης επιστημονικής γνώσης». Η ημερίδα πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με την Γενική Διεύθυνση Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων, Συντονισμού και Ανάπτυξης (ΓΔ-ΕΠΣΑ), το Ίδρυμα Προώθησης Έρευνας (ΙΠΕ) και το Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου (ΑΠΚΥ). Στην ημερίδα παρουσιάστηκε η σημερινή κατάσταση σε ό,τι αφορά τις δράσεις στήριξης για την Ανοικτή Πρόσβαση σε ευρωπαϊκό, τοπικό, ιδρυματικό και ερευνητικό επίπεδο, ενώ τέθηκε το πλαίσιο για μια γόνιμη συζήτηση και ανταλλαγή απόψεων μεταξύ των κυριότερων φορέων της Κύπρου σχετικά με τις επιστημονικές δημοσιεύσεις, τα ερευνητικά δεδομένα και τα ιδρυματικά αποθετήρια Ανοικτής Πρόσβασης. Οι συμμετέχοντες είχαν επίσης τη δυνατότητα να ενημερωθούν για υπηρεσίες και εργαλεία υποστήριξης της Ανοικτής Πρόσβασης στο ακαδημαϊκό/ερευνητικό περιβάλλον.
Ο Αντιπρύτανης Ακαδημαϊκών Υποθέσεων του Πανεπιστημίου Κύπρου, Καθηγητής Αθανάσιος Γαγάτσης σε χαιρετισμό που απεύθυνε, ανέφερε ότι το Πανεπιστήμιο Κύπρου και συγκεκριμένα η Βιβλιοθήκη του, βρέθηκε από πολύ νωρίς στην πρώτη γραμμή, για να υποστηρίξει την οργανωμένη και ελεύθερη διάθεση των επιστημονικών δημοσιευμάτων της χώρας, και έκτοτε στηρίζει όλες τις πρωτοβουλίες της κίνησης για την Ανοικτή Πρόσβαση, αναγνωρίζοντας τα πολλαπλά οφέλη της για την κοινωνία. Χαιρετισμό επίσης απεύθυνε εκ μέρους της Γενικής Διεύθυνσης Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων, Συντονισμού και Ανάπτυξης η Λειτουργός Συντονισμού Α΄ κα Μαρία Ποιητή, τονίζοντας τα οφέλη της Ανοικτής Πρόσβασης και προσκαλώντας σε συνεργασία όλους τους εμπλεκόμενους φορείς προς υιοθέτηση Πολιτικών Ανοικτής Πρόσβασης.
Οι ομιλίες κάλυψαν θέματα, όπως την Εθνική Πολιτική Ανοικτής Πρόσβασης, τις υποχρεώσεις των ερευνητών στον Ορίζοντα 2020, το ευρωπαϊκό πλαίσιο δράσης, παραδείγματα υιοθέτησης πολιτικής από ερευνητικά κέντρα (ΚΟΙΟΣ – Κέντρο Αριστείας για Έρευνα και Καινοτομία), νομικές πτυχές, καθώς και δράσεις ακαδημαϊκών βιβλιοθηκών προς στήριξη της Ανοικτής Πρόσβασης και των Ανοικτών Δημοσίων Δεδομένων.
Η συμμετοχή και οι παρεμβάσεις των συμμετεχόντων ανέδειξαν το αυξανόμενο ενδιαφέρον της Κυπριακής ερευνητικής κοινότητας για την Ανοικτή Πρόσβαση και επιβεβαίωσαν τόσο τη σημασία διοργάνωσης ανάλογων δράσεων, όσο και τη σημασία του διαλόγου και της ανταλλαγής απόψεων, ως βασική προϋπόθεση για την εφαρμογή της εθνικής στρατηγικής και πολιτικής για την Ανοικτή Πρόσβαση.
Το πρόγραμμα και οι παρουσιάσεις, καθώς και βίντεο της ημερίδας είναι διαθέσιμα μέσω της ιστοσελίδας της Βιβλιοθήκης Πανεπιστημίου Κύπρου.
Το παραπάνω κείμενο είναι της Αναστασίας Ιωάννου, Γραφείο Ψηφιοποίησης και Αρχείων, Βιβλιοθήκη Πανεπιστημίου Κύπρου
November 8, 2017
Written by:
OA@ekt
Η Ένωση των Ευρωπαϊκών Πανεπιστημίων (EUA) η οποία εκπροσωπεί περισσότερα από 800 πανεπιστήμια και υποστηρίζει ενεργά την ανοικτή πρόσβαση στα αποτελέσματα της δημόσιας χρηματοδοτούμενης έρευνας, υιοθέτησε στις 27 Οκτωβρίου 2017 μια πολιτική δήλωση για την Ανοικτή Επιστήμη. Η EUA απευθύνεται μέσω της δήλωσής της στους ευρωπαϊκούς θεσμούς και τις εθνικές κυβερνήσεις με στόχο την ενίσχυση της μετάβασης σε ένα περιβάλλον ανοικτής επιστημονικής επικοινωνίας.
Η δήλωση απηχεί τις συστάσεις που έχει απευθύνει η EUA στα μέλη της, οι οποίες βασίζονται στις υφιστάμενες καλές πρακτικές για την ανοικτή πρόσβαση στις δημοσιεύσεις, τη διαχείριση των ερευνητικών δεδομένων και την εξόρυξη κειμένου και δεδομένων (TDM), και είναι πλήρως εναρμονισμένες με τις ευρωπαϊκές πολιτικές. Η EUA υποστηρίζει ενεργά τις ευρωπαϊκές πολιτικές για την ανοικτή πρόσβαση σε δημοσιεύσεις και δεδομένα, τις ευρωπαϊκές υποδομές για την υποστήριξη της Ανοικτής Επιστήμης (όπως το OpenAIRE), καθώς και τη δημιουργία του Ευρωπαϊκού Νέφους Ανοικτής Επιστήμης (EOSC). Η δήλωση κάνει αναφορά (μεταξύ άλλων) στη σημασία πολιτικής υποστήριξης της ανοικτής πρόσβασης στις δημοσιεύσεις και τα δεδομένα, τις υποδομές, τις δεξιότητες, διαδικασίες αξιολόγησης, τη δημιουργία κινήτρων.
Το πλήρες κείμενο είναι διαθέσιμο εδώ: http://www.eua.be/activities-services/news/newsitem/2017/10/27/eua-publishes-statement-for-eu-institutions-and-national-governments-on-open-science
Περισσότερες πληροφορίες για την EUA εδώ: http://www.eua.be/
November 6, 2017
Written by:
OA@ekt
Η Εβδομάδα Ανοικτής Πρόσβασης είναι μια διεθνής σειρά εκδηλώσεων και δράσεων η οποία πραγματοποιείται την τελευταία εβδομάδα του Οκτώβρη κάθε έτους. Η Εβδομάδα Ανοικτής Πρόσβασης παρέχει στα μέλη της ακαδημαϊκής και ερευνητικής κοινότητας την ευκαιρία να ενημερωθούν για τα οφέλη της Ανοικτής Πρόσβασης και να ανταλλάξουν εμπειρίες, ενισχύοντας με τον τρόπο αυτό την καθιέρωση της Ανοικτής Πρόσβασης ως του νέου τρόπου διεξαγωγής της έρευνας.
Συμπληρώνοντας 10 έτη, το θέμα της φετινής εβδομάδας η οποία εορτάζεται μεταξύ 23 και 29 Οκτωβρίου “Open in order to …..” συνιστά μια πρόσκληση διερεύνησης των δυνατοτήτων που παρέχει η ανοικτή πρόσβαση (είτε αναφερόμαστε σε ερευνητές, είτε σε φορείς ή χρηματοδότες έρευνας κλπ.) καθώς και των δράσεων που απαιτούνται για αξιοποίηση των ωφελειών αυτών.
Στο πλαίσιο της εβδομάδας ανοικτής πρόσβασης 2017, το OpenAIRE διοργανώνει μια σειρά από webinars πάνω σε επιμέρους πτυχές της ανοικτής πρόσβασης, όπως εισαγωγή στις βασικές έννοιες, νομικά ζητήματα και ανοικτή πρόσβαση, διαδραστικό webinar για τα σχέδια διαχείρισης δεδομένων (Data Management Plans) κτλ. Τα webinars απευθύνονται σε κοινό με διαφορετικό βαθμό εξοικείωσης με την ανοικτή πρόσβαση και από διαφορετικούς τομείς.
Περισσότερες πληροφορίες για τις θεματικές και την εγγραφή εδώ: https://www.openaire.eu/register-now-ffor-openaire-open-access-week-webinars
Περισσότερα για την Διεθνή Εβδομάδα Ανοικτής Πρόσβασης: http://www.openaccessweek.org/
Περισσότερα για το OpenAIRE: https://www.openaire.eu/
October 20, 2017
Written by:
OA@ekt
Η απόφαση για την μετατροπή συνδρομητικών περιοδικών (στον τομέα των Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών) σε περιοδικά ανοικτής πρόσβασης έρχεται σε συνέχεια της ανακοίνωσης του Συμβουλίου Έρευνας της Νορβηγίας το 2015 σύμφωνα με την οποία η χρηματοδότηση για ερευνητικά περιοδικά που εκδίδονται στα νορβηγικά θα παρέχεται, από το 2017 και εξής, μόνο σε περιοδικά ανοικτής πρόσβασης. Το ποσό αποτελεί τμήμα της χρηματοδότησης, με το υπόλοιπο να προέρχεται από την μετατροπή του ποσού που αφορούσε την πληρωμή συνδρομών από τα μεγαλύτερα νορβηγικά πανεπιστήμια, καθώς και εισφορά από την πλευρά του Υπουργείου Παιδείας και Έρευνας. Το Υπουργείο έχει παράλληλα ζητήσει την συνεισφορά και από την πλευρά των υπόλοιπων φορέων ανώτατης εκπαίδευσης με ποσό ίσο με αυτό των συνδρομών τους σε περιοδικά.
Η επιλογή των περιοδικών γίνεται από επιτροπή και στη βάση κριτηρίων που αφορούν την ποιότητα, την ανοικτότητα και τη διαθεσιμότητα. Τα κριτήρια περιλαμβάνουν όρους σχετικά με τις άδειες και την επανάχρηση, τον ευρετηριασμό στο DOAJ κτλ. Με βάση τα κριτήρια αυτά, καθώς και πληροφορίες από το νορβηγικό σύστημα πληροφοριών για την έρευνα CRIStin, η επιτροπή θα καταρτίσει κατάλογο των προς χρηματοδότηση περιοδικών. Η τελική επιλογή θα εξαρτηθεί από τον αριθμό των περιοδικών, το διαθέσιμο ποσό της χρηματοδότησης και το κόστος κάθε περιοδικού.
Περισσότερα εδώ: http://bit.ly/2xUE8ws
October 5, 2017
Written by:
OA@ekt
Η ελεύθερη πρόσβαση σε επιστημονικές δημοσιεύσεις και δεδομένα συμβάλλει καθοριστικά στην επιστημονική επικοινωνία και αποτελεί βασικό προσανατολισμό των ευρωπαϊκών πολιτικών για την έρευνα. Με στόχο την ενίσχυση της προσπάθειας αυτής, το ευρωπαϊκό έργο OPERAS –D (Design) στο οποίο το ΕΚΤ συμμετέχει ως βασικός εταίρος- επιδιώκει την ανάπτυξη, σε επιχειρησιακό και τεχνικό επίπεδο, μιας ευρωπαϊκής υποδομής, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στις Κοινωνικές και Ανθρωπιστικές Επιστήμες (ΑΚΕ).
Σημαντικό βήμα στην ανάπτυξη της ευρωπαϊκής υποδομής αποτελεί η μελέτη της υφιστάμενης κατάστασης, των ευρωπαϊκών και διεθνών εξελίξεων στο πεδίο της επιστημονικής επικοινωνίας και των κυριότερων προκλήσεων στη διαδικασία μετάβασης στο παράδειγμα της Ανοικτής Πρόσβασης. Τα παραπάνω αναλύονται στην έκθεση που δημοσίευσε το OPERAS-D, το συντονισμό της οποίας είχε το ΕΚΤ. Η έκθεση περιγράφει το τοπίο των ακαδημαϊκών εκδόσεων στις ΑΚΕ, αναδεικνύει εκδοτικά μοντέλα ανοικτής πρόσβασης στην Ευρώπη και εκτός με έμφαση στην επιχειρησιακή τους διάσταση, στους συμμετέχοντες και στην ανάδειξη καλών πρακτικών.
Η ανάλυση επιβεβαίωσε τον πολυκερματισμό και την ποικιλομορφία των πρωτοβουλιών, καθώς περιλαμβάνουν από πανεπιστημιακές εκδόσεις μέχρι μικρότερες εκδοτικές προσπάθειες που προσφέρουν διαφορετικές υπηρεσίες και βασίζονται σε διαφορετικές πηγές χρηματοδότησης. Στο τομέα των ΑΚΕ ειδικότερα, η απουσία συντονισμού και κοινών προτύπων δημιουργούν πρόσθετα εμπόδια στην μετάβαση των ΑΚΕ στην Ανοικτή Επιστήμη, παρά την ύπαρξη σημαντικών και καινοτόμων πρωτοβουλιών. Παράλληλα, οι πρόσφατες ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες όπως το Ευρωπαϊκό Νέφος για την Ανοικτή Επιστήμη και η Ευρωπαϊκή Πλατφόρμα Ανοικτής Πρόσβασης μπορούν να αποτελέσουν ένα πρώτο βήμα για την ανάπτυξη μιας ευρωπαϊκής υποδομής για τη διάχυση των ερευνητικών αποτελεσμάτων.
Στο πλαίσιο αυτό, το δίκτυο OPERAS (open access in the European research area through scholarly communication)–μέλη του οποίου υλοποιούν το έργο OPERAS-D- αναπτύσσει λύσεις για ζητήματα διασυνδεσιμότητας και διαλειτουργικότητας των υφιστάμενων υποδομών. Παράλληλα, εφαρμόζει νέες προσεγγίσεις και εργαλεία μέτρησης του αντίκτυπου και αξιολόγησης των ερευνητικών αποτελεσμάτων που διατίθενται με ανοικτή πρόσβαση, εισάγοντας τις ΑΚΕ στο νέο οικοσύστημα των ψηφιακών ερευνητικών υποδομών που θα συμπεριληφθούν στο Ευρωπαϊκό Νέφος Ανοικτής Επιστήμης.
Δείτε περισσότερα για το δίκτυο OPERAS εδώ: http://operas.hypotheses.org/
August 29, 2017
Written by:
OA@ekt
Αναγνωρίζοντας τη σημασία της εκπαίδευσης και των δεξιοτήτων στην υιοθέτηση της Ανοικτής Επιστήμης από τους ερευνητές, η Ομάδα Εργασίας για την εκπαίδευση και τις δεξιότητες στην Ανοικτή Επιστήμη επεξεργάστηκε σειρά συστάσεων προκειμένου να διασφαλίσει ότι οι ερευνητές διαθέτουν τις απαραίτητες δεξιότητες για την υιοθέτηση και εφαρμογή της Ανοικτής Επιστήμης, οι οποίες αποτυπώνονται σε σχετική έκθεση που δημοσιεύθηκε πρόσφατα. Οι συστάσεις απευθύνονται σε διαμορφωτές πολιτικής σε εθνικό, περιφερειακό και ευρωπαϊκό επίπεδο, καθώς και σε χρηματοδότες και φορείς έρευνας, αλλά και στους ίδιους τους ερευνητές. Η έκθεση υιοθετεί μια ευρύτερη προσέγγιση, αναδεικνύοντας ζητήματα που σχετίζονται με την ύπαρξη των απαραίτητων υποδομών, την τεχνική υποστήριξη, τις ιδρυματικές πολιτικές και τα οποία κρίνονται ως κεντρικά για τη μετάβαση στο παράδειγμα της Ανοικτής Επιστήμης.
Η έκθεση βασίστηκε στις απαντήσεις που έδωσαν ερευνητές σε πανευρωπαϊκή έρευνα που διεξήχθη την άνοιξη του 2017 και είχε ως στόχο την αποτύπωση της τρέχουσας κατάστασης μέσω ερωτήσεων (μεταξύ άλλων) για τις πολιτικές, την κατάρτιση, τους μηχανισμούς υποστήριξης και ανταμοιβής των ερευνητών. Στην έρευνα συμμετείχαν 1.277 ερευνητές, 50% των οποίων ήταν υποψήφιοι διδάκτορες.
Κεντρικό μήνυμα της έκθεσης είναι η ανάγκη αλλαγής κουλτούρας της ερευνητικής κοινότητας, καθώς η ενσωμάτωση των νέων τεχνολογιών (ψηφιακές δεξιότητες, Ευρωπαϊκό Νέφος για την Ανοικτή Επιστήμη) συντελέστηκε πρόσφατα. Η αλλαγή απαιτεί την υιοθέτηση μιας περιεκτικής και πολυδιάστατης προσέγγισης η οποία θα περιλαμβάνει τη συνεχή εκπαίδευση σε θέματα Ανοικτής Επιστήμης, την ενίσχυση των δεξιοτήτων μέσω της ύπαρξης τεχνικών υποδομών και υποστήριξης των ερευνητών, τη βελτίωση των κινήτρων και της αναγνώρισης για τους ερευνητές που υιοθετούν την Ανοικτή Επιστήμη μέσω της χρήσης altmetrics, τη συνεχή ευαισθητοποίηση σε θέματα Ανοικτής Επιστήμης, την ευθυγράμμιση των πολιτικών σε συνδυασμό με την εφαρμογή μηχανισμών για την παρακολούθηση της εφαρμογής αυτών και την ενίσχυση της συμμετοχής της κοινωνίας.
Η έκθεση προβαίνει ειδικότερα στις ακόλουθες συστάσεις:
– Πολιτικές για την Ανοικτή Επιστήμη: επικαιροποίηση των πολιτικών για την ευθυγράμμισή τους με τις αρχές της Ανοικτής Επιστήμης, ανάδειξη των δεξιοτήτων ως αναπόσπαστο τμήμα του Ορίζοντα 2020 και του 9ου Προγράμματος Πλαισίου
– Ανάπτυξη κατευθυντήριων γραμμών για την εφαρμογή της Ανοικτής Επιστήμης: ενίσχυση του συντονισμού μεταξύ φορέων που παρέχουν εκπαίδευση και κατάρτιση με στόχο την καταπολέμηση του πολυκερματισμού και των επικαλύψεων, ανάπτυξη οδικού χάρτη για την Ανοικτή Επιστήμη από φορείς και χρηματοδότες έρευνας
– Ευαισθητοποίηση σε θέματα Ανοικτής Επιστήμης: ενημέρωση- ευαισθητοποίηση σε θέματα ανοικτής πρόσβασης στις δημοσιεύσεις, ανοικτής πρόσβασης στα επιστημονικά δεδομένα, ανοικτής εκπαίδευσης, επιστήμης των πολιτών, καθώς και σχετικών πρωτοβουλιών (πχ open access button), ενημέρωση για τις κατευθυντήριες γραμμές των φορέων και χρηματοδοτών έρευνας για την Ανοικτή Επιστήμη
– Εκπαίδευση των ερευνητών για την Ανοικτή Επιστήμη: έμφαση στη συνεχή βελτίωση και τον εκσυγχρονισμό της παρεχόμενης εκπαίδευσης, ανάπτυξη προγραμμάτων που απευθύνονται στις διαφορετικές βαθμίδες και ανάγκες των ερευνητών
– Παροχή υποστήριξης για την Ανοικτή Επιστήμη: υποστήριξη μέσω τεχνικών υποδομών, εργαλείων και κατάλληλα εκπαιδευμένου προσωπικού, έμφαση στην χρήση σχεδίου διαχείρισης δεδομένων
– Η Ανοικτή Επιστήμη ως κριτήριο εξέλιξης των ερευνητών: αναγνώριση και ανταμοιβή των ερευνητών που υιοθετούν σχετικές πρακτικές, ανάδειξη της Ανοικτής Επιστήμης ως κριτηρίου στην αξιολόγηση ερευνητικών προτάσεων που υποβάλλονται σε χρηματοδότες έρευνας.
Η έκθεση είναι διαθέσιμη εδώ: https://cdn1.euraxess.org/sites/default/files/policy_library/ec-rtd_os_skills_report_final_complete_2207_1.pdf
Περισσότερα για την Ανοικτή Επιστήμη: https://ec.europa.eu/research/openscience/index.cfm
August 23, 2017
Written by:
OA@ekt
To Open Science Fair 2017 (6 – 8 Σεπτεμβρίου 2017, Αθήνα, Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος) είναι ένα διεθνές συνέδριο που έχει ως στόχο να παρουσιάσει τα στοιχεία που απαιτούνται για τη μετάβαση στην Ανοικτή Επιστήμη:
- ηλεκτρονικές υποδομές και υπηρεσίες (European Open Science Cloud),
- πολιτικές ως καθοδήγηση για καλές πρακτικές (Open Access, FAIR data, Citizen Science),
- νέα επιχειρησιακά μοντέλα δημοσίευσης της έρευνας,
- ερευνητικές ροές και νέους τύπους δραστηριοτήτων, όπως τρόποι εναλλακτικής αξιολόγησης ερευνητικών αποτελεσμάτων (open peer review), διάδοση και εκτίμηση αντίκτυπου των ερευνητικών αποτελεσμάτων (research impact/research assessment in open science), τεχνικές εξόρυξης ερευνητικών αποτελεσμάτων (text and data mining for open science).
Το OSFair2017 απευθύνεται κυρίως σε ερευνητές, ερευνητικά ιδρύματα και βιβλιοθήκες, φορείς χάραξης πολιτικής και χρηματοδότησης, παρόχους επιστημονικού ή συναφούς περιεχομένου/εκδότες, νεοφυείς επιχειρήσεις στο χώρο της έρευνας.
Οι εγγραφές έχουν ήδη ξεκινήσει και η περίοδος προ-εγγραφών λήγει την 17η Ιουλίου 2017.
Το OSFair2017 διοργανώνεται από το Τμήμα Πληροφορικής του ΕΚΠΑ, το Ε.Κ. ΑΘΗΝΑ με τη σύμπραξη της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος με την χορηγία 4 Ευρωπαϊκών έργων του H2020 πρωτοπόρων στον τομέα της ανοικτής επιστήμης: OpenAIRE, OpenUP, OpenMinTeD, και FOSTER.
Για περισσότερες πληροφορίες, μπορείτε να επισκεφθείτε την επίσημη σελίδα του συνεδρίου opensciencefair.eu και να παρακολουθείτε τις τελευταίες ανακοινώσεις μας στο twitter: @osfair2017
July 6, 2017
Written by:
OA@ekt
Η Ημερίδα που διοργάνωσε το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης (ΕΚΤ) την Πέμπτη 15 Ιουνίου 2017 για την Ανοικτή Επιστήμη έθεσε το πλαίσιο για μια γόνιμη συζήτηση και ανταλλαγή απόψεων μεταξύ των κυριότερων φορέων που συμμετέχουν στη μετάβαση στο παράδειγμα της Ανοικτής Επιστήμης/ Ανοικτής Πρόσβασης. Η ευρεία συμμετοχή και οι παρεμβάσεις των συμμετεχόντων ανέδειξαν το αυξανόμενο ενδιαφέρον της ελληνικής κοινότητας για την ανοικτή επιστήμη/ ανοικτή πρόσβαση και επιβεβαίωσαν τόσο τη σημασία διοργάνωσης ανάλογων δράσεων όσο και τη σημασία της διεξαγωγής διαλόγου ως βασική προϋπόθεση για την υιοθέτηση εθνικής στρατηγικής. Ιδιαίτερα ενθαρρυντικό στοιχείο αποτέλεσε η παρουσία σημαντικού αριθμού νέων ερευνητών, δημιουργώντας θετικές προοπτικές για τη μετάβαση στο μοντέλο της Ανοικτής Επιστήμης στη χώρα μας.
Σε συνέχεια της εισαγωγικής παρουσίασης από την Νένα Μάλλιου για το ΕΚΤ και την υποστήριξη της Ανοικτής Επιστήμης ως βασικού άξονα της στρατηγικής του, μέσω της ανάπτυξης υποδομών και υπηρεσιών (όπως τα θεματικά και ιδρυματικά αποθετήρια επιστήμης και πολιτισμού, η υπηρεσία ηλεκτρονικών εκδόσεων, καθώς και η διοργάνωση δράσεων εκπαίδευσης και ενημέρωσης), το πρώτο μέρος της Ημερίδας επικεντρώθηκε στην παρουσίαση των ευρωπαϊκών και εθνικών εξελίξεων με στόχο την ανάδειξη των κυριότερων τάσεων και την αποτίμηση της θέσης της Ελλάδας στο συνεχώς εξελισσόμενο πλαίσιο. Η Βικτωρία Τσουκαλά (εμπειρογνώμονας στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή) ορίζοντας την Ανοικτή Επιστήμη ως την αλλαγή του μοντέλου διεξαγωγής της έρευνας, της επιστήμης και της καινοτομίας μέσω της χρήσης της τεχνολογίας, αναφέρθηκε στα βασικά στοιχεία της Ανοικτής Επιστήμης καθώς και στα αναμενόμενα οφέλη για την έρευνα, την οικονομία, αλλά και την κοινωνία. Ακολούθως παρουσίασε την εξέλιξη της ευρωπαϊκής στρατηγικής για την Ανοικτή Πρόσβαση σε δημοσιεύσεις και επιστημονικά δεδομένα, ενώ ολοκλήρωσε δίνοντας έμφαση στις πρόσφατες εξελίξεις που αφορούν την απόφαση του Συμβουλίου (2016) για την περαιτέρω ενίσχυση της παροχής άμεσης ανοικτής πρόσβασης στις δημοσιεύσεις έως το 2020, καθώς και την πρωτοβουλία για το Ευρωπαϊκό Νέφος, πυλώνας του οποίου είναι το Ευρωπαϊκό Νέφος για την Ανοικτή Επιστήμη (EOSC).
Η Ναταλία Μανωλά (ΕΚ Αθηνά & ΕΚΠΑ) παρουσίασε το ευρωπαϊκό έργο OpenAIRE μέσω του οποίου διευκολύνεται η επιστημονική επικοινωνία και η μετάβαση στην Ανοικτή Επιστήμη. Το OpenAIRE αποτελείται από 50 εταίρους ειδικούς σε θέματα ανοικτής πρόσβασης, πληροφορικής και νομικοί, ενώ ιδιαίτερης σημασίας είναι το δίκτυο των 33 εθνικών κόμβων (National Open Access Desks/NOAD), το οποίο συμβάλλει στην ευθυγράμμιση των πολιτικών ανοικτής πρόσβασης, παρέχει εκπαίδευση και κατάρτιση, καθώς και τεχνική υποστήριξη. Ολοκληρώνοντας την παρουσίασή της, η Ν. Μανωλά επεσήμανε τη σημασία συνεργασίας μεταξύ των εθνικών φορέων τόσο σε επίπεδο πολιτικής όσο και στον τομέα των υποδομών. Η παρουσίαση των ευρωπαϊκών εξελίξεων ολοκληρώθηκε με την παρουσίαση της Μαρίνας Αγγελάκη (ΕΚΤ) και την ανάδειξη των βασικών συμπερασμάτων που προέκυψαν από την υλοποίηση του ευρωπαϊκού έργου PASTEUR4OA (συντονιστής του οποίου υπήρξε το ΕΚΤ) για την υποστήριξη της ευθυγράμμισης των πολιτικών ανοικτής πρόσβασης των κρατών μελών με το ευρωπαϊκό πλαίσιο όπως αυτό περιγράφεται στην Οδηγία του 2012 και τον Ορίζοντα 2020. Κεντρικό σημείο της παρουσίασης ήταν η ανάδειξη των διαφορετικών στρατηγικών που ακολουθούν τα κράτη για την υιοθέτηση πολιτικών ανοικτής πρόσβασης, καθώς και τις διαφορετικές προκλήσεις με τις οποίες βρίσκονται αντιμέτωπα στην προσπάθειά τους αυτή. Ειδικότερα για τις χώρες της ΝΑ Ευρώπης επισημάνθηκε η χαμηλή προτεραιότητα που λαμβάνουν τα ζητήματα ανοικτής πρόσβασης στους φορείς έρευνας, η αδυναμία κατανόησης των ωφελειών για τους ερευνητές, τους φορείς και χρηματοδότες έρευνας, την κοινωνία κτλ. Με γνώμονα τις προκλήσεις αυτές, η παρουσίαση ολοκληρώθηκε με την ανάδειξη της πληθώρας των υπηρεσιών και εργαλείων που ανέπτυξε το έργο για την υποστήριξη των χρηματοδοτών και φορέων έρευνας και επισημάνθηκε ότι η παροχή της υποστήριξης αυτής συνεχίζεται από τον Ιούλιο του 2016 μέσω του OpenAIRE.
Καθώς η συζήτηση για την ανοικτή πρόσβαση θέτει νέα ερωτήματα για το μέλλον των συνδρομών των βιβλιοθηκών και τη δυνατότητα μετάβασης σε ένα μοντέλο πλήρους ανοικτής πρόσβασης, συζήτηση η οποία γίνεται ολοένα και πιο επιτακτική λόγω των περιορισμών στους προϋπολογισμούς των βιβλιοθηκών, η Ιωάννα Σαραντοπούλου (ΕΚΤ) επιχείρησε να απαντήσει στα ερωτήματα αυτά μέσω της ανάδειξης πρωτοβουλιών σε άλλα κράτη, επισημαίνοντας ότι οι βιβλιοθήκες και οι εκδοτικοί οίκοι δεν πρέπει να χάσουν τον ρόλο τους, ιδιαίτερα τη στιγμή που οι εξελίξεις οδηγούν στη διαμόρφωση ενός νέου πλαισίου που επηρεάζει το σύνολο των παικτών στο χώρο των επιστημονικών εκδόσεων.
Αναγνωρίζοντας επίσης τη σημασία ανάδειξης των σημαντικών βημάτων που έχουν γίνει στη χώρα μας, η Μαρία Νταουντάκη (Πολυτεχνείο Κρήτης) παρουσίασε τη διαδικασία υιοθέτησης πολιτικής ανοικτής πρόσβασης από τον φορέα (σε ισχύ από το 2014). Η πολιτική του Πολυτεχνείου Κρήτης έχει εθελοντικό χαρακτήρα, ενώ δεν γίνεται αναφορά στα επιστημονικά δεδομένα, στοιχεία που την διαφοροποιούν από το ευρωπαϊκό πλαίσιο. Ωστόσο, αποτελεί το βασικό εργαλείο αποτίμησης και αξιολόγησης της πνευματικής παραγωγής του Πολυτεχνείου Κρήτης. Αναγνωρίζοντας επίσης το χαμηλό ακόμα βαθμό συμμόρφωσης των μελών ΔΕΠ (συνέπεια του μη υποχρεωτικού χαρακτήρα της πολιτικής) η Μ. Νταουντάκη τόνισε τα σημαντικά βήματα που πρέπει ακόμα να γίνουν. Η Έλενα Διομήδη- Παρπούνα (Πανεπιστήμιο Κύπρου) παρουσίασε την εθνική πολιτική της Κύπρου, δίνοντας έμφαση στο ρόλο της σχετικής ομάδας εργασίας που συστάθηκε προς το σκοπό αυτό, καθώς και την αξιοποίηση των εργαλείων του PASTEUR4OA και λοιπών ευρωπαϊκών έργων. Στα θετικά σημεία αναγνωρίστηκε η ύπαρξη των κατάλληλων υποδομών (ιδρυματικά αποθετήρια), η ύπαρξη πολιτικών από την πλευρά των χρηματοδοτών έρευνας, καθώς και το καλό κλίμα συνεργασίας μεταξύ των συμμετεχόντων, στοιχείο που έχει οδηγήσει στη διαδικασία υιοθέτησης πολιτικής από το Πανεπιστήμιο Κύπρου και το Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου. Πρόκληση εξακολουθεί να παραμένει ο μη υποχρεωτικός χαρακτήρας της πολιτικής.
Όπως αναδείχθηκε μέσω της συζήτησης που ακολούθησε η ύπαρξη υποδομών (στην Ελλάδα) αποτελεί ένα πρώτο σημαντικό βήμα για τη μετάβαση στην Ανοικτή Επιστήμη, το οποίο προκειμένου να μην μείνει μετέωρο οφείλει να πλαισιωθεί από την υιοθέτηση σχετικών πολιτικών. Η υιοθέτηση πολιτικών από φορείς έρευνας τα τελευταία χρόνια (αξιοποιώντας τη διεθνή εμπειρία) αποτελεί ένα ιδιαίτερα θετικό βήμα το οποίο αναγνωρίστηκε από το σύνολο των συμμετεχόντων, όπως και η σημασία έμπρακτης υποστήριξης της ανοικτής πρόσβασης μέσα και από δράσεις όπως η διοργάνωση της εν λόγω ημερίδας.
Το δεύτερο μέρος της Ημερίδας είχε ως στόχο την υποστήριξη της ερευνητικής κοινότητας στη συμμόρφωση με τις υποχρεώσεις του Ορίζοντα 2020 μέσω σειράς παρουσιάσεων για τις διαθέσιμες υπηρεσίες και εργαλεία. O Jose Carvalho (Πανεπιστήμιο του Minho) παρουσίασε τα εκπαιδευτικά εργαλεία για την ανοικτή πρόσβαση που έχει αναπτύξει το ευρωπαϊκό έργο FOSTER. Στην εκπαίδευση έχουν λάβει συνολικά μέρος περισσότεροι από 6.300 ερευνητές, ενώ η ηλεκτρονική διάθεση του υλικού επιτρέπει την αξιοποίησή του από ακόμα μεγαλύτερο αριθμό. Στην παρουσίασή της, Η Marjan Grootweld (Data Archiving and Networked Services/DANS) εστίασε στο Σχέδιο Διαχείρισης Δεδομένων (Data Management Plan), που αποτελεί μια από τις υποχρεώσεις των ερευνητών που χρηματοδοτούνται από τον Ορίζοντα 2020. Ξεκινώντας από τον ορισμό των ερευνητικών δεδομένων και του Σχεδίου Διαχείρισης των Δεδομένων, παρουσίασε στη συνέχεια το online εργαλείο που έχει αναπτύξει το Digital Curation Centre (DCC). Έδωσε επίσης συμβουλές για την αναζήτηση του κατάλληλου αποθετηρίου και παρουσίασε το υποστηρικτικό υλικό του OpenAIRE για την παροχή ανοικτής πρόσβασης στα δεδομένα. Η πρακτική άσκηση που ακολούθησε έδωσε την ευκαιρία στους συμμετέχοντες να δουν σημαντικά ζητήματα/ ερωτήματα στα οποία καλούνται να απαντήσουν κατά τη διεξαγωγή της έρευνάς τους και τη διαμόρφωση του Σχεδίου Διαχείρισης Δεδομένων.
Σε μια διαφορετική παρέμβαση η Gwen Franck (Liber) παρουσίασε την πιλοτική δράση για τη χρηματοδότηση δημοσιεύσεων ανοικτής πρόσβασης που απορρέουν από έργα του 7ου Προγράμματος Πλαισίου που έχουν λήξει εντός της τελευταίας διετίας και η οποία έχει λάβει παράταση έως τα τέλη Φεβρουαρίου του 2018 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Η δράση έχει μέχρι στιγμής χρηματοδοτήσει 801 δημοσιεύσεις, ενώ 100 δημοσιεύσεις έχουν χρηματοδοτηθεί κατόπιν απευθείας συμφωνίας με τους εκδότες. Αυτό μεταφράζεται σε 1.279.712 ευρώ. Στην Ελλάδα χρηματοδοτήθηκαν συνολικά 19 δημοσιεύσεις που αντιστοιχούν σε 24.500 ευρώ και μέσο κόστος ανά δημοσίευση 1.290 ευρώ. Στη διάρκεια της παρέμβασης παρουσιάστηκε με αναλυτικό τρόπο η διαδικασία υποβολής αιτήματος. Η Μαρίνα Αγγελάκη, παρουσίασε τις δράσεις του ΕΚΤ ως OpenAIRE NOAD για την υποστήριξη της ερευνητικής κοινότητας μέσω της λειτουργίας του helpdesk, της διοργάνωσης webinars, των factsheets, των ημερίδων. Τέλος, ο Στέλιος Κρηνίδης (ΕΚΕΤΑ) ολοκλήρωσε τις παρεμβάσεις του δεύτερου μέρους παρουσιάζοντας την εμπειρία του ερευνητή και ειδικότερα τα διασυνεδεδεμένα δεδομένα και τη διαχείριση των δεδομένων στον τομέα της ενέργειας, όπως προέκυψε μέσω του ευρωπαϊκού έργου Encompass.
Η Ημερίδα διοργανώθηκε στο πλαίσιο των δράσεων που υλοποιεί το ΕΚΤ ως OpenAIRE NOAD.
Οι παρουσιάσεις και οι ομιλίες της Ημερίδας είναι διαθέσιμες εδώ: http://www.ekt.gr/el/events/program/20876
June 30, 2017
Next page
Previous page
